Στον καθεδρικό του Χέρεφορντ κοντά στα σύνορα της Αγγλίας με την Ουαλία βρίσκεται σήμερα ο μεγαλύτερος μεσαιωνικός χάρτης όπου έχει σωθεί έως τις μέρες μας. Ο mappa mundi (Χάρτης του Κόσμου) του Χέρεφορντ είναι ένας χάρτης μοναδικός και ένας από τους σημαντικότερους στην ιστορία της χαρτογραφίας.
Δεν είναι ένας χάρτης με την σημερινή έννοια του όρου, αλλά ένα σύνολο πληροφοριών του τότε γνωστού Κόσμου. Εκτός από την απεικόνιση του μεσαιωνικού χριστιανικού κόσμου, περιέχει πολλά στοιχεία ιστορικά, μυθολογικά, για την χλωρίδα και την πανίδα κάθε περιοχής, αλλά και διάφορους θρύλους από την Βίβλο και από την αρχαιότητα.
Ο χάρτης δημιουργήθηκε περίπου το 1300 ( 1290-1310 μ.Χ.). Έχει διαστάσεις 159 εκ. ύψος και 134 εκ. πλάτος, και είναι κατασκευασμένος σε ένα μόνο φύλλο περγαμηνής από το δέρμα ενός μεγάλου μοσχαριού. Ο άνθρωπος που σχεδίασε και κατασκεύασε τον χάρτη είναι ο Richard de Haldingham όπως αναφέρεται στον χάρτη. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε είναι τα λατινικά, αν και στις άκρες υπάρχουν κάποια μικρά κείμενα αγγλονορμαδικά και κάποια γαλλικά. Τα κύρια χρώματα που χρησιμοποιηθήκαν για τα κείμενα ήταν το μαύρο, το κόκκινο και το χρυσαφί. Η θάλασσά αναπαριστάται με πράσινο χρώμα, τα ποτάμια με γαλάζιο και στην περίπτωση της ερυθράς θάλασσας, με κόκκινο.
Στον χάρτη απεικονίζονται 420 πόλεις, 15 γεγονότα της Βίβλου, 33 ζώα και φυτά, 32 άνθρωποι και 5 σκηνές από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Συνολικά υπάρχουν πάνω από 1000 επιγραφές, σχήματα, σύμβολα που δείχνουν το πεπρωμένο της ανθρωπότητας.
Έχει το πρότυπο του ΟΤ χάρτη. Αυτό το πρότυπο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην δυτική Ευρώπη. Η ανατολή βρίσκεται προς τα πάνω, σε αντίθεση με τους σημερινούς χάρτες όπου είναι ο Βοράς, καθώς πίστευαν ότι ο παράδεισος, ο κήπος της Εδέμ βρίσκεται ανατολικά από τον γνωστό έως τότε Κόσμο.
Στον χάρτη ο παράδεισος αναπαρίσταται σαν ένα νησί όπου το περιβάλει ένας μεγάλος τοίχος. Υπάρχει μια μεγάλη πύλη. Αυτή είναι η πύλη του παραδείσου και μέσα βλέπουμε τον Αδάμ, την Εύα, το δέντρο με το φίδι καθώς και τους τέσσερις ποταμούς που με βάση το βιβλίο της Γένεσις διέσχιζαν τον παράδεισο (Tigris,Euphratis,Gihon και Pishon).
Στον χάρτη απεικονίζονται 420 πόλεις, 15 γεγονότα της Βίβλου, 33 ζώα και φυτά, 32 άνθρωποι και 5 σκηνές από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Συνολικά υπάρχουν πάνω από 1000 επιγραφές, σχήματα, σύμβολα που δείχνουν το πεπρωμένο της ανθρωπότητας.
Έχει το πρότυπο του ΟΤ χάρτη. Αυτό το πρότυπο χρησιμοποιήθηκε κυρίως στην δυτική Ευρώπη. Η ανατολή βρίσκεται προς τα πάνω, σε αντίθεση με τους σημερινούς χάρτες όπου είναι ο Βοράς, καθώς πίστευαν ότι ο παράδεισος, ο κήπος της Εδέμ βρίσκεται ανατολικά από τον γνωστό έως τότε Κόσμο.
Στον χάρτη ο παράδεισος αναπαρίσταται σαν ένα νησί όπου το περιβάλει ένας μεγάλος τοίχος. Υπάρχει μια μεγάλη πύλη. Αυτή είναι η πύλη του παραδείσου και μέσα βλέπουμε τον Αδάμ, την Εύα, το δέντρο με το φίδι καθώς και τους τέσσερις ποταμούς που με βάση το βιβλίο της Γένεσις διέσχιζαν τον παράδεισο (Tigris,Euphratis,Gihon και Pishon).
Στο κέντρο του χάρτη, όπως και σε κάθε χάρτη αυτής της μορφής, βρίσκεται η Ιερουσαλήμ η οποία για τους δυτικούς ήταν η Ιερή πόλη, το μέρος όπου έζησε ο Χριστός. Βρισκόμαστε εξάλλου σε μια εποχή ακριβώς μετά τις σταυροφορίες προς τους Αγίους Τόπους. Στον χάρτη, απεικονίζεται σαν μια στρογγυλή εντοιχισμένη πόλη που το κέντρο της είναι και το κέντρο του χάρτη. Ύστερα από έρευνα διαπιστώθηκε ότι στο κέντρο υπάρχει μια τρύπα που δημιουργήθηκε από έναν διαβήτη που χρησιμοποιήθηκε κατά την χάραξη της πόλης αλλά και για τον κύκλο που περιβάλει όλο τον Κόσμο. Οπότε, σύμφωνα με τον χάρτη, το κέντρο του κόσμου είναι το κέντρο της Ιερουσαλήμ.
Στο κάτω μέρος του χάρτη ακριβώς στην μέση βρίσκεται το δυτικότερο σημείο του γνωστού τότε Κόσμου, οι Ηράκλειες στήλες. Ήταν δυο κολώνες που σύμφωνα με την Μυθολογία, έστησε εκεί ο Ηρακλής στις δυο αντικριστές ακτές της Αφρικής και της Ευρώπης. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι αυτό το σημείο είναι η άκρη του Κόσμου, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Γιβραλτάρ.
Στον χάρτη απεικονίζονται οι τρεις γνωστές ήπειροι εκείνης της εποχής. Η Ασία στο πάνω μέρος, η Ευρώπη κάτω αριστερά και η Αφρική κάτω δεξιά. Αν την στρέψουμε προς τα δεξιά έχουμε μια πιο γνώριμη προς εμάς απεικόνιση του Κόσμου μιας και ο Βοράς σήμερα έχει καθιερωθεί να βρίσκεται στο άνω μέρος των χαρτών
Οι χάρτες τις μορφής ΟΤ, ήταν ο συνηθέστερος τύπος παγκόσμιου χάρτη κατά τον Μεσαίωνα στην Δυτική Ευρώπη. Το Ο είναι ένας κύκλος, που συμβολίζει τον ωκεανό, ο οποίος βρίσκεται γύρω από τις τρεις ηπείρους (την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική). Το γράμμα Τ δημιουργείται από τους τρεις ποταμούς-θάλασσες που υπάρχουν και διαχωρίζουν τις τρεις ηπείρους. Η Μεσόγειος Θάλασσα χωρίζει την Ευρώπη από την Αφρική, ο Ποταμός Νείλος την Αφρική από την Ασία και ο Ποταμός Δων την Ευρώπη από την Ασία. Η αφετηρία τους, βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα, που - όπως ήδη αναφέρθηκε - θεωρούνταν και το κέντρο της γης.
Στο κείμενο μου θα προσπαθήσω να επικεντρωθώ στον Ελλαδικό χώρο καθώς και σε ιστορικά γεγονότα και μύθους που έχουν σχέση με την Αρχαία Ελλάδα καθώς ο όγκος των πληροφοριών που μας δίνει ο χάρτης είναι τόσο μεγάλος, που είναι αδύνατον να καλυφθεί με ένα μόνο κείμενο.
Στον χάρτη δίνεται έμφαση στα νησιά καθώς όπως και στις ιστορικές πόλεις, καθώς και στα βουνά και τα ποτάμια τις Ελλάδας. Στο κέντρο του Αιγαίου πελάγους ξεχωρίζει το ιερό νησί της Δήλου λόγω της σημαντικότητας του στην Αρχαία Ελλάδα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο φαίνεται κατά πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων τα οποία το περιβάλλουν. Εξάλλου η ονομασία Κυκλάδες δόθηκε στα νησιά επειδή σχημάτιζαν έναν κύκλο γύρω από το Ιερό νησί της ελληνικής αρχαιότητας, την Δήλο.
Στο κείμενο μου θα προσπαθήσω να επικεντρωθώ στον Ελλαδικό χώρο καθώς και σε ιστορικά γεγονότα και μύθους που έχουν σχέση με την Αρχαία Ελλάδα καθώς ο όγκος των πληροφοριών που μας δίνει ο χάρτης είναι τόσο μεγάλος, που είναι αδύνατον να καλυφθεί με ένα μόνο κείμενο.
Στον χάρτη δίνεται έμφαση στα νησιά καθώς όπως και στις ιστορικές πόλεις, καθώς και στα βουνά και τα ποτάμια τις Ελλάδας. Στο κέντρο του Αιγαίου πελάγους ξεχωρίζει το ιερό νησί της Δήλου λόγω της σημαντικότητας του στην Αρχαία Ελλάδα. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο φαίνεται κατά πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων τα οποία το περιβάλλουν. Εξάλλου η ονομασία Κυκλάδες δόθηκε στα νησιά επειδή σχημάτιζαν έναν κύκλο γύρω από το Ιερό νησί της ελληνικής αρχαιότητας, την Δήλο.
Στα δεξιά βλέπουμε μια γοργόνα που κρατά έναν καθρέπτη, καθώς και τη Νάξο και τη Κάρπαθο. Στα αριστερά είναι το νησί της Ρόδου με μια κολόνα στην μέση. Μια εξαιρετικά όμορφη κολώνα όπως αναφέρει. Προφανώς μιλά για το άγαλμα του Κολοσσού της Ρόδου. Κάτω από την Ρόδο βρίσκεται η Εύβοια και στα δεξιά της η Λέσβος.
Άλλα νησιά που απεικονίζονται είναι η Ζάκυνθος, η Κεφαλονιά, η Λήμνος, η Κως, η Θάσος, η Τένεδος. Η Πάτμος λόγω της ιδιαιτερότητάς του ως «Νησί της Αποκάλυψης» βρίσκεται απομονωμένο, μακριά από τα υπόλοιπα ελληνικά νησιά.
Νοτιότερα απεικονίζεται η Κρήτη, η οποία έχει πολύ μεγάλο μέγεθος σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά της Μεσογείου. Σχεδόν σε όλους τους χάρτες έως και την αρχή του 18ου αιώνα, η Κρήτη μυθολογικά ταυτιζόταν με τον Λαβύρινθο. Έτσι δεν θα μπορούσε να λείψει και εδώ. Στο κείμενο δίπλα στον λαβύρινθο γράφει «Ο Λαβύρινθος: αυτό ήταν το σπίτι του Δαιδάλου». Όπως γνωρίζουμε ο λαβύρινθος κατασκευάστηκε από τον Δαίδαλο για λογαριασμό του βασιλιά Μίνωα. Στο κέντρο του νησιού είναι το όρος Ίδα ή Ίδη (Ψηλορείτης), ο τόπος όπου μεγάλωσε ο Δίας. Στα ανατολικά είναι η Σιδωνία.
Η Κύπρος απεικονίζεται επίσης στο Αιγαίο και σε αυτήν βλέπουμε ότι αναγράφονται οι πόλεις Σαλαμίς και Πάφος.
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι σημαντικότερες πόλεις που αναγράφονται είναι : Αθήνα, Κόρινθος, Θεσσαλονίκη, Άργος, Λάρισα, Πάτρα, Απολλώνια, Αμφίπολη, Ελευσίνα. Οι περιοχές: Θεσσαλία, Μακεδονία, Θράκη. Τα βουνά: Όλυμπος, Παρνασσός, Όσσα(Κίσσαβος), ο Ελικώνας και την οροσειρά της Πίνδου. Στον χάρτη φαίνεται ότι ο ποταμός Πηνειός πηγάζει από το βουνό Όσσα (Κίσσαβο) κάτι που δεν ισχύει στην πραγματικότητα, μιας και οι πηγές του ποταμού βρίσκονται στην Πίνδο.
Στην Βοιωτία υπάρχει και ο ποταμός Περμησσός που πηγάζει από το όρος Ελικώνας. Ο Περμησσός ήταν γνωστός στην αρχαιότητα αφού στα νερά του καθρεπτίστηκε και πνίγηκε ο Νάρκισσος.
Στην Πελοπόννησο βλέπουμε τον ποταμό Ίναχο που πήρε το όνομα του από τον μυθικό βασιλιά του Άργους. Ο Ίναχος, όταν έγινε ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα, έσωσε τους κατοίκους οδηγώντας τους στα όρη και στη συνέχεια αφού μάζεψε τα νερά σε μία κοίτη και δημιούργησε τον ποταμό Ίναχο, που έλαβε το όνομά του. Τέλος υπάρχουν και κάποιες περιοχές με ιστορικό ενδιαφέρον όπως οι Θερμοπύλες και το μαντείο των Δελφών.
Σε κάποιο σημείο του χάρτη παρατηρούμε και τον μυθικό μονόκερω.
Η Αφρική Νότια του Νείλου. Ένας τρωγλοδύτης καβαλάει ένα πλάσμα ενώ φαίνονται και οι παράξενοι Βλεμμύες, η φυλή των ακέφαλων όντων που συνάντησε και ο Μ.Αλέξανδρος.
Σε κάποιο άλλο σημείο του χάρτη φαίνεται μια ιπτάμενη σαλαμάνδρα.
