Είναι κοινή διαπίστωση πως οι τυφλές, άκαρπες και ψυχοφθόρες συγκρούσεις σε όλο το φάσμα της κοινωνίας (γονιών – εφήβων, δασκάλων-μαθητών, μελών του ζευγαριού, αλλά ακόμα και διαπροσωπικές ή διασυλλογικές) είναι μέρος της καθημερινότητας όλων μας με συνήθως άσχημες ή ακόμα και τραγικές συνέπειες. Με αυτό σαν δεδομένο φαίνεται πως είναι αναγκαίο, περισσότερο από ποτέ, να μπορέσουμε να μάθουμε την αξία του διαλόγου, ιδιαίτερα με τρόπο βιωματικό παρά θεωρητικό.
Το Σαββατοκύριακο 6 & 7 Οκτωβρίου 2018 θα πραγματοποιηθεί στο Ναύπλιο η 1η Διημερίδα ψυχοθεραπευτών Gestalt. Η πρωτοβουλία -ανοιχτή με ελεύθερη είσοδος για όλους- είναι εθελοντική δράση μιας ομάδας δέκα και πλέον ψυχοθεραπευτών Gestalt από διαφορετικές πόλεις της Ελλάδας. Σκοπός τους, όπως οι ίδιοι λένε, είναι η αλληλεπίδραση με τις κοινωνίες των επαρχιακών πόλεων προκειμένου να αίρονται τα στερεότυπα των ανθρώπων που χρειάζονται να απευθυνθούν είτε σε ειδικό είτε σε δομή ψυχικής υγείας.
Με αυτή την αφορμή, μιλήσαμε με τον Παύλο Κουτρουφίνη, Σύμβουλο Ψυχ. Υγείας – Ψυχοθεραπευτή και μέλος της ομάδας Ψυχοθεραπευτών που διοργανώνουν την Διημερίδα, για την Gestalt, την κρίση -οικονομική αλλά και πολιτισμική, την απελπισία, την ελπίδα αλλά και τον διάλογο που δεν άνοιξε ποτέ.
– Ακούμε για ψυχοθεραπεία και προσεγγίσεις. Αλήθεια τι είναι Gestalt; Σε τι διαφέρει ο ψυχοθεραπευτής Gestalt δηλαδή από κάποιον άλλον;
Η λέξη Gestalt δεν σημαίνει κάτι, χρησιμοποιείται για να πει πως κάτι είναι μια μορφή, ή ένα ολόκληρο. Η Gestalt δεν είναι μόνο μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση είναι τρόπος να ζεις, είναι δηλαδή στάση ζωής. Προσέγγιση είναι ο τρόπος που κάθε θεραπευτής έχει εκπαιδευτεί να σχετίζεται με τον θεραπευόμενό του, με στόχο την θεραπεία.
Ο Περλς, Χέφερλάιν και ο αγαπημένος μου Πωλ Γκούντμαν είναι οι ιδρυτές της. Η δήλωση της Λώρας Περλς ότι η ψυχοθεραπεία είναι πράξη πολιτική, έρχεται σε αντίστιξη με την ψυχιατρικοποίηση της εποχής μας. Κατατάσσεται ανάμεσα στις λεγόμενες ανθρωπιστικές προσεγγίσεις. Είναι ανθρωπιστική γιατί εστιάζει στον άνθρωπο κι όχι στο σύμπτωμα. Αντιμετωπίζει το σύμπτωμα ως φυσική συνέπεια της προσαρμογής του ανθρώπου στο δυσμενές περιβάλλον που αυτός αναπτύχθηκε κάποτε, στις συνθήκες δηλαδή. Πιστεύει βαθιά ότι ο κάθε άνθρωπος με τις δυνατότητες που έχει μπορεί να βρει τις λύσεις στα προβλήματά του. Είναι ολιστική αφού αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως Ένα ολόκληρο που είναι πολυδιασπασμένο, χωρίς να το γνωρίζει, και βιώνει διαρκείς εσωτερικές συγκρούσεις συνέπεια των διασπάσεών του. Είναι φύσει επαναστατική, για αυτό άλλωστε για πολλά χρόνια από την καθεστηκυία τάξη των παραδοσιακών προσεγγίσεων του συμπεριφορισμού και της ψυχανάλυσης σχεδόν δεν αναγνωρίζονταν ως ισότιμη. Βέβαια η διαφορά της ήταν δομική αφού το Πεδίο (κοινωνικό – πολιτικό – οικολογικό) έχει δεσπόζουσα θέση στην θεωρία της, σε αντίθεση με την εξατομίκευση του προβληματικού, που τεχνηέντως από παντού, σήμερα επιχειρείται. Βρίσκεται στον αντίποδα της Νευτώνειας λογικής της γραμμικότητας αιτίου-αποτελέσματος και του ντετερμινισμού. Επαληθεύεται σήμερα από την Σύγχρονη Φυσική των κβάντων, όταν ισχυρίζεται πως μια μικρή αλλαγή μπορεί να επιφέρει δραματικές αλλαγές σε όλο το σύστημα, είτε πρόκειται για τον οργανισμό – άνθρωπο, είτε για τον οργανισμό – κοινωνία. Στηρίζεται στο Εδώ και Τώρα, χωρίς να ψάχνεται άσκοπα στο εκεί και το τότε, παρά μόνο στο πως αυτό που συνέβη τότε έρχεται ως μορφή στο εδώ και τώρα, εστιάζοντας στην επίγνωση. Τέλος έχει σχεσιακή διάσταση, αφού στόχος είναι να αναπτυχθεί ο υπαρξιακός διάλογος, ως Εγώ και Εσύ πέρα από τους εξουσιαστικούς ρόλους του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο, για αυτό άλλωστε εμείς οι Gestalt, δεν αποκαλούμε ποτέ τους θεραπευόμενους, ασθενείς!! Με λίγα λόγια ο Gestalt θεραπευτής δεν θεραπεύει τον θεραπευόμενο, η θεραπεία είναι αυτό που συμβαίνει ανάμεσα και αγγίζει και τους δυο!
– Τι σας έκανε να διοργανώσετε διημερίδα με θέμα τον διάλογο;
Η απελπισία, η επίγνωσή της απελπισίας γέννησε την ελπίδα. Οι ανάγκες δημιουργούν τις μορφές. Η διημερίδα είναι μια μορφή που θα πάρει σχήμα και θα ζωντανέψει στις 6-7/10, η ανάγκη για διάλογο παντού κάνει την διημερίδα μορφή.
– Ξέρετε αυτό περί της αναγκαιότητας του διαλόγου, το ακούμε από όλους. Είναι σχεδόν κοινότοπο, εσείς που και πως εντοπίζετε αυτήν την αναγκαιότητα;
Μάλλον, τότε θα χρειαστεί να πω πολλά, για το φαινόμενο των τυφλών πολώσεων, για την κρίση, λοιπόν ακούστε. Ένα ισχυρό φαινόμενο μας προκαλεί έκπληξη και συγκεντρώνει την προσοχή μας. Η επανάληψη των ίδιων φαινομένων ξανά και ξανά μας κάνουν να τα παρατηρούμε με περιέργεια. Όταν παρατηρούμε την επαναληπτικότητα κι όχι μόνο τα φαινόμενα, τότε αρχίζουμε να σκεφτόμαστε ότι αυτά διέπονται από νόμους που λειτουργούν σε συγκεκριμένες συνθήκες, και εν τέλει τα φαινόμενα εκδηλώνονται ως προεξάρχουσα μορφή μπροστά στα μάτια μας, κρύβοντας ωστόσο την διαδικασία της γέννησης τους.
Οι συνθήκες είναι το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι νόμοι λειτουργούν και τα φαινόμενα εκδηλώνονται αναπόδραστα.
– Προσεγγίζετε την κρίση ως φαινόμενο που διέπεται από νόμους;
Ακριβώς. Λέγοντας κρίση δεν εννοούμε μόνο την οικονομική αλλά όπως όλοι πλέον έχουμε καταλάβει η κρίση είναι και βαθιά πολιτισμική. Από αυτήν θα αναδυθεί μια νέα μορφή ενός νέου ανθρώπου, άβουλου, που μοιράζεται την ιδιωτικότητα του, που θεωρεί συλλογικότητα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αναρωτιέται όλο και λιγότερο, που ελέγχεται αυτοβούλως και αβούλως.
Η κρίση δημιουργεί τυφλές πολώσεις, κι αυτές ανατροφοδοτούν την κρίση. Οι κρίσεις είναι μέρος της ζωής και από αυτή την σκοπιά θα τις χαρακτηρίζαμε φυσιολογικές. Ωστόσο υπάρχει σκοπιμότητα όταν παρουσιάζονται ως φυσιολογικές οι κοινωνικές ανισότητες μπερδεύοντας την φύση με την κοινωνία. Μπερδεύοντας την φυσική επιλογή της δαρβινικής θεωρίας με την πολιτική επιλογή, καθιστώντας την πολιτική της εξόντωσης του αδύναμου, περίπου ως φυσική. Τεχνηέντως αποφεύγεται η επισήμανση ότι η κοινωνία απαρτίζεται από νοήμονα όντα που ο τρόπος με τον οποίο σχετίζονται θα δημιουργήσουν ως μορφή την κοινωνία που βιώνουν. Τεχνηέντως αποφεύγεται οποιαδήποτε αναφορά στον αντίποδα της φυσικής επιλογής, ότι ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα της επιλογής, του μοιράσματος και της συνεργασίας. Φυσικά, πρώτο πιάτο προς βρώσιν είναι το δεν υπάρχει άλλη λύση. Μοιραία, ο άνθρωπος σκέφτεται ποιος φταίει; Κι αφού καθαρίσαμε με την γέννηση της κρίσης ως συνέπεια του πολιτικού-κοινωνικού-οικολογικού μοντέλου, εφόσον είναι φυσική, επιμένουμε ποιος φταίει; Κοιταζόμαστε καχύποπτα, εν τω μεταξύ τα έτοιμα συμπεράσματα προς βρώσιν παίζουν στις οθόνες νυχθημερόν, μαζί με τα ριάλιτυ προς τέρψιν. Το μάρμαρο θα πληρώσουν οι αδύναμοι κρίκοι της αλυσίδας, τα λαθροπιθήκια, οι αδελφές, τα πρεζάκια, οι άπλυτοι κι αχτένιστοι αυτού του κόσμου.
– Εν τέλει, ελέγχεται ο άνθρωπος μέσα από την πληροφορία;
Όχι. Οι πληροφορίες έχουν στόχο τα συναισθήματα, αυτά άλλωστε κινητοποιούν την συμπεριφορά.
Φόβος λέγεται. Κοινωνικός, μαζικός και κατευθυνόμενος. Από την άλλη μεριά λέγεται Θυμός, άγριος μνησίκακος, βίαιος, θανατηφόρος. Και τα δύο είναι τα εργαλεία χειραγώγησης και πόλωσης της κοινωνίας. Με τρόπο που να στρέφεται ο ένας εναντίον του άλλου. Μέσα για το ψυχολογικό εργαλείο του τυφλού θυμού είναι τα φασιστικά μορφώματα, είτε αφορά εγκληματικές οργανώσεις που παριστάνουν τα κόμματα, είτε τα γήπεδα για παράδειγμα. Όσο η ομογενοποίηση των φορέων της κυρίαρχης πολιτικής προβάλλουν ως μόνη επιλογή την επιθετική πολιτική που πιέζει τον εργαζόμενο, συνθλίβοντας κάθε ελπίδα να ονειρευτεί, τόσο η οργή κατευθύνεται σε ευάλωτους, κι άλλο τόσο ο Φόβος μεγαλώνει! Η αποστασιοποίηση, η θεωρία των ίσων μερών και δύο άκρων, απονεκρώνει κι ουδετεροποιεί!
– Κι ο διάλογος;
Ο διάλογος είναι ο χώρος που δημιουργείται ανάμεσα σε δύο ισότιμα μέρα, που δεν έχουν σκοπό να πείσουν, αλλά να εκφραστούν, να ακούσουν και εν τέλει να συνθέσουν. Αυτός ο διάλογος δεν άρχισε ποτέ, ούτε στο σπίτι, ούτε στο σχολειό, ούτε στην ερωτική σχέση, με λίγα λόγια δεν άρχισε ποτέ!
– Κάπως απαισιόδοξο και απόλυτο
Είναι και τα δυο. Ενώ όλοι διατείνονται ως εραστές του διαλόγου, όλοι τον υπονομεύουν. Η εξουσιαστική σχέση, στο σπίτι, την συζυγική ή τη συντροφική σχέση, το σχολειό, την κοινωνία, δημιουργεί ηγέτες και υπηκόους, ως εξέχουσες μορφές του φαινομένου. Ο δεύτερος παρακαλάει τον πρώτο να τον σώσει, κι ο πρώτος ενοχοποιεί τον δεύτερο ώστε με αυτόν τον τρόπο να φταίει πάντα αυτός, και να διατηρεί την κυριαρχία του. Που συμβαίνει αυτό; Πότε; Πως; Γιατί; Παντού είναι η απάντηση.
Η επίγνωση είναι η μητέρα της αλλαγής, η επίγνωση που γεννιέται από την διαδικασία αμφισβήτησης να επαναλάβω αυτό που ήδη γνωρίζω.
Μοιραία αναδύεται το εξής ερώτημα: Πως θα γνωρίσω κάτι καινούργιο αν δεν αμφισβητήσω τον τρόπο που σκέφτομαι, τρόπος που συνέπεια έχει να επαναλαμβάνω αυτό που ήδη ξέρω; Αν συμφωνείτε με το ερώτημα, αναρωτηθείτε μαζί μου ο τρόπος που σκέφτομαι από ποιον εξαρτάται; Μην βιαστείτε να απαντήσετε, πειραματιστείτε… Δείτε πως είσαστε, τι σκέφτεστε, τι νιώθετε πριν το δελτίο των οχτώμισυ και κάντε το ίδιο μετά..
– Αλήθεια πιστεύετε ότι ο διάλογος δεν άρχισε ποτέ;
Όχι, μερικές φορές μπορώ να πω πως γίνομαι μέρος ενός ισότιμου διαλόγου, όμως επιμένω να λέω ότι ο διάλογος δεν άρχισε ποτέ, γιατί είναι προκλητικό. Προκαλεί όλους όσους θέλουν να διαφωνήσουν και έτσι να σκεφτούν, πότε έγιναν μέρος του διαλόγου; Πως γίνονται; Και κυρίως που βρίσκονται στο εδώ και τώρα;
Πηγή: Τέταρτο press
