Τα εσπεριδοειδή είναι ολόκληρη η ζωή του Θοδωρή Γαβρήλου, αγρότη από το Βιβάρι Ναυπλίου, µιας παραθαλάσσιας αγροτικής περιοχής πολύ κοντά στο πασίγνωστο θέρετρο Τολό.
Ο xειµώνας είναι η εποχή για τα µανταρίνια (Kληµεντίνες και «Xιώτικα») και τα πορτοκάλια κυρίως Νewhall και Ναβαλίνες, ενώ πλησιάζουν και οι µέρες για τα πρώτα Μέρλιν, σήµατα κατατεθέντα της αγροτικής Αργολίδας που αποτελεί ένα τεράστιο χωράφι εσπεριδοειδών, που εφάµιλλό του υπάρχει µόνο στον κάµπο της Άρτας.
Τις Κληµεντίνες ο Θοδωρής τις καλλιεργεί από το 1980 και µετά, ενώ τα περισσότερα δέντρα είναι µεγαλύτερα, φυτεµένα από παλιότερες γενιές εργατών της υπαίθρου, ανάµεσα τους και ο ίδιος του ο πατέρας. Μάλιστα ο Θοδωρής έσκαβε και καλλιεργούσε τα κτήµατα του πατέρα του πολύ πριν τελειώσει το πανεπιστήµιο και ολοκληρώσει τις σπουδές του στην πληροφορική, που… ηττήθηκε από την αγάπη του για τα χωράφια και από την έλλειψη εργασίας που να αποδίδει µισθό την περίοδο εκείνη, γύρω στα 1988.
«Τα µανταρίνια», λέει ο Θοδωρής, «πήραν το ονοµά τους από τους Μανδαρίνους, που ήταν ανώτατοι αξιωµατικοί της Κινέζικης Αυτοκρατορίας και φορούσαν στολή στο χρώµα του φρούτου αυτού. Τα µανταρίνια είναι πολύ πλούσια σε κάλιο και βοηθούν στη µείωση της αρτηριακής πίεσης».
Η αµεσότητα της επαφής µε τον καταναλωτή και το «ζεστό χρήµα» που είναι σίγουρο καθηµερινά και ικανό να θρέψει και να ικανοποιήσει τις βιοποριστικές ανάγκες της οικογένειας του, κάτω από οποιοσδήποτε συνθήκες, είναι εκείνο που έστρεψε οριστικά τον κ. Γαβρήλο στον πάγκο της λαϊκής αγοράς, για να µπορεί να πουλά από τις 20 Οκτώβρη µανταρίνια και πορτοκάλια και µετά το Μάρτη, τα κηπευτικά του, αγκινάρες, ντοµάτα, κολοκυθάκια, µελιτζάνες, βερίκοκα κι ελιές. Μάλιστα συνιστά στους νέους αγρότες ένθερµα τη λαϊκή, «παρ’ ότι είναι δύσκολο να κερδίσει κανείς εκεί µια θέση παραγωγού, ιδιαιτέρως όταν υπάρχει πληρότητα που ενισχύεται από την παρουσία επαγγελµατιών πωλητών», όπως ο ίδιος λέει.
Αν και ο ίδιος δεν έχει ποτέ προσπαθήσει να εξάγει τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια του, µας εξηγεί ότι «τα εσπεριδοειδή είχαν µεγάλες εξαγωγικές δυνατότητες µαζί µε τα κηπευτικά µας, ιδιαίτερα στη Ρωσία, αλλά ήρθε το ευρωπαϊκό εµπάργκο και σταµάτησαν όλα.
Τα ανοιξιάτικα άσπορα είναι τα αγαπηµένα
Οι αγκινάρες ξεκινούν καλλιέργεια περίπου στα µέσα Αυγούστου. Είναι φυτό πολυετές και φτάνει το 1,5 µέτρο σε ύψος. «Το καλοκαίρι ξεραίνεται και για να το ενεργοποιήσουµε», µας λέει ο Θοδωρής και εξηγεί ότι «το κόβουµε µέχρι το χώµα και το ποτίζουµε. Κάτω από τη γή µένει ένα µικρό κούτσουρο µε πολλά «µάτια», τα οποία δίνουν νέα φυτά, από τα οποία περιµένουµε περίπου οκτώ «κεφάλια» καρπού απ’ το καθένα». Στον πάγκο του όµως πάντα θα υπάρχουν εσπεριδοειδή, ιδιαίτερα τα ανοιξιάτικα άσπορα µανταρίνια, τα αγαπηµένα των Ελλήνων καταναλωτών.
Η συγκοµιδή τους γίνεται πάντα µε τα χέρια και απαιτεί προσοχή για να µην υπάρξει καταστροφή στο δέντρο, ενώ και το κλάδεµα είναι περίτεχνο, µια δύσκολη υπόθεση και κρίσιµη για το δέντρο και δεν µπορεί να γίνεται από εργάτες που δεν έχουν την εξειδίκευση.
Παρ’ ότι τα εσπεριδοειδή δεν απαιτούν τόσο πολύ τη χρήση µηχανηµάτων στην καλλιέργειά τους, όσο επι παραδείγµατι οι ελιές, χωρίς το τρακτέρ, τη φρέζα και τα άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα, δεν πας πουθενά, πιστεύει ο Θοδωρής.
Παρ’ ότι τα εσπεριδοειδή δεν απαιτούν τόσο πολύ τη χρήση µηχανηµάτων στην καλλιέργειά τους, όσο επι παραδείγµατι οι ελιές, χωρίς το τρακτέρ, τη φρέζα και τα άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα, δεν πας πουθενά, πιστεύει ο Θοδωρής.
Η χρήση µηχανηµάτων είναι εξαιρετικά κοστοβόρα λόγο καυσίµων, αλλά απολύτως απαραίτητη. Θα µπορούσε ίσως να υποστηριχθεί από ευρωπαϊκές ή εθνικές επιδοτήσεις, αλλά αυτές πλέον δεν υπάρχουν. «Υπ’ αυτή την έννοια ο αγρότης είναι ο πιο αδικηµένος στον τοµέα της πραγµατικής παραγωγής, αφού χωρίς τα προϊόντα του, η ποιότητα του καθηµερινού τραπεζιού του µέσου Έλληνα καταναλωτή θα ήταν εξαιρετικά αµφισβητήσιµη», εξοµολογείται ο Θοδωρής.
Αν και ο ίδιος δεν έχει ποτέ προσπαθήσει να εξάγει τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια του, µας εξηγεί ότι «τα εσπεριδοειδή είχαν µεγάλες εξαγωγικές δυνατότητες µαζί µε τα κηπευτικά µας, ιδιαίτερα στη Ρωσία, αλλά ήρθε το ευρωπαϊκό εµπάργκο και σταµάτησαν όλα. Εγώ προσπαθώ να παράγω προϊόντα πρώτης ποιότητας, στα 35 στρέµµατα τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια και στα περίπου 20 στρέµµατα τα κηπευτικά και τα πάω όλα στη λαϊκή µε δικά µου µεταφορικά µέσα».
Μάλιστα, για τον ίδιο, «το κόστος παραγωγής, το οποίο αυξάνεται σηµαντικά λόγω της µεταφορά από το Ναύπλιο στην Αθήνα, τρεις φορές την εβδοµάδα, (τις υπόλοιπες είµαστε στα χωράφια, ποτίσµατα, καθαρισµός, κλαδέµατα) είναι περίπου 90 ευρώ την ηµέρα και περίπου 4 ευρώ την ηµέρα τα δικαιώµατα στον Οργανισµό Λαϊκών Αγορών. ∆ηλαδή για να ξεκινήσει η µέρα να πείς ότι κερδίζω µεροκάµατο πρέπει να πουληθούν πρώτα 100 κιλά πορτοκάλια ή µανταρίνια µε 1 ευρώ το κιλό».
«Το µανταρίνι έχει καρπό τρεις µήνες σίγουρα, ενώ το πορτοκάλι περίπου πέντε µήνες. Την άνοιξη έχουµε το κλάδεµα», λέει στην εφηµερίδα Agrenda ο Θοδωρής Γαβρήλος. «∆εν µας πτοεί ωστόσο το κόστος, καθώς βάζουµε πλάτη µε πολύ προσωπική εργασία, δηλαδή ποτίζουµε και κλαδεύουµε οι ίδιοι από καµιά 30ρια δέντρα ο καθένας την ηµέρα, καθώς βλέπουµε ότι έχουµε µέλλον στις καλλιέργειες, ένα µέλλον που όπως πέρασε από τους γονείς µου σε µένα, µπορεί άνετα να περάσει και στα νέα χέρια της δικής µου οικογένειας. Με την προϋπόθεση όµως να στηρίξει και το κράτος την εξαγωγική δυνατότητα των αγροτικών προϊόντων, να ανοιχτούµε σε ξένες αγορές».
«Το καλοκαίρι επειδή δεν επαρκούν τα νερά τα δικά µας, ποτίζουµε µε τα νερά του Αναβάλλου, του τοπικού οργανισµού εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), περίπου κάθε 15 µέρες, µε τη σειρά του ο καθένας µέρα ή νύχτα. ∆εν καθορίζουµε εµείς πότε θα ποτίσουµε και το νερό πληρώνεται µε την ώρα, ανάλογα πόσο το χρησιµοποιούµε, περίπου 6 ευρώ η ώρα. Εγώ ποτίζω 24 ώρες».
Η φορολογία για τον αγρότη είναι στο 13%, βαριά τροχοπέδη για την παραγωγή. Η προσωπική άποψη του Θοδωρή είναι ότι ο πρωτογενής τοµέας θα έπρεπε να έχει µηδενική φορολόγηση και πρέπει να προστατευτεί ουσιαστικά και δραστικά απέναντι στις παράνοµες εισαγωγές και τις ελληνοποιήσεις των αγροτικών προϊόντων που γίνονται σε βάρος του Έλληνα καταναλωτή.
Τα πρώτα εκατό κιλά στη λαϊκή ίσα - ίσα που καλύπτουν το κόστος, λέει ο Θοδωρής Γαβρήλος.
Με σύζυγο που εργάζεται 12 ώρες την ηµέρα στον πάγκο και το χωράφι
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει Θοδωρής Γαβρήλος στην Ελληνίδα αγρότισσα, στρέφοντας το βλέµµα προς τη σύζυγό του Νατάσα, η οποία όπως µας λέει «εργάζεται 12 ώρες την ηµέρα, όχι µόνο στον πάγκο µαζί του, αλλά και στο χωράφι».
«Σήµερα η δύναµη του αγρότη βρίσκεται στην τεχνολογία και το διαδίκτυο, όσο κι αν αυτό ακούγεται κάπως», συνεχίζει. «Αν τα χρησιµοποιήσουµε και µπορέσουµε να οµαδοποιηθούµε, το µέλλον µας ανήκει».
Παρόλα αυτά σε πρώτη φάση το επιχείρηµα των συνεταιρισµών έχει αποτύχει στην Ελλάδα, σύµφωνα πάντα µε τον Θοδωρή Γαβρήλο, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν πρέπει να δοθεί στο συνεταιρίζεσθαι µια δεύτερη ευκαιρία σε άλλες βάσεις. Η κρίση συσπειρώνει καλύτερα τον αγροτικό τοµέα, θα τυποποιήσει καλύτερα, θα συσκευάσει καλύτερα, ιδιαίτερα ανα προϊόν αν και στα µανταρίνια δεν έχει γίνει ακόµη τίποτα στο χωριό του, όπου υπάρχουν πολλοί καλλιεργητές
Τις Κληµεντίνες ο Θοδωρής τις καλλιεργεί από το 1980 και µετά, ενώ τα περισσότερα δέντρα είναι µεγαλύτερα, φυτεµένα από παλιότερες γενιές εργατών της υπαίθρου, ανάµεσα τους και ο ίδιος του ο πατέρας. Μάλιστα ο Θοδωρής έσκαβε και καλλιεργούσε τα κτήµατα του πατέρα του πολύ πριν τελειώσει το πανεπιστήµιο και ολοκληρώσει τις σπουδές του στην πληροφορική, που… ηττήθηκε από την αγάπη του για τα χωράφια και από την έλλειψη εργασίας που να αποδίδει µισθό την περίοδο εκείνη, γύρω στα 1988.
«Τα µανταρίνια», λέει ο Θοδωρής, «πήραν το ονοµά τους από τους Μανδαρίνους, που ήταν ανώτατοι αξιωµατικοί της Κινέζικης Αυτοκρατορίας και φορούσαν στολή στο χρώµα του φρούτου αυτού. Τα µανταρίνια είναι πολύ πλούσια σε κάλιο και βοηθούν στη µείωση της αρτηριακής πίεσης».
Η αµεσότητα της επαφής µε τον καταναλωτή και το «ζεστό χρήµα» που είναι σίγουρο καθηµερινά και ικανό να θρέψει και να ικανοποιήσει τις βιοποριστικές ανάγκες της οικογένειας του, κάτω από οποιοσδήποτε συνθήκες, είναι εκείνο που έστρεψε οριστικά τον κ. Γαβρήλο στον πάγκο της λαϊκής αγοράς, για να µπορεί να πουλά από τις 20 Οκτώβρη µανταρίνια και πορτοκάλια και µετά το Μάρτη, τα κηπευτικά του, αγκινάρες, ντοµάτα, κολοκυθάκια, µελιτζάνες, βερίκοκα κι ελιές. Μάλιστα συνιστά στους νέους αγρότες ένθερµα τη λαϊκή, «παρ’ ότι είναι δύσκολο να κερδίσει κανείς εκεί µια θέση παραγωγού, ιδιαιτέρως όταν υπάρχει πληρότητα που ενισχύεται από την παρουσία επαγγελµατιών πωλητών», όπως ο ίδιος λέει.
Αν και ο ίδιος δεν έχει ποτέ προσπαθήσει να εξάγει τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια του, µας εξηγεί ότι «τα εσπεριδοειδή είχαν µεγάλες εξαγωγικές δυνατότητες µαζί µε τα κηπευτικά µας, ιδιαίτερα στη Ρωσία, αλλά ήρθε το ευρωπαϊκό εµπάργκο και σταµάτησαν όλα.
Τα ανοιξιάτικα άσπορα είναι τα αγαπηµένα
Οι αγκινάρες ξεκινούν καλλιέργεια περίπου στα µέσα Αυγούστου. Είναι φυτό πολυετές και φτάνει το 1,5 µέτρο σε ύψος. «Το καλοκαίρι ξεραίνεται και για να το ενεργοποιήσουµε», µας λέει ο Θοδωρής και εξηγεί ότι «το κόβουµε µέχρι το χώµα και το ποτίζουµε. Κάτω από τη γή µένει ένα µικρό κούτσουρο µε πολλά «µάτια», τα οποία δίνουν νέα φυτά, από τα οποία περιµένουµε περίπου οκτώ «κεφάλια» καρπού απ’ το καθένα». Στον πάγκο του όµως πάντα θα υπάρχουν εσπεριδοειδή, ιδιαίτερα τα ανοιξιάτικα άσπορα µανταρίνια, τα αγαπηµένα των Ελλήνων καταναλωτών.
Η συγκοµιδή τους γίνεται πάντα µε τα χέρια και απαιτεί προσοχή για να µην υπάρξει καταστροφή στο δέντρο, ενώ και το κλάδεµα είναι περίτεχνο, µια δύσκολη υπόθεση και κρίσιµη για το δέντρο και δεν µπορεί να γίνεται από εργάτες που δεν έχουν την εξειδίκευση.
Παρ’ ότι τα εσπεριδοειδή δεν απαιτούν τόσο πολύ τη χρήση µηχανηµάτων στην καλλιέργειά τους, όσο επι παραδείγµατι οι ελιές, χωρίς το τρακτέρ, τη φρέζα και τα άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα, δεν πας πουθενά, πιστεύει ο Θοδωρής.
Παρ’ ότι τα εσπεριδοειδή δεν απαιτούν τόσο πολύ τη χρήση µηχανηµάτων στην καλλιέργειά τους, όσο επι παραδείγµατι οι ελιές, χωρίς το τρακτέρ, τη φρέζα και τα άλλα βοηθητικά εξαρτήµατα, δεν πας πουθενά, πιστεύει ο Θοδωρής.
Η ελληνική παραγωγή φτάνει και περισσεύει
Η χρήση µηχανηµάτων είναι εξαιρετικά κοστοβόρα λόγο καυσίµων, αλλά απολύτως απαραίτητη. Θα µπορούσε ίσως να υποστηριχθεί από ευρωπαϊκές ή εθνικές επιδοτήσεις, αλλά αυτές πλέον δεν υπάρχουν. «Υπ’ αυτή την έννοια ο αγρότης είναι ο πιο αδικηµένος στον τοµέα της πραγµατικής παραγωγής, αφού χωρίς τα προϊόντα του, η ποιότητα του καθηµερινού τραπεζιού του µέσου Έλληνα καταναλωτή θα ήταν εξαιρετικά αµφισβητήσιµη», εξοµολογείται ο Θοδωρής.
Και συνεχίζει ο ίδιος: «η κυβέρνηση θα έπρεπε να στηρίξει µε κάθε τρόπο τις εξαγωγές ελληνικών αγροτικών προϊόντων τα οποία αποδεδειγµένα είναι πρώτης ποιότητας και από τα καλύτερα στο είδος τους στον κόσµο, γι αυτό και έχουν τεράστια ζήτηση στις διεθνείς αγορές. Αντ’ αυτού, έχουµε αθρόες εισαγωγές ακόµη και από τρίτες χώρες, ακόµη και σε κτηνοτροφικά και αγροτικά προϊόντα που υπάρχουν στην εγχώρια αγορά σε υπερεπάρκεια και πολύ χαµηλές τιµές, από τη δική µας παραγωγή».
Αντιπαγετικη προστασια - Ήσυχος τον χειµώνα µε τους ανεµοµείκτες
Αντιπαγετικη προστασια - Ήσυχος τον χειµώνα µε τους ανεµοµείκτες
Αν και ο ίδιος δεν έχει ποτέ προσπαθήσει να εξάγει τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια του, µας εξηγεί ότι «τα εσπεριδοειδή είχαν µεγάλες εξαγωγικές δυνατότητες µαζί µε τα κηπευτικά µας, ιδιαίτερα στη Ρωσία, αλλά ήρθε το ευρωπαϊκό εµπάργκο και σταµάτησαν όλα. Εγώ προσπαθώ να παράγω προϊόντα πρώτης ποιότητας, στα 35 στρέµµατα τα πορτοκάλια και τα µανταρίνια και στα περίπου 20 στρέµµατα τα κηπευτικά και τα πάω όλα στη λαϊκή µε δικά µου µεταφορικά µέσα».
Μάλιστα, για τον ίδιο, «το κόστος παραγωγής, το οποίο αυξάνεται σηµαντικά λόγω της µεταφορά από το Ναύπλιο στην Αθήνα, τρεις φορές την εβδοµάδα, (τις υπόλοιπες είµαστε στα χωράφια, ποτίσµατα, καθαρισµός, κλαδέµατα) είναι περίπου 90 ευρώ την ηµέρα και περίπου 4 ευρώ την ηµέρα τα δικαιώµατα στον Οργανισµό Λαϊκών Αγορών. ∆ηλαδή για να ξεκινήσει η µέρα να πείς ότι κερδίζω µεροκάµατο πρέπει να πουληθούν πρώτα 100 κιλά πορτοκάλια ή µανταρίνια µε 1 ευρώ το κιλό».
Όσον αφορά την φυτοπροστασία, ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι: «τα εσπεριδοειδή, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στον πάγο το χειµώνα. Γι’ αυτό έχουµε στα χωράφια τεράστιους ανεµοµείκτες, που σε συνδυασµό µε την τεχνητή βροχή, δηµιουργούν µια οµπρέλα αντιπαγετικής προστασίας, που σώζει το προϊόν. Όµως τα µανταρίνια κινδυνεύουν και την άνοιξη ή το καλοκαίρι µε τις υγρασίες από την πολύ βροχή, από τη µονίλια. Η ασθένεια αυτή χτυπά τον καρπό, τον µαυρίζει και τον ρίχνει από το δέντρο και µάλιστα σε µεγάλο ποσοστό που µπορεί να φτάσει και στο 100% της παραγωγής όταν είναι έντονη. Η λειτουργία των ανεµοµεικτών γίνεται µε πετρέλαιο που κοστίζει πανάκριβα».
Με διαδίκτυο και συνεργασία η δουλειά γίνεται ευκολότερη
Η µονίλια είναι ο φόβος και ο τρόµος των µανταρινιών, γιατί ούτε προλαµβάνεται ούτε καταπολεµιέται δραστικά όταν εµφανιστεί. Ο καρπός είναι καταδικασµένος. Στα πορτοκάλια υπάρχει ο κίνδυνος της τριστέτσας.
Με διαδίκτυο και συνεργασία η δουλειά γίνεται ευκολότερη
Η µονίλια είναι ο φόβος και ο τρόµος των µανταρινιών, γιατί ούτε προλαµβάνεται ούτε καταπολεµιέται δραστικά όταν εµφανιστεί. Ο καρπός είναι καταδικασµένος. Στα πορτοκάλια υπάρχει ο κίνδυνος της τριστέτσας.
«Το µανταρίνι έχει καρπό τρεις µήνες σίγουρα, ενώ το πορτοκάλι περίπου πέντε µήνες. Την άνοιξη έχουµε το κλάδεµα», λέει στην εφηµερίδα Agrenda ο Θοδωρής Γαβρήλος. «∆εν µας πτοεί ωστόσο το κόστος, καθώς βάζουµε πλάτη µε πολύ προσωπική εργασία, δηλαδή ποτίζουµε και κλαδεύουµε οι ίδιοι από καµιά 30ρια δέντρα ο καθένας την ηµέρα, καθώς βλέπουµε ότι έχουµε µέλλον στις καλλιέργειες, ένα µέλλον που όπως πέρασε από τους γονείς µου σε µένα, µπορεί άνετα να περάσει και στα νέα χέρια της δικής µου οικογένειας. Με την προϋπόθεση όµως να στηρίξει και το κράτος την εξαγωγική δυνατότητα των αγροτικών προϊόντων, να ανοιχτούµε σε ξένες αγορές».
«Το καλοκαίρι επειδή δεν επαρκούν τα νερά τα δικά µας, ποτίζουµε µε τα νερά του Αναβάλλου, του τοπικού οργανισµού εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), περίπου κάθε 15 µέρες, µε τη σειρά του ο καθένας µέρα ή νύχτα. ∆εν καθορίζουµε εµείς πότε θα ποτίσουµε και το νερό πληρώνεται µε την ώρα, ανάλογα πόσο το χρησιµοποιούµε, περίπου 6 ευρώ η ώρα. Εγώ ποτίζω 24 ώρες».
Η φορολογία για τον αγρότη είναι στο 13%, βαριά τροχοπέδη για την παραγωγή. Η προσωπική άποψη του Θοδωρή είναι ότι ο πρωτογενής τοµέας θα έπρεπε να έχει µηδενική φορολόγηση και πρέπει να προστατευτεί ουσιαστικά και δραστικά απέναντι στις παράνοµες εισαγωγές και τις ελληνοποιήσεις των αγροτικών προϊόντων που γίνονται σε βάρος του Έλληνα καταναλωτή.
Τα πρώτα εκατό κιλά στη λαϊκή ίσα - ίσα που καλύπτουν το κόστος, λέει ο Θοδωρής Γαβρήλος.
Με σύζυγο που εργάζεται 12 ώρες την ηµέρα στον πάγκο και το χωράφι
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει Θοδωρής Γαβρήλος στην Ελληνίδα αγρότισσα, στρέφοντας το βλέµµα προς τη σύζυγό του Νατάσα, η οποία όπως µας λέει «εργάζεται 12 ώρες την ηµέρα, όχι µόνο στον πάγκο µαζί του, αλλά και στο χωράφι».
«Σήµερα η δύναµη του αγρότη βρίσκεται στην τεχνολογία και το διαδίκτυο, όσο κι αν αυτό ακούγεται κάπως», συνεχίζει. «Αν τα χρησιµοποιήσουµε και µπορέσουµε να οµαδοποιηθούµε, το µέλλον µας ανήκει».
Παρόλα αυτά σε πρώτη φάση το επιχείρηµα των συνεταιρισµών έχει αποτύχει στην Ελλάδα, σύµφωνα πάντα µε τον Θοδωρή Γαβρήλο, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν πρέπει να δοθεί στο συνεταιρίζεσθαι µια δεύτερη ευκαιρία σε άλλες βάσεις. Η κρίση συσπειρώνει καλύτερα τον αγροτικό τοµέα, θα τυποποιήσει καλύτερα, θα συσκευάσει καλύτερα, ιδιαίτερα ανα προϊόν αν και στα µανταρίνια δεν έχει γίνει ακόµη τίποτα στο χωριό του, όπου υπάρχουν πολλοί καλλιεργητές
Πηγή: agronews.gr
