Η μυθική λίμνη της Στυμφαλίας

Μία από τις σπάνιες λίμνες στην Ελλάδα είναι η Στυμφαλία στην ορεινή Κορινθία. Μια λίμνη μυθική, που κάποιοι ίσως να πιστεύουν ότι δεν υπάρχει στις μέρες μας, αλλά αυτή επιμένει να βρίσκεται εκεί επί αιώνες.

Η Στυμφαλία συνδέεται με τον έκτο άθλο του Ηρακλή, ο οποίος στην περιοχή αντιμετώπισε τις Στυμφαλίδες Όρνιθες. Κατά τη μυθολογία ήταν ανθρωποφάγα πουλιά με χάλκινα ράμφη, νύχια και φτερά και αποτελούσαν απειλή για τους ανθρώπους, τα κοπάδια και τις σοδειές.

Ο Ηρακλής δεν γνώριζε πώς να τις κάνει να βγουν από την πυκνή βλάστηση της λίμνης, αλλά η θεά Αθηνά τού έδωσε κρόταλα από χαλκό, σφυρηλατημένα στο εργαστήρι του Ηφαίστου, τα οποία κροτάλισε από ένα ύψωμα. Έτσι, τα πουλιά τρόμαξαν και ο Ηρακλής τα εξολόθρευσε με τα βέλη του.

Η Στυμφαλία και στην αρχαιότητα ξεραινόταν -όπως και σήμερα- και απέμενε μόνο ένα μικρό ποτάμι και με ελώδεις εκτάσεις. Ο άθλος του Ηρακλή σχετίζεται με έργα αποξήρανσης, ώστε να καταστεί ο κάμπος κατάλληλος για καλλιέργεια. Η «χαλκή πλαταγή» (ή τα «χάλκεια κρόταλα») συμβολίζει τον ήχο των χάλκινων προϊστορικών εργαλείων κατά την εξόρυξη πετρωμάτων. Οι όρνιθες πιθανόν να ήταν ένα είδος με εντυπωσιακή εμφάνιση, οι φαλακρές χαλκόκοτες (Geronticus eremetica), που απειλούνται με εξαφάνιση.

Η λίμνη είναι ελώδης και βρίσκεται σε ένα οροπέδιο, σε υψόμετρο 600 μέτρων, ανάμεσα στα όρη Κυλλήνη και Ολίγυρτος, και η έκτασή της φτάνει τα 3,5 τ.χλμ. Διατηρεί νερό κυρίως τους χειμερινούς μήνες. Το βάθος της, στα σημεία οπού καλύπτεται μονίμως από νερό, κυμαίνεται από 2 ως 2,5 μέτρα την Άνοιξη και περίπου μισό μέτρο στις αρχές του Φθινοπώρου.

Η Στυμφαλία είναι πόλγη, δηλαδή σχηματίστηκε από καρστικά φαινόμενα: απότομα κάθετα τοιχώματα, επίπεδο πυθμένα με εναποθέσεις αργίλου, ανεξάρτητο σύστημα αποστράγγισης με καταβόθρες, δολίνες, ουβάλες (λάκκες), σπηλιές και πηγές. Είναι μια λίμνη με καλαμιώνες και πλούσιο οργανικό κόσμο.

Η Στυμφαλία αποτελεί έναν ιδιαίτερο υγροβιότοπο, με σημαντική βιοποικιλότητα, και θεωρείται φυσικό καταφύγιο σπανίων ειδών ορνιθοπανίδας και σταθμός ξεκούρασης για τα μεταναστευτικά πουλιά. Σ΄αυτήν επιβιώνει ένα ψάρι, το οποίο δεν απαντάται πουθενά αλλού στον κόσμο! Ονομάζεται Pseudophoxinus stymphalicus (Ντάσκα), είναι ελόφιλο, με μικρή κινητικότητα και έχει την ιδιότητα σε περιόδους ξηρασίας να επιβιώνει βυθισμένο στη λάσπη της λίμνης. Μάλιστα, είναι ανθεκτικό σε έλλειψη οξυγόνου και διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Φθάνει σε μήκος τα λίγα χιλιοστά και ζει το πολύ δύο χρόνια. Ανήκει στα απειλούμενα είδη και βρίσκεται στο «κόκκινο βιβλίο» της ΕΕ μαζί με άλλα ζώα και φυτά της περιοχής.

Η μακρόστενη κοιλάδα, όπου «βασιλεύει» η Στυμφαλία, εκτείνεται κατά μήκος της νότιας πλευράς του όρους Κυλλήνη (Ζήρια) και από το άλλο μέρος περικλείεται από τα όρη Γερόντειον (Μαυροβούνι), Σκύαθις ή Όρυξις (Πάρνια), Ολίγυρτος (Σκίπιζα) και ανατολικότερα το Απέλαυρον (Γιδόμαντρα), ο Γαβριάς, και η Βέσεζα.

Στις πλαγιές και τα χαμηλά αυτών των βουνών βρίσκονται τα χωριά της Στυμφαλίας: Καστανιά, Λαύκα, Δροσοπηγή (Μπάσι), Στυμφαλία (Κιόνια), Κυλλήνη, Καλλιάνοι, Ψάρι, Ασπρόκαμπος, Κεφαλάρι (Ντούσα). Οι κάτοικοι υπολογίζονται στις μέρες μας στους περίπου 3.000. Βασική τους ασχολία είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, ενώ τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται και ο τουρισμός. Ενα από τα φημισμένα εδέσματα της περιοχής είναι τα ψητά γουρουνόπουλα στη σούβλα.

Στην περιοχή Σκάλα υπάρχει το Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας, το οποίο χωρίζεται θεματικά σε δύο ενότητες: Η πρώτη περιλαμβάνει στοιχεία για το περιβάλλον της περιοχής και τη σημασία του. Και η δεύτερη πώς το περιβάλλον επηρέασε την ανάπτυξη της ανθρώπινης δραστηριότητας, και κυρίως των παραδοσιακών επαγγελμάτων. Οι επισκέπτες του έχουν την ευκαιρία να δουν ένα μοναδικό έκθεμα: το ανοιχτό ενυδρείο που αναπαριστά σε τομή τη λίμνη, με ζωντανά ψάρια και φυτά της περιοχής!