Του Τόλη Κοϊνη
Εκείνες τις εποχές ακμής για την Ρωμιοσύνη, κάποιοι είχαν την ιδέα να κτίσουν ένα ξωκκλήσι… την Αγια Σοφιά. Μην απορείτε. Η πόλη ήταν πάνω στα κάστρα της Ακροναυπλίας και η πλαγιά μόλις είχε αρχίσει να κατοικείται.
Τα χρόνια πέρασαν. Η πόλη άλλαξε μορφή. Το εκκλησάκι που ξεχώριζε στην πλαγιά βρέθηκε μέσα σε μια πυκνοκατοικημένη συνοικία, αυτήν που σήμερα την λέμε Βραχατέϊκα. Η πόλη όμως γέμισε και από άλλες μεγαλύτερες εκκλησίες … άλλες τις πήραν οι καθολικοί, άλλες παρέμειναν ορθόδοξες… κάποιες οι Τούρκοι τις έκαμαν τζαμιά… Όμως αυτό το εκκλησάκι παρέμεινε …
Το 1715, η πόλη μας άλλαξε μορφή. Όχι μόνο άλλαξε κατακτητή, αλλά άλλαξε και κατοίκους. Οι Χριστιανοί (ορθόδοξοι και παπικοί) διώχτηκαν. Έμειναν μόνο 24 οικογένειες ελεύθερες στον Ψαρομαχαλά. Αυτοί μαζί και με τους Χριστιανούς δούλους ήταν μόλις 300 άτομα. Οι Τούρκοι μοίρασαν σε «τιμάρια» όλη την Αργολική Πεδιάδα. Έφτιαγναν ψηλά σαράγια –πιο ψηλά από τα σημερινά κτίρια της παλιάς πόλης- και είχαν επαύλεις στα τσιφλίκια τους. (Επειδή υπάρχουν στοιχεία με τις κτηματικές τους περιουσίες, θα είχε πολύ ενδιαφέρον να υπολόγιζε κάποιος τα έσοδά τους αν είχαν σήμερα τις ίδιες περιουσίες).
Το 1770 η Πελοπόννησος συνταράχθηκε από την Αλαμπάντα (την επανάσταση του Ορλώφ). Σε μια φάση του αγώνα, ο Ρώσικος στόλος κυνήγησε μέσα στον Αργολικό τον Οθωμανικό. Αυτό είχε αποτέλεσμα να χάσουν οι αριστοκράτες Τούρκοι του Αναπλιού το θάρρος τους και να επιτρέψουν να εγκατασταθούν Τουρκαλβανοί μισθοφόροι στην πόλη τους. Αυτοί απέβησαν μάστιγα και για Τούρκους και για Έλληνες. Οι τρόποι με τους οποίους φορολογούσαν αμφότερους ήταν οι πλέον απάνθρωποι.
Μετά 10 χρόνια ο Σουλτάνος απεφάσισε να καθαρίσει την κατάσταση. Έστειλε τότε τον καλύτερο Ναύαρχο της Αυτοκρατορίας Τον Χασάν Πασά, γνωστό και με τις προσωνυμίες Γαζή (νικητής) και Τζεζαρλή. Ο Χασάν αποδείχθηκε καλός και στην ξηρά. Δυο κατορθώματά του δεν ξεχνιούνται με τίποτε: 1) Εγκλώβισε στο Παλαμήδι 2000 αρβανίτες και τους πέταξε από το Γεφυράκι στον γκρεμό και 2) Στόλισε την είσοδο της Τριπολιτσάς με μια πυραμίδα !!! από κομμένα κεφάλια 2500 αρβανιτών.
Ως Καπουδάν Πασάς διέθετε και διερμηνέα του στόλου, τον Μαυρογένη, (από την φοβερή οικογένεια που μας έδωσε και την καπετάνισσα Μαντώ). Αυτόν τον έβαλαν «μέσο» οι Αναπλιώτες να τους δώσει ένα εκκλησάκι… Έτσι η ΑγιαΣοφιά ξανάνοιξε και οι Αναπλιώτες δεν θα πήγαιναν πια από την πολιτεία στους Αγίους Πάντες (που ήταν το πλησιέστερο λειτουργούν εκκλησάκι).
Για 40 χρόνια ήταν έδρα της μοναδικής ενορίας του Αναπλιού. Με την απελευθέρωση της πόλης σε αυτήν αισθάνθηκε ο πιο αγνός από τους αγωνιστές ο Νικηταράς να κάνει τάμα την εικόνα του Αγίου Αντωνίου. Ο Σουλιώτης Φωτομάρας, φρούραρχος τ΄ Αναπλιού, φρόντισε για την προσθήκη του πρόναου και των κωδωνοστασίων.
Για πολλά χρόνια λειτούργησε σαν ενορία… υπάρχει το βιβλίο του μακαρίτη του παπά Γιάννη του Γιαννόπουλου (του Συνοικισμού) που γράφει τους εφημέριους της ενορίας.
Σήμερα η παλιά πόλη έχει αλλάξει. Γίνεται ένας πανσιόν μαχαλάς χωρίς ντόπιους κατοίκους. Όμως αυτές τις εκκλησίες δεν πρέπει να τις ξεχνάμε…
