Κατά το ρωμαικό ημερολόγιο ήταν ο δεύτερος μήνας του έτους. Με τις μεταρρυθμίσεις του Ιούλιου Καίσαρα το 46 π.Χ., ο Απρίλιος μετακινήθηκε στην τέταρτη θέση του έτους που έχει σήμερα και αφιερώθηκε στη θεά Αφροδίτη (Venus). Το 65 μ.Χ. ο Νέρων προσπάθησε να μετονομάσει τον Απρίλιο σε Νερώνιο (Neronius) σε ανάμνηση της σωτηρίας του μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας του, αλλά και για να έχει ένας μήνας το όνομά του. Όπως καταλάβατε όλοι δεν τα κατάφερε.
Οι Ρωμαίοι τους γιόρταζαν πολύ τους θεούς τους τον Απρίλιο: την 1η Απριλίου την Αφροδίτη και τον Απόλλωνα, από τις 4 ως τις 10 Απριλίου την Κυβέλη, στις 22 Απριλίου άνοιγαν βαρέλια και γιόρταζαν τα Vinalia priora, τις πρώτες γιορτές κρασιού του έτους. Στα τέλη του Απριλίου ξεκινούσαν τα Ρωμαϊκά Ανθεστήρια, προς τιμήν της θεάς της βλάστησης και της Άνοιξης, της Flora.
Στο Αττικό Ημερολόγιο ο Απρίλιος ήταν ο δέκατος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Μουνιχιών, όνομα προς τιμήν της Μουνιχίας Αρτέμιδος η οποία είχε φωτίσει τους Αθηναίους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας και εκείνοι τον μήνα αυτό άναβαν λαμπάδες δείχνοντάς της την ευγνωμοσύνη τους. Ο Απρίλιος περιλαμβάνει 30 ημέρες.
Άλλα ονόματα του Απριλίου είναι Απρίλης, Ανοιξιάτης, Λουλουδάτος και Ροδοφόρετος.
Η Πρωταπριλιά
Η April Fools Day, η μέρα των Τρελών του Απρίλη, είναι ένα έθιμο παγκόσμιο. Η προέλευση του εθίμου, σύμφωνα με το οποίο κάθε 1η Απριλίου οι άνθρωποι επιδίδονται σε καλοπροαίρετα ψέματα, φάρσες και αστεία με σκοπό το πείραγμα, τη γελοιοποίηση του “θύματος” και εν τέλει τη διασκέδαση, έχει την προέλευση της στη Βορειοδυτική Ευρώπη. Οι δύο επικρατέστερες εκδοχές αναφέρουν τη Γαλλία και τους Κέλτες ως τις πιθανότερες γεωγραφικές αφετηρίες του εθίμου.
Σύμφωνα με τη γαλλική εκδοχή, μέχρι το 1563 οι Γάλλοι γιόρταζαν την πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου. Το 1564 όμως ο βασιλιάς Κάρολος ο 90ς καθιέρωσε ως πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου. Πολλοί πολίτες όμως δεν καλοδέχτηκαν αυτή την αλλαγή και εξακολούθησαν να γιορτάζουν την πρωτοχρονιά την 1η Απριλίου. Οι υπόλοιποι που προσαρμόστηκαν τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους πειράξουν. Με τα χρόνια, το πείραγμα αυτό μετατράπηκε σε συνήθεια και η συνήθεια γίνηκε το γνωστό έθιμο των φαρσών, των αστείων και των πειραγμάτων.
Η κέλτικη εκδοχή, το “ψάρι του Απρίλη όπως το ονομάζουν χαρακτηριστικά, μιλά για τους ψαράδες Κέλτες που άρχιζαν το ψάρεμά τους κάθε 1η Απριλίου. Την εποχή αυτή όμως οι ψαριές είναι πολύ δύσκολες και τα ψέματα για την ποσότητα των ψαριών που έπιαναν έδιναν κι έπαιρναν. Έτσι καθιερώθηκε κατά την εκδοχή αυτή το γνωστό έθιμο.
Άλλοι μελετητές ανακάλυψαν ότι οι Πέρσες (Ιράν) κάνουν φάρσες την 13η ημέρα της περσικής Πρωτοχρονιάς, γνωστής ως Νεβρόζ, που πέφτει 1 ή 2 Απριλίου και υπάρχουν αποδείξεις για ύπαρξη αυτού του εθίμου από το 536 π.Χ., γεγονός που καθιστά αυτό το έθιμο το παλαιότερο.
Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι το παγκόσμιο αυτό έθιμο έχει την αρχήτου στη γιορτή της Κοροϊδίας και του Ξεγελάσματος της αρχαίας Ρωμαϊκής θεάς Βένους Απρίλης (Απριλίου Αφροδίτης), άλλοι τη συνδέουν με την Ινδή θεά του έρωτα, τη Μάγια ενώ κάποιοι τη θεωρούν επιβίωση ουσιαστικά της γιορτής Ιλαρία των Ρωμαίων που εορταζόταν λίγες μέρες μετά την εαρινή ισημερία.
Το έθιμο στην Ελλάδα
Το έθιμο αυτό ήρθε και στην Ελλάδα και διαφοροποιήθηκε αποκτώντας μια ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Επίσης το βρόχινο νερό της πρωταπριλιάς, θεωρούν μερικοί, ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χηρέψει γρήγορα.
Σύμφωνα με τον Έλληνα λαογράφο Λουκάτο το έθιμο αυτό αποτελεί ένα σκόπιμο “ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την όποια παραγωγή” όπως είναι η αρχή του μήνα τόσο για τον Μάρτιο, όσο και τον Απρίλιο υποχρεώνοντας πολλούς να λαμβάνουν διάφορα “αντίμετρα” (αλεξίκανα μέτρα). Επίσης και ο Έλληνας λαογράφος Γ. Μέγας συμφωνεί πως η πρωταπριλιάτικη “ψευδολογία” παραπλανά ελλοχεύουσες δυνάμεις του κακού, έτσι ώστε να θεωρείται από τον λαό ως σημαντικός όρος μαγνητικής ενέργειας (έλξης ή αποτροπής) για μια επικείμενη επιτυχία.
Παροιμίες
Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ’ Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια.
Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά στονε τον γεωργό που ‘χει πολλά σπαρμένα.
Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.
Και τ’ Απριλιού ταις δεκοχτώ,
πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό (σημ.: από το κρύο).
Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να’ χεις τα μάτια σου ανοιχτά.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ’ ένα αυγό.
Ο Μάρτης έχει τ’ όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’ Απριλοσκαμένα.
Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.
Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια,
και τ’ Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια.
Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα,
χαρά στονε τον γεωργό που ‘χει πολλά σπαρμένα.
Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.
Και τ’ Απριλιού ταις δεκοχτώ,
πέρδικα ψόφησε στ’ αυγό (σημ.: από το κρύο).
Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ να’ χεις τα μάτια σου ανοιχτά.
Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ’ ένα αυγό.
Ο Μάρτης έχει τ’ όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.
Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.
Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ’ Απριλοσκαμένα.
Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.
