Γ. Μανιάτης: Η Πατριωτική Ενεργειακή Στρατηγική μας

Μπροστά στους μεγάλους κινδύνους που αντιμετωπίζει η χώρα, η άσκηση μιας πατριωτικής, προοδευτικής Ενεργειακής Στρατηγικής, πρέπει να αποτελέσει κορυφαία προτεραιότητα της Προοδευτικής Παράταξης.

Οι έρευνες Υδρογονανθράκων, το Ταμείο Αλληλεγγύης Γενεών, οι αγωγοί φυσικού αερίου, οι περιφερειακές ενεργειακές συμμαχίες, συνιστούν βασικούς πυλώνες μιας πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας και ασφάλειας.

Α. ΕΡΕΥΝΕΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ – ΤΑΜΕΙΟ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΕΝΕΩΝ
Το 2011 ήταν μια σημαντική χρονιά για την διαμόρφωση ενός σύγχρονου, απελευθερωμένου, ενεργειακού τοπίου στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του οποίου δρομολογήθηκαν και οι έρευνες των εθνικών κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων. Με το ν.4001/2011 θεσμοθετήθηκε ένα νέο ενεργειακό, επενδυτικό, φορολογικό, περιβαλλοντικό πλαίσιο, σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές σε διεθνές επίπεδο και ταυτόχρονα έγιναν τα πρώτα βήματα για τη διαμόρφωση ενός «Κοινού Ενεργειακού Δόγματος» Ελλάδας – Κύπρου. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλες τις πλευρές, ότι Ελλάδα και Κύπρος σε κάθε περίπτωση και δράση, ιδιαίτερα στα ενεργειακά θέματα, έχουν εθνικό – πατριωτικό καθήκον να λειτουργούν με απόλυτο συντονισμό και συγχρονισμό έναντι κάθε τρίτου.
Με έναρξη το 2011 και κορύφωση τα τέλη του 2014, ολοκληρώθηκε και υλοποιήθηκε ηΕθνική Ενεργειακή Στρατηγική ανάδειξης της Ελλάδας σε σύγχρονο ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων, μέσα από την προώθηση των ερευνών Υδρογονανθράκων, καθώς και το σχεδιασμό τριών (3) αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου (TAP, IGB, EASTMED) που εντάχθηκαν στα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ε.Ε. (PCIs).

Με το ν.4001/2011, για πρώτη φορά ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με το άρθρο 156, η εθνική Στρατηγική οριοθέτησης της ελληνικής ΑΟΖ. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό «ως «υποθαλάσσιες περιοχές» νοούνται ο βυθός και το υπέδαφος των εσωτερικών υδάτων, της αιγιαλίτιδας ζώνης, της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) μέχρι την απόσταση των 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης. Ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές, το εξωτερικό όριο της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (αφ’ ης κηρυχθεί) είναι η μέση γραμμή, κάθε σημείο της οποίας απέχει ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσης (τόσο ηπειρωτικών, όσο και νησιωτικών) από τις οποίες μετράται το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης».

Το άρθρο αυτό έχει πολλαπλά χρησιμοποιηθεί στις ρηματικές διακοινώσεις του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών προς τον ΟΗΕ σε όλες τις περιπτώσεις παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας από την Τουρκία.

Το επόμενο βήμα, ήταν η προώθηση και διερεύνηση, μετά από προκήρυξη ανοιχτού διεθνούς διαγωνισμού και στη συνέχεια μέσω ανάθεσης στην κορυφαία νορβηγική εταιρεία PGS, όλων των σεισμικών δεδομένων των θαλάσσιων περιοχών της χώρας στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης. Η κατασκευή του σχετικού χάρτη (χάρτης1) έγινε από την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού και τις υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, σε στενή συνεργασία με τη Διπλωματική Υπηρεσία του ΥΠΕΞ και σύμφωνα με όλες τις αρχές χάραξης ΑΟΖ που προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο (πλήρης επήρεια Γαύδου, ανοικτός κόλπος Σύρτης στη Λιβύη, όρια ΑΟΖ με Αλβανία σύμφωνα με τη Συμφωνία του 2008-9, υφαλοκρηπίδα με Ιταλία).

Ο χάρτης αυτός έχει αποκτήσει σήμερα ακόμη πιο μεγάλη σημασία, μετά τη δημόσια συζήτηση περί μερικής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης της χώρας. Θέλω με έμφαση να τονίσω ότι ο συγκεκριμένος χάρτης δημοσιεύθηκε το 2011 στην Εφημερίδα της Ε.Ε., άρα στο πιο επίσημο ευρωπαϊκό όργανο δημοσιότητας και με βάση αυτόν στη συνέχεια ορίστηκαν τα 20 θαλάσσια οικόπεδα, τα οποία προκηρύχθηκαν στο μεγάλο διεθνή γύρο παραχωρήσεων του 2014. Με βάση δε τον χάρτη αυτόν, έγινε η πρόσκληση κι εκφράστηκε το σχετικό επενδυτικό ενδιαφέρον από μεγάλες Oil & Gas Companies. Η μεγάλη σημασία της δράσης αυτής, με αφορμή και την πρόσφατη δημόσια συζήτηση για μερική επέκταση των χωρικών υδάτων, είναι, ότι ουδέποτε αμφισβητήθηκε από την Τουρκία με οποιονδήποτε τρόπο. Κατά συνέπεια, στα ζητήματα τουλάχιστον των ερευνών Υδρογονανθράκων, ο προκλητικός κι αναθεωρητικός γείτονας ουδέποτε διανοήθηκε να προχωρήσει σε οποιουδήποτε είδους διαμαρτυρία ή ένσταση, για το σύνολο των εκτάσεων των θαλάσσιων ζωνών που ερευνήσαμε από το 2011.

Προκειμένου η χώρα να κάνει τα πρώτα βήματά της σε μια εξαιρετικά ανταγωνιστική αγορά ερευνών Υδρογονανθράκων, απ όπου ήταν απούσα για πάνω από 15 χρόνια, προκηρύχθηκε το 2011 ο πρώτος διαγωνισμός Open Door για τα δύο (2) θαλάσσια οικόπεδα σε Πατραϊκό και Κατάκολο, καθώς και για το χερσαίο οικόπεδο σε Ιωάννινα. Παρά τις καθυστερήσεις που παρουσιάστηκαν, λόγω γενικότερων πολιτικών και κυβερνητικών ανακατατάξεων, τελικά, το 2013 ολοκληρώθηκε ο διαγωνισμός αυτός, ο οποίος στη συνέχεια έπρεπε να περάσει από τον έλεγχο του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, φορέων που για πρώτη φορά αντιμετώπιζαν συμβάσεις Διεθνούς Εμπορικού Δικαίου σε αντικείμενο απολύτως άγνωστο σε αυτούς.

Η έγκριση των δύο παραπάνω φορέων (ΓΛΚ, Ελεγκτικό Συνέδριο) άνοιξε το δρόμο για τη δυνατότητα ταχύτατης έγκρισης και όλων των υπολοίπων μελλοντικών συμβάσεων σε όλες τις θαλάσσιες ή χερσαίες περιοχές, δεδομένου ότι μέχρι και σήμερα, ουδεμία νομοθετική διαφοροποίηση έχει υπάρξει, που θα μπορούσε να τροποποιήσει στοιχεία των συμβάσεων. Η αναγκαστική, λίγων εβδομάδων καθυστέρηση των εγκρίσεων αυτών, και στη συνέχεια η κύρωσή τους μέσα σε μια εβδομάδα από το εθνικό Κοινοβούλιο, διασφαλίζουν απολύτως τη διαφάνεια, την ορθή διαχείριση του δημοσίου συμφέροντος και δημιουργούν ένα εξαιρετικά ασφαλές πλαίσιο δικαίου για όλες τις σχετικές επενδύσεις, πολλές από τις οποίες αφορούν σε αντικείμενα ορυκτού πλούτου αρκετών δισεκατομμυρίων ευρώ.

Αναφερόμενοι ειδικά στο θαλάσσιο οικόπεδο του «Πατραϊκού», σύμφωνα με πρόσφατες ανακοινώσεις των ΕΛΠΕ, που έχουν την ευθύνη αξιοποίησης του κοιτάσματος, στη διάρκεια λειτουργίας του θα επενδυθούν 2 δις € για την ανάπτυξή του και άλλα 5 δις € κατά τη λειτουργία του. Συνολικά, θα επενδυθούν μόνο σε αυτό το οικόπεδο 7 δις €, όσα περίπου και στη μεγάλη επένδυση του αεροδρομίου στο «Ελληνικό». Αντίστοιχα, τα έσοδα του Δημοσίου θα είναι 4,5 δις € για το Ταμείο Αλληλεγγύης Γενεών, 700-800 εκατ. € για τις Περιφέρειες Δυτ. Ελλάδας και Ιονίων νήσων, ενώ το συνολικά παραγόμενο κοινωνικό προϊόν σε τοπικό επίπεδο θα ξεπεράσει τα 3 δις €, με δημιουργία 1300 θέσεων απασχόλησης (άμεσων κι έμμεσων).

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η Ελλάδα διαθέτει άλλους 15-20 «Πατραϊκούς» τουλάχιστον.
Η ανάθεση του ρόλου συμβούλου στο γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίου BEICIP, για το ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος ήταν ένα σημαντικό βήμα για την αξιοπιστία του επόμενου βήματος, που έγινε σε συνεργασία και με την PGS και το οποίο ήταν η προκήρυξη του μεγάλου διεθνούς διαγωνισμού για τα 20 θαλάσσια οικόπεδα στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης (χάρτης2), που προσδιορίστηκαν από τους δύο ανωτέρω συμβούλους της ελληνικής κυβέρνησης σε συνεργασία με Έλληνες εμπειρογνώμονες.

Τομή στα ζητήματα αυτά, αποτέλεσε ο νόμος 4162/2013 για τη δημιουργία του Ταμείου Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γενεών, σύμφωνα με το νορβηγικό πρότυπο. Ο νόμος αυτός διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του εθνικού ασφαλιστικού συστήματος, με τη διάθεση του 75% των δημοσίων εσόδων στον Ειδικό Λογαριασμό για τα ασφαλιστικά ταμεία και τις συντάξεις και το υπόλοιπο 25% για έργα και δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος κι ανάπτυξης στις τοπικές κοινωνίες όπου εντοπίζονται κοιτάσματα. Ποσοστό της τάξης του 5% πρέπει να διατίθεται για τη χρηματοδότηση των Μεταπτυχιακών κι Ερευνητικών Προγραμμάτων των ελληνικών Πανεπιστημίων, που ασχολούνται με όλες τις διαστάσεις αξιοποίησης των Υδρογονανθράκων (Τεχνικές, Νομικές, Περιβαλλοντικές, Οικονομικές, Κοινωνικές, κ.ά.).

Το θεσμικό οπλοστάσιο της χώρας ολοκληρώθηκε με τη μεγάλη εθνική παρέμβαση στα ζητήματα του νέου θεσμικού πλαισίου προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος από offshore γεωτρήσεις, μέσα από τη συγκρότηση, ήδη από το 2011, ειδικής Επιτροπής Ελλήνων εμπειρογνωμόνων διεθνούς κύρους, όπως ο ακαδημαϊκός καθ. Κ. Συνολάκης και ο καθ. ΕΜΠ Σπ. Μαυράκος (διαδοχικοί Πρόεδροι του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), οι οποίοι διαμόρφωσαν το αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο σε παγκόσμιο επίπεδο ως εθνική θέση. Οι προτάσεις αυτές της Ελλάδας, μετά από εξαιρετικά σκληρές διαπραγματεύσεις στα Συμβούλια Υπουργών Ενέργειας και Περιβάλλοντος της Ε.Ε., καταφέραμε να υιοθετηθούν ως ευρωπαϊκός Κανονισμός τον Ιούνιο 2013 και στη συνέχεια να ενσωματωθούν στο εθνικό Δίκαιο (ν.4409/2016).

Β. ΑΓΩΓΟΙ – ΤΡΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΚΥΠΡΟ-ΙΣΡΑΗΛ-ΑΙΓΥΠΤΟ
Την περίοδο 2011-14 διαμορφώσαμε τις προϋποθέσεις για μια σημαντική γεωπολιτική αναβάθμιση της χώρας. Μετά από προσεκτικό σχεδιασμό, ενσωματώσαμε στα χρηματοδοτικά σχήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα στα PCIs, τρεις (3) μεγάλους διακρατικούς ενεργειακούς διαδρόμους φυσικού αερίου, οι οποίοι διαμορφώνουν ένα άλλο ενεργειακό τοπίο.
Ο TAP (χάρτης3), αφορά στην κορυφαία ενεργειακή παρέμβαση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κι έχει χαρακτηριστεί ως το μεγάλο έργο της 10ετίας, με τη μεταφορά φυσικού αερίου από Κασπία μέσω Ελλάδας-Αλβανίας προς Ιταλία.

Η διαμόρφωση του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, μαζί με την επέκτασή του από Ελλάδα και Βουλγαρία προς Ρουμανία και Ουγγαρία, έτσι ώστε να αποτελέσει τον ονομαζόμενο «Κάθετο Διάδρομο» (Vertical Corridor), αποτελεί μια σπουδαία εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας των ανατολικών Βαλκανίων με φυσικό αέριο. Η τροφοδοσία του IGB, που μπορεί να γίνει είτε από τον TAP, είτε από την πλωτή μονάδα φυσικού αερίου FSRU της Αλεξανδρούπολης, διαμορφώνει την εικόνα μιας περιοχής, η οποία αποκτά πολλές εναλλακτικές πηγές τροφοδοσίας. Το Νοέμβριο 2014 υπογράψαμε το πρώτο Μνημόνιο Συνεργασίας για τον Vertical Corridor, με Βουλγαρία και Ρουμανία.

O Eastmed (χάρτης4) σχεδιάστηκε από την Ελλάδα το 2013 κι εντάχθηκε στα PCIs σε πρώτη φάση από την πλευρά της Ελλάδας και της Κύπρου. Θεωρήθηκε τότε ως ένα αρκετά φιλόδοξο και μη ρεαλιστικό σχέδιο. Με υπομονή κι επιμονή πείσαμε το 2014, τόσο το Ισραήλ, όσο και την Ιταλία, να συμμετάσχουν στο μεγάλο αυτό ενεργειακό project της Ευρώπης, που μπορεί να συνεισφέρει στο ενεργειακό ισοζύγιο της Ε.Ε. έως και 10-16 bcma (δις κυβ.μ.). Ήδη, οι οριστικές μελέτες για το έργο έχουν χρηματοδοτηθεί με 70 εκατ.€ από την Ε.Ε., προκειμένου να προωθηθεί η ωρίμανσή του.
Το βασικό του πλεονέκτημα, που τον καθιστά εξαιρετικά σημαντικό για όλο το ενεργειακό σύστημα της Ε.Ε., είναι το γεγονός ότι αποτελεί μια νέα ενεργειακή όδευση, η οποία προέρχεται από μια νέα ενεργειακή πηγή, όπως είναι τα κοιτάσματα της Κύπρου, του Ισραήλ και της Ελλάδας. Η όδευσή του μέσω Κρήτης, Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας διασφαλίζει την άνετη τροφοδότηση των περιοχών αυτών με φυσικό αέριο, γεγονός που θα συνεισφέρει σημαντικά στη μείωση τόσο του ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων, όσο και του κόστους διαβίωσης των νοικοκυριών σε ποσοστά από 20-40%.

Ο EuroAsia Interconnector (χάρτης5), το υποβρύχιο ηλεκτρικό καλώδιο που συνδέει Ισραήλ-Κύπρο-Κρήτη-Αττική αποτελεί την 4η μεγάλη στρατηγική μας παρέμβαση, που επίσης εντάχθηκε την περίοδο 2013-2014 για χρηματοδότηση στα ευρωπαϊκά προγράμματα PCIs και το οποίο αίρει την ενεργειακή απομόνωση της Κύπρου, ενώ ταυτόχρονα συνδέει ηλεκτρικά την Κρήτη με την ηπειρωτική χώρα, εξοικονομώντας κάθε χρόνο 300-400 εκατ. € από κόστος των Ελλήνων πολιτών που πληρώνουν τις αντίστοιχες ΥΚΩ (Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας). Οι τρομακτικές καθυστερήσεις στην υλοποίησή του την περίοδο 2015-2018, που προέκυψαν με αποκλειστική ευθύνη της κυβέρνησης, πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθούν, προκειμένου να μην πληρωθούν από τον Έλληνα καταναλωτή οι αναγκαίες δράσεις.

Παράλληλα, με στόχο την προώθηση της περιφερειακής συνεργασίας στην παραγμένη περιοχή της ευρύτερης Ανατολικής Μεσογείου, Μέσης Ανατολής, Βόρειας Αφρικής, ξεκινώντας το 2011 και ολοκληρώνοντας το 2014, διαμορφώσαμε δύο κορυφαίες πατριωτικές ενεργειακές συνεργασίες με Κύπρο-Ισραήλ και Κύπρο-Αίγυπτο. Οι κορυφαίες αυτές προοδευτικές, πατριωτικές πρωτοβουλίες διαμορφώνουν στον ενεργειακό τομέα και τις έρευνες Υδρογονανθράκων, αλλά και για τα ευρύτερα ζητήματα συνεργασιών της περιοχής, όπως π.χ. η προστασία του περιβάλλοντος και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), ένα εξαιρετικά θετικό πλαίσιο Περιφερειακής Συνεργασίας, που υλοποίησε μια πραγματικά ανεξάρτητη πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της χώρας.

Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Το ΠΑΣΟΚ, την κρίσιμη περίοδο 2010-2014, παρά τις αντίξοες δημοσιονομικές και γεωπολιτικές συνθήκες, εφάρμοσε με αποτελεσματικότητα μια εξαιρετικά αποτελεσματικήΕθνική Ενεργειακή Στρατηγική, στηριγμένη σε 4 πυλώνες: Έρευνες Υδρογονανθράκων, Ταμείο Αλληλεγγύης Γενεών, Αγωγοί Φυσικού Αερίου, Περιφερειακές Ενεργειακές Συνεργασίες. Αυτή η βαθιά Προοδευτική Πατριωτική Ενεργειακή Στρατηγική, παρέχει σήμερα στη χώρα τεράστιες δυνατότητες στήριξης του εθνικού ασφαλιστικού συστήματος και της εθνικής οικονομίας, ανάδειξης του ρόλου μας ως ενεργειακού κόμβου Μεσογείου-Βαλκανίων και συμβολής μας στην ειρηνική διαβίωση και συνεργασία των λαών της ευρύτερης περιοχής. Το πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητο να συνεχίσει να εφαρμόζεται, να υλοποιείται και να εμπλουτίζεται σε βάθος χρόνου.