Η καθιέρωση της 24ης Μαρτίου ως Παγκόσμιας Ημέρας κατά της Φυματίωσης έγινε σε ανάμνηση της ανακάλυψης του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis), που προκαλεί τη νόσο, από το Γερμανό ιατρό Robert Koch στις 24 Μαρτίου του 1882. Κατά το 19ο αιώνα, η φυματίωση ήταν εξαιρετικά διαδεδομένη τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, οδηγώντας σε ένα θάνατο ανά επτά ανθρώπους. Η ανακάλυψη του παθογόνου μικροοργανισμού από τον Koch βελτίωσε τη διάγνωση και τη θεραπεία και σε συνδυασμό με την ανακάλυψη αργότερα της στρεπτομυκίνης οδήγησε σε σημαντικό περιορισμό της νόσου.
Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης μεταδίδεται μέσω αεροσταγονιδίων από ασθενείς με ενεργή μεταδοτική μορφή της νόσου σε υγιή άτομα με το βήχα, το φτάρνισμα ή την ομιλία. Στα υγιή άτομα η λοίμωξη παραμένει συνήθως σε λανθάνουσα μορφή χωρίς την εκδήλωση συμπτωμάτων, καθώς ο οργανισμός προστατεύεται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Ωστόσο, ένας στους δέκα ανθρώπους που μολύνονται με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, εμφανίζει ενεργή νόσο, η οποία εάν παραμείνει χωρίς θεραπεία οδηγεί στο 50% περίπου των περιπτώσεων στο θάνατο.
Τα συμπτώματα της ενεργού φυματίωσης είναι ο βήχας, η αιμόπτυση, ο πόνος στο θώρακα, ο πυρετός, η απώλεια βάρους, η αδυναμία και οι νυχτερινοί ιδρώτες. Προσβάλλει συχνότερα άτομα ηλικίας 18 έως 35 χρονών. Εμφανίζει παγκόσμια εξάπλωση, με μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης στις αναπτυσσόμενες χώρες, σε κλειστούς πληθυσμούς και σε άτομα με διαταραχή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως οι ασθενείς με HIV/AIDS.
Επειδή τo μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς, η θεραπεία για ενεργό φυματίωση είναι χρονοβόρα και συνήθως διαρκεί έξι έως δώδεκα μήνες, ανάλογα με την ηλικία και τη γενική υγεία του ασθενή, καθώς και τη μορφή της νόσου, ενώ η θεραπεία της πολυανθεκτικής φυματίωσης και της εκτεταμένης αντοχής φυματίωσης έχει ακόμα μεγαλύτερη διάρκεια.
Η πρωτογενής πρόληψη της φυματίωσης περιλαμβάνει τον εμβολιασμό BCG (Bacillus Calmette–Guérin), ο οποίος είναι περισσότερος αποτελεσματικός, όταν διενεργείται κατά την παιδική ηλικία. Σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, η Ελλάδα είναι χώρα χαμηλής ενδημικότητας για τη φυματίωση και στις συνθήκες αυτές ο καθολικός εμβολιασμός παιδιών της Α΄ Δημοτικού δεν έχει επαρκή αποτελεσματικότητα. Για το λόγο αυτό συνιστάται επικέντρωση στον εμβολιασμό κατά τη γέννηση (ή έως την ηλικία των 5 ετών) των παιδιών που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο. Καθολικός αντιφυματικός εμβολιασμός σε παιδιά ηλικίας Α΄ Δημοτικού δεν εφαρμόζεται πλέον σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η φυματίωση, ωστόσο, συνεχίζει να αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, καθώς είναι μια από τις συχνότερες λοιμώξεις σε παγκόσμιο επίπεδο και το συχνότερο λοιμώδες αίτιο θανάτου. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, σχεδόν 4.500 θάνατοι συμβαίνουν καθημερινά από φυματίωση, ενώ περίπου 30.000 άνθρωποι κάθε μέρα αναπτύσσουν τη νόσο. Ως αποτέλεσμα, ωστόσο, των παγκόσμιων προσπαθειών για την καταπολέμηση της φυματίωσης, από το 2000 μέχρι σήμερα συνολικά 54 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν επιβιώσει, με τη θνητότητα από τη νόσο να έχει μειωθεί κατά 42%.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), δηλώνονται περίπου 580 περιπτώσεις φυματίωσης ετησίως. Ο αριθμός αυτός εμφανίζει μικρή μείωση κατά τα τελευταία χρόνια, με τις περισσότερες περιπτώσεις φυματίωσης να αφορούν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (πρόσφυγες και μετανάστες, κρατούμενοι, χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, ανοσοκατεσταλμένοι κλπ), ενώ τα ποσοστά απομόνωσης πολυανθεκτικών στελεχών του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης κυμαίνονται πλησίον του μέσου όρου των Ευρωπαϊκών χωρών.
Το μήνυμα του ΠΟΥ για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης του 2019 είναι «Ήρθε η ώρα» (“It’s time”) και εστιάζει:
- στη βελτίωση της πρόσβασης για πρόληψη και θεραπεία
- στην αξιόπιστη καταγραφή της επίπτωσης της νόσου
- στην εξασφάλιση επαρκούς και βιώσιμης χρηματοδότησης για τη διαχείριση της νόσου, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας
- στον τερματισμό του στίγματος και των διακρίσεων
- στη δίκαιη απάντηση στο πρόβλημα της φυματίωσης, βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, με επίκεντρο τον άνθρωπο.
Ο ΠΟΥ σε συνεργασία με το Παγκόσμιο Ταμείο και τη Σύμπραξη «Stop TB» έχει ξεκινήσει τη συλλογική πρωτοβουλία «Βρείτε. Θεραπεύστε. Όλους. #Εξαλείψτε τη φυματίωση» (“Find. Treat. All. #EndTB”), με στόχο την επιτάχυνση των δράσεων κατά της νόσου.
Η φυματίωση μπορεί να προληφθεί, να θεραπευτεί, να εξαλειφθεί.
Πηγές
Υπουργείο Υγείας, Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ). 22-3-2019. 24 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα Φυματίωσης. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://keelpno.gr/24i-martioy-pagkosmia-imera-fymatiosis.
Υπουργείο Υγείας. 24-3-2013. Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα http://www.moh.gov.gr/articles/news/1631-pagkosmia-hmera-kata-ths-fymatiwshs.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). World TB Day 2019. It’s TIME! Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://www.cdc.gov/tb/worldtbday/default.htm.
World Health Organization (WHO). World Tuberculosis Day 2019. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα https://www.who.int/news-room/events/detail/2019/03/24/default-calendar/world-tb-day-2019.
H Συντονίστρια
Χριστίνα Σπυράκη
Γενικός Ιατρός ΕΑ΄ ΕΣΥ
