Η Κρήτη μοιάζει απέναντι σε αυτόν τον κίνδυνο να είναι λιγότερο εκτεθειμένη καθώς είναι πιο απομονωμένη λόγω της γεωγραφικής της θέσης σε σχέση με την ηπειρωτική Ελλάδα. Όμως, αν επιτρέψουμε να γίνουν "εγκλήματα" τότε θα είμαστε οι ίδιοι που θα έχουμε ανοίξει διάπλατα την πόρτα στην Κρήτη για την είσοδο και πιθανή επέλαση του βακτηρίου.
Σε ενημερωτική εσπερίδα που πραγματοποιήθηκε απόψε στο Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς από τη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων για τον επιβλαβή οργανισμό καραντίνας xylella, τα μηνύματα δεν ήταν ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά και απαιτήθηκε εγρήγορση και προσοχή.
«Θα είναι κρίμα στην Κρήτη να βγάλουμε μόνοι μας τα μάτια μας»
Η Κρήτη θα μπορούσε να προστατευθεί απέναντι στο βακτήριο λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αν δεν συνεχίσουμε να κάνουμε τραγικά λάθη και να εισάγουμε στο νησί, από τα μεγάλα φυτώρια της Ιταλίας, φυτά τα οποία πωλούνται πολύ πιο φτηνά. Με την εισαγωγή αυτών των φυτών ανοίγουμε την πόρτα και στο βακτήριο.
Όπως είπε ο γεωπόνος Msc, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Π.Ε. Αργολίδας, Δημήτρης Δήμου:
«Ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος και θα είναι κρίμα να βγάλουμε μόνοι μας τα μάτια μας και να αφήσουμε την xylella να έρθει στην Κρήτη, από τη στιγμή που το νησί είναι απομονωμένο. Στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι πιο εύκολο να μπει το βακτήριο, όμως εδώ στην Κρήτη δεν είστε τόσο εκτεθειμένοι. Αν έρθει το βακτήριο, θα έρθει από τους φυτωριούχους. Ορισμένοι από τους φυτωριούχους λένε "εμείς είμαστε έμποροι και γι αυτό φέρνουμε τα φυτά από την Ιταλία και στην τελική ας έρθει ο κρατικός μηχανισμός να μας ελέγξει". Αυτή είναι εγκληματική άποψη. Τα φυτώρια της Ιταλίας είναι θηριώδη, με τεράστια παραγωγή, γι΄αυτό και τα φυτά τα πουλάνε πάμφθηνα. Θα πρέπει οι φυτωριούχοι να δείξουν κατανόηση και να μην κάνουν τέτοια λάθη. Ας μην γίνει και εδώ ό,τι έγινε με την τριστέτσα που πάλι βγάλαμε τα μάτια μας μόνοι μας».
Αν η xylella προσβάλει το ελαιόδεντρο, δεν υπάρχει γυρισμός
Στα αμπέλια και στις πορτοκαλιές δεν καταρρέει το δέντρο όπως στην ελιά, αναφέρει ο κ. Δήμου. Στην περίπτωση της ελιάς το βακτήριο δεν καταστρέφει μόνο την παραγωγή αλλά "εξολοθρεύει" ολόκληρο το δέντρο, γιατί προχωρά στα αγγεία του ξύλου που το τροφοδοτούν με νερό και το ξεραίνει.
Όπως αναφέρει ο κ. Δήμου: «Φανταστείτε στην Ιταλία υπάρχουν εκτάσεις 150χλμ - όπως η απόσταση Χανιά - Ηράκλειο - με τελείως ξεραμένα ελαιόδεντρα. Αν η xylella προσβάλει το ελαιόδεντρο, δεν υπάρχει γυρισμός. Στην Ιταλία πίστευαν ότι οι παραφυάδες που έβγαιναν ίσως ανανέωναν τα δέντρα και τις ψέκαζαν με χαλκούχα σκευάσματα. Τελικά και αυτές ήταν μολυσμένες. Δεν υπάρχει σωτηρία, η μόνη σωτηρία την οποία παλεύουν να πετύχουν οι Ισπανοί αυτή τη στιγμή είναι οι ανθεκτικές ποικιλίες. Δοκιμάζουν 200 ποικιλίες από όλο τον κόσμο - έχουν πάρει και 12 ελληνικές - και εμβολιάζουν άρρωστα δέντρα με αυτές για να δουν τη συμπεριφορά τους. Για την ώρα, υπάρχει μόνο μια ιταλική ποικιλία η λετσίνο που ενώ μολύνεται σε πολύ μικρό ποσοστό φανερώνει μια ανθεκτικότητα».
Οι ποσότητες φυτών που διακινούνται παγκοσμίως είναι τεράστιες και αυτό κάνει πολύ εύκολη τη μετάδοση του βακτηρίου που προσβάλλει 300 φυτά (σχεδόν όλα τα καλλιεργούμενα της Ελλάδας, ελιές, πορτοκαλιές, αμπέλια, αμυγδαλιές) τονίζει ο κ. Δήμου. H xylella κατά τους Ιταλούς έφτασε στη χώρα τους από εισαγωγή φυτών πικροδάφνης από την Κόστα Ρίκα. Ενδεικτικά το 2012 εισήχθησαν στην Ευρώπη 40 εκατ. διακοσμητικά φυτά από την Κόστα Ρίκα. Ο αριθμός των φυτών που διακινείται είναι τεράστιος και ο κίνδυνος είναι έξω από την πόρτα μας, καταλήγει ο κ. Δήμου.
Δύσκολα θα αποφύγουμε στην Ελλάδα την xylella
Δυστυχώς οι εκτιμήσεις για την εμφάνιση του βακτηρίου στην Ελλάδα δεν είναι αισιόδοξες καθώς αποτελεί μάλλον μια εξέλιξη την οποία δύσκολα θα αποφύγει η χώρα.
Όπως δηλώνει ο Καθηγητής Φυτοπαθολογίας ΤΕΙ Κρήτης, Υπευθ. Εργαστηρίου Φυτοπαθογόνων Καραντίνας, Δημήτρης Γκούμας
«Η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες χώρες του ευρωπαϊκού νότου που δεν έχει μολυνθεί. Η Ιταλία, η Ισπανιά, η Γαλλία και η Πορτογαλλία, έχουν μολυνθεί. Αυτή τη στιγμή είναι μια πραγματικότητα για την Ευρώπη και πολύ πιθανόν στο άμεσο μέλλον θα είναι για τη χώρα μας. Πρέπει καταρχάς να ενημερωθούμε, να ξέρουμε να αναγνωρίζουμε την ασθένεια.
Έχει σημασία όταν θα εμφανιστούν τα πρώτα κρούσματα να μπορέσουμε να τα εντοπίσουμε γρήγορα και να πάρουμε τα μέτρα που χρειάζονται για το σταμάτημα της επέλασης της xylella. Στην Ιταλία και στην Ισπανία, βλέπουμε ότι χρόνο με τον χρόνο υπάρχει σταδιακή εξέλιξη, βλέπουμε δηλαδή ότι πήγε στην περιοχή το βακτήριο και έμεινε...
Ζητούμενο είναι να μην συμβεί στη χώρα μας. Δυστυχώς όμως οι συνθήκες που επικρατούν είναι οι απόλυτα ιδανικές για το παθογόνο βακτήριο. Δύσκολα θα το αποφύγουμε αυτό δεν σημαινει ότι δεν μπορούμε να το επιβραδύνουμε και όσο καθυστερούμε τόσο βελτιώνονται οι μεθοδολογίες ανίχνευσης και αποκτάμε γνώση γύρω από αυτό. Ήδη υπάρχουν ποικιλίες ελιάς που είναι ανεκτικές. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αλλάξουμε τον κρητικό ελαιώνα, μπορούμε όμως να πειραματιστούμε».
Λίγο πιο ανεκτικά τα ελαιόδεντρα τα οποία τα περιποιείται ο παραγωγός
Αυτό που θα πρέπει να κάνει ο ίδιος ο παραγωγός αρχικά είναι να μην εγκαταλείπει τις ελιές του. Όπως τονίζει ο κ. Γκούμας έχει φανεί αυτά τα 5 χρόνια που εμφανίστηκε η xylella στην Ευρωπη, ότι σε περιπτώσεις που ο παραγωγός καλλιεργεί τις ελιές, τις λιπαίνει κανονικά, τις αρδεύει και τις περιποιείται, τότε αυτές συμπεριφέρονται καλύτερα και είναι πιο ανεκτικές στο συγκεκριμένο παθογόνο βακτήριο.
Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει η ενημέρωση. Πρέπει ο παραγωγός να μπορεί να αναγνωρίσει άμεσα τα πρώτα σημάδια για να αποτραπεί η εξάπλωση της xylella. Δυστυχώς, ακόμα και τα σημάδια δεν είναι ευδιάκριτα από αυτά άλλων ασθενειών της ελιάς.
«Τα σημάδια δυστυχώς μοιάζουν με πολλές άλλες ασθένειες. Όταν θα δούμε κάτι που είναι παράξενο και ξεφεύγει από το φυσιολογικό, όταν θα διαπιστώσουμε κάποιες ξηράνσεις στο δέντρο, δεν θα πρέπει να το αφήσουμε έτσι, θα πρέπει να ειδοποιήσουμε τον φυτοϋγειονομικ;o ελεγκτή από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης και Κτηνοτροφίας για να πάρει το κατάλληλο δείγμα να το στείλει εγκαίρως στο κατάλληλο εργαστήριο και αν ο μη γένοιτο έχει προσβληθεί από το βακτήριο, να δράσουμε όσο πιο γρήγορα».
Το παν είναι να μην εγκατασταθεί το βακτήριο - Αν εγκατασταθεί δεν εξαλείφεται
Από το τέλος του Ιανουαρίου του 2109 η Ελλάδα έχει συντάξει το δικό της σχέδιο δράσης ενώ πριν από αυτό το χρονικό διάστημα εφάρμοζε τις οδηγίες και αποφάσεις της Ε.Ε.
Όπως διευκρινίζει η Γεωπόνος Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, Ελένη Μαλανδράκη:
«Το σχέδιο δράσης χωρίζεται νοερά σε δυο μέρη. Το πρώτο αφορά στην πρόληψη και τα μέτρα που λαμβάνονται για να προλάβουμε την εισαγωγή του βακτηρίου σε ένα κράτος μέλος και το άλλο αφορά στον περιορισμό της εξάπλωσης, δηλαδή τι θα γίνει από τη στιγμή που θα εμφανιστεί, τι μέτρα θα πάρουμε για να το εξαλείψουμε - αν αυτό είναι δυνατό - και αν δεν τα καταφέρουμε και εγκατασταθεί τι να κάνουμε για να περιορίσουμε την εξάπλωσή του.
Δεν μιλάμε για την περίπτωση της εισόδου του και του εντοπισμού του σε δυο, τρία φυτά τα οποία τα καταστρέφουμε και δεν έχουμε πρόβλημα από εκεί και πέρα. Αν εγκατασταθεί όπως στην Ιταλία, δεν εξαλείφεται. Υπάρχουν στρατηγικές που βοηθούν στον περιορισμό της εξάπλωσής του, όπως αυθεντικές ποικιλίες, καταστροφή των ζιζανίων ξενιστών, ψεκασμοί των εντόμων φορέων, εκριζώσεις και καταστροφές των δέντρων που είναι προσβεβλημμένα κ.ά»
Αναγκαίοι οι ψεκασμοί για την καταστροφή των ζιζανίων
Προληπτικά επειδή το βακτήριο μεταδίδεται μέσω ενός πολύ μικρού τζιτζικιού πρέπει να γίνονται ψεκασμοί και κυρίως πρέπει να καταστρέφονται τα ζιζάνια την περίοδο Μαρτίου - Απριλίου - Μαΐου και αυτό γιατί ο βιολογικός κύκλος ξεκινά από τα ζιζάνια και στη συνέχεια το έντομο πάει στην ελιά και τη μολύνει, επισημαίνει ο κ. Δήμου προσθέτοντας ότι το 2018 οι Ιταλοί πέρασαν νόμο για να καταστρέφονται τα ζιζάνια υποχρεωτικά.
Στο πλαίσιο έρευνας έχουν ήδη βρεθεί αρκετές δραστικές ουσίες που καταπολεμούν τα έντομα αυτά που θεωρούνται δυνητικοί φορείς του βακτηρίου.
Όπως αναφέρει η Εντομολόγος ΙΕΛΥΑ, Αργυρώ Καλαϊτζάκη:
«Είναι μια ομάδα εντόμων που είναι δυνητικοί φορείς, στην Ελλάδα. Μέχρι τώρα έχουμε καταγράψει 441 τέτοια είδη. Τα βρίσκουμε σε πολύ μικρότερους αριθμούς στην Κρήτη απ' ό,τι στην Ιταλία. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε βρει το παθογόνο βακτήριο στην Ελλάδα ούτε έχουμε βρει κάποιον από αυτούς του δυνητικούς φορείς να φέρουν το παθογόνο. Εκπονούμε διάφορες ερευνητικές δράσεις μελετώντας στοιχεία της βιοοικολογίας τους, της δυναμικής των πληθυσμών τους και παράλληλα μελετάμε διάφορα φυτοπροστατευτικά προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην καταπολέμηση των εντόμων αυτών σε περίπτωση εμφάνισης της ασθένειας. Έχουμε δοκιμάσει αρκετές δραστικές ουσίες και έχουμε βρει αρκετές από αυτές να είναι πολύ αποτελεσματικές για τα είδη αυτά.»
