Το Λύκειο Επιδαύρου–Διεθνές θερινό σχολείο αρχαίου δράματος θα
πραγματοποιηθεί από τις 2 έως τις 16 Ιουλίου στην Επίδαυρο. Οι αιτήσεις για τη
φετινή διοργάνωση ολοκληρώνονται σε λίγες ημέρες (30 Απριλίου) και με αυτή την αφορμή το Λύκειο μας συστήνει μία
ακόμα καθηγήτριά του.
Η Kamila Klamut,
εξέχουσα προσωπικότητα στη θεατρική σκηνή της Πολωνίας, με σημαντική
σκηνοθετική και διδακτική δράση, θα βρίσκεται στην Επίδαυρο για να διδάξει τους
φετινούς σπουδαστές. Δείτε τι μας λέει η Kamila Klamut
για την τεχνική της, που αντλεί σημαντικά στοιχεία από τη μουσική και
το τραγούδι, για τη μέθοδο Γκροτόφσκι στην οποία βασίζει τη δουλειά της, αλλά
και για τη σχέση της με την Ελλάδα και τις προσδοκίες της από το φετινό Λύκειο
Επιδαύρου.
To Θεατρικό Εργαστήρι του
Γκροτόφσκι έκλεισε τον κύκλο του το 1984. Λίγο μετά ιδρύθηκε το δεύτερο Studio στο Βρότσλαβ αντικαθιστώντας
ουσιαστικά τις δράσεις του. Δημιουργήθηκε από έναν από τους ηθοποιούς του Εργαστηρίου,
τον Zbigniew Cynkutis. Μετά την ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων του δεύτερου Studio του Βρότσλαβ, το 1990,
ιδρύθηκε το Κέντρο Μελέτης Γροτόφσκι για την Πολιτιστική και Θεατρική Έρευνα, που
μετονομάστηκε το 2007 σε Ινστιτούτο Γκροτόφσκι.
Αρχικά ο οργανισμός αρχειοθέτησε
έγγραφα και αρχεία του Θεατρικού Εργαστηρίου και ταυτόχρονα έγινε τόπος παρουσίασης
παραστάσεων, οργανωμένων εργαστηρίων, διασκέψεων και συζητήσεων συνδεδεμένα με
το έργο και τη σκέψη του Γκροτόφσκι. Το Κέντρο Γκροτόφσκι/ Ινστιτούτο Γκροτόφσκι
ήταν επίσης ο διοργανωτής όλων των παρουσιάσεων της "Δράσης" του Workcenter του Jerzy Grotowski και του Thomas Richards στην Πολωνία. Έτσι ήταν κατά τη δεκαετία του '90, και εξακολουθεί να είναι,
ένα μέρος της μνήμης του Θεατρικού Εργαστηρίου και των ανθρώπων του. Το Ινστιτούτο
Γκροτόφσκι είναι επίσης ένας τόπος όπου μπορείτε να συναντήσετε τους πρώην ηθοποιούς
του Εργαστηρίου, Rena Mirecka, Mieczysław Janowski, Maja Komorowska ή τον συνιδρύτη του Ludwik Flaszen. Προσωπικά, είχα την ευχαρίστηση να δουλέψω με δύο ηθοποιούς από το Θεατρικό
Εργαστήρι – την Rena Mirecka και τον Zygmunt Molik. Δεν έχω δει ποτέ ζωντανά παραστάσεις
του Εργαστηρίου, ήμουν μικρή σε ηλικία. Η πρώτη μου εμπειρία ήταν με το “Action” το 1997. Εν τω μεταξύ, το Ινστιτούτο Grotowski είναι γεμάτο συναντήσεις με ανθρώπους που στο παρελθόν
δημιούργησαν το φαινόμενο του Laboratory Theatre, τόσο ως δημιουργοί αλλά και ως θεατές.
Το πιο ασυνήθιστο για μένα
από τα επιτεύγματα του Θεατρικού Εργαστηρίου, είναι ο συνολικός προβληματισμός για
την τέχνη του ηθοποιού. Ο Γκροτόφσκι απογυμνώνοντας το θέατρο από όλα όσα
θεωρούσε υπερβολικά (μουσική από ηχεία, φώτα, σκηνικά τρικ) επικεντρώθηκε στην ουσία
της παρουσίας του ηθοποιού στη σκηνή. Και ήταν πραγματικά ριζοσπαστικός στις πεποιθήσεις
του.»
Ο Γκροτόφσκι στη δεκαετία
του 1960, όταν δημιούργησε το Θέατρο με τις 13 Σειρές-Ινστιτούτο Μελέτης της Υποκριτικής,
είχε πει πως: «Η βάση της μεθόδου μας είναι η υπόθεση ότι κανένας δεν μπορεί να
διδαχθεί πώς να δημιουργήσει και ότι δεν υπάρχουν τέλεια μοντέλα που, μιμούμενοι,
θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε "το περαιτέρω". Υποθέτουμε μια αρνητική
τεχνική, δηλαδή - προτείνουμε ο ηθοποιός πρώτα απ 'όλα να καθορίσει τι τον ενοχλεί,
σε τι αντιστέκεται και να ανακαλύψει μια εξατομικευμένη εκπαίδευση που εξαλείφει
αυτά τα εμπόδια σε ένα δεδομένο στάδιο της ανάπτυξής του.»
Στην πραγματικότητα, η δουλειά
του Γκροτόφσκι συνίστατο στη συνεχή αναζήτηση με κοινό στόχο τη δημιουργία ενός
θεάτρου. Ήταν ένας μεγάλος αντίπαλος του ορθόδοξου. Στο έργο του χρησιμοποίησε διάφορες
τεχνικές, αλλά απέφευγε να δημιουργήσει έτοιμες δημιουργικές συνταγές. Οι συνεργάτες
του επεξεργάστηκαν τις δικές τους εκπαιδευτικές μεθόδους, όπως ο Zygmunt Molik, που ανέπτυξε μια μέθοδο φωνητικής εξάσκησης ή η Rena Mirecka, που ασχολήθηκε
με τις καλές τέχνες και ο Ryszard Cieślak που δημιούργησε τη δική
του σωματική μέθοδο, Παρ’ όλα αυτά, είναι δύσκολο να μιλήσουμε για ομάδα τεχνικών
που αφορούν τη "μέθοδο Γκροτόφσκι". Κάτι τέτοιο απλά δεν υπάρχει. Πιστεύω,
όμως ότι οι ερωτήσεις του Γκροτόφσκι, που έθετε όταν έβλεπε έναν ηθοποιό στη σκηνή,
την εκπαίδευσή του, το ήθος εργασίας κλπ., και ο ριζοσπαστισμός με τον οποίο προσέγγισε
τα ερωτήματα αυτά, μπορεί να αποτελέσει για έναν σύγχρονο καλλιτέχνη.
Ο Jarek (ο συνεργάτης της, Jaroslaw Fret) και εγώ πιστεύουμε σε ένα θέατρο που δημιουργείται μέσα σε ένα μουσικό
πνεύμα. Φυσικά, υπάρχουν πολλοί, διαφορετικοί τρόπο που εκδηλώνεται η ανθρώπινη
έκφραση, αλλά η μουσική είναι πιο κοντά στο δικό μας τρόπο. Χωρίς να είναι ο μοναδικό
τρόπος προσέγγισης. Στις παραστάσεις του ZAR Theater, ολοκληρώνουμε τη μουσική με την έντονη κίνηση των σωμάτων των ηθοποιών. Η
μουσική των παραστάσεών μας (ζωντανή ερμηνεία τραγουδιών, πολλές φορές με τη
συνοδεία οργάνων) βασίζεται σε τραγούδια της λατρευτικής παράδοσης. (Όχι όμως αποκλειστικά.
Για παράδειγμα το τραγούδι Zar, από όπου η ομάδα μας πήρε το όνομά της, είναι το μοιρολόι της φυλής Σβαν
που κατοικούν στα ορεινά του Καυκάσου στην βορειοδυτική Γεωργία). Πολλές φορές
ερευνούμε την πηγή αυτών των τραγουδιών σε μέρη όπως η Γεωργία, η Αρμενία, η
Ελλάδα (Άγιο Όρος), η Βουλγαρία, η Κορσική και η Σαρδηνία. Οι αποστολές μας,
που αποτελούν κύριο κομμάτι της φιλοσοφίας της δουλειάς μας, μετατρέπουν την
προετοιμασία μιας παράστασης μας, από θεατρική παραγωγή σε μεγάλο πολιτιστικό πρότζεκτ. Πιστεύουμε πως τα
παραδοσιακά τραγούδια αποτελούν μέσο καταγραφής της ανθρώπινης εμπειρίας, σε
θέματα που αφορούν την εργασία, τη ζωή, την πνευματικότητα και φέρουν τη μνήμη
πολλών γενεών. Στόχος μας είναι να μοιραστούμε αυτή την ενέργεια και στο
θέατρο.»
Δεν υπάρχει αρχαίο θέατρο
χωρίς μουσική! Ο Χορός στο αρχαίο δράμα συνήθως τραγουδούσε στα χορικά. Μπορούσες
να ακούσεις τα μουσικά όργανα και να δεις τη μουσικότητα των σωμάτων που
χόρευαν. Επομένως ήταν ένα ζωντανό μουσικό δρώμενο και ένα μεγάλο μάθημα στο
θέατρο για εμάς. Θυμάμαι τα λόγια του κριτικού και δραματουργού Ludwik Flaszen για το Θεατρικό Εργαστήρι του Γκροτόφσκι: “ Η δράση μας μπορεί
να γίνει κατανοητή ως μια προσπάθεια αποκαστάσης των αρχών του αρχαίου θεάτρου.
Δεν είμαστε μοντέρνοι – το αντίθετο μάλιστα, είμαστε αρκετά παραδοσιακοί. Θα
έλεγε κάποιος ως αστείο πως δεν είμαστε «πρωτοπόροι» αλλά «οπισθοδρομικοί». Προσυπογράφω
το σχόλιο του Flaszen και για τη δουλειά που κάνουμε με την ομάδα ZAR Theater.
Έχουμε επισκεφτεί την
Ελλάδα πολλές φορές με το Zar Theater. Στις αρχές του 2000 οι άντρες της ομάδας μας επισκέφτηκαν
το Άγιο Όρος. Εγώ ήρθα στην Αθήνα πρώτη φορά το 2006 όταν παρουσιάσαμε με το Zar Theater την παράσταση “Gospels of Childhood”στο πλαίσιο του 4ου Φεστιβάλ Εναλλακτικής Σκηνής.
Με το Zar Theater, επιστρέψαμε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2017 και παρουσιάσαμε
τις παραστάσεις “Armine Sister” και “Medeas. On Getting Across” και διοργανώσαμε εργαστήρια για ηθοποιούς στο Φεστιβάλ Δάσους
στη Θεσσαλονίκη. Στην Πολωνία, έχουμε μεγάλη
ελληνική κοινότητα. Τα περισσότερα μέλη της ήταν μετανάστες που έφυγαν από την
Ελλάδα μετά το τέλος του Εμφυλίου. Όταν οι Έλληνες φίλοι μου μού μιλούν για την
επίσκεψή τους στην Επίδαυρο τα μάτια τους γεμίζουν δάκρυα και μιλούν για αυτήν
σαν να είναι ένα μαγικό μέρος. Για μένα λοιπόν, η επίσκεψη στην Επίδαυρο θα
είναι ένα ταξίδι σε ένα μαγικό τόπο, όπου ξεκίνησε και ενδυναμώθηκε το θέατρο.
Λίγα λόγια για την Kamila
Klamut
Η Kamila Klamut είναι στενή συνεργάτις του Ινστιτούτου Γκροτόφκσι
στο Βόρτσλαβ της Πολωνίας από τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Το 1996, μετά από
πρόσκληση του Grzegorz Bral και της Anna Zubrzycki, ίδρυσε τη θεατρική ομάδα
Song of the Goat και συμμετείχε στην πρώτη παράσταση της με τίτλο Song of the Goat: Διθύραμβος. Το 1999 ξεκίνησε
τη συνεργασία της με τον Jaroslaw Fret με τον οποίο έχουν πραγματοποιήσει πολυετή
έρευνα στην ιστορία και τα παλαιότερα σωζόμενα είδη της μουσικής. Συμμετείχε παράλληλα
στην ίδρυση του Θεάτρου ZAR και στις τρεις παραγωγές μέρος του παραστατικού τρίπτυχου με τίτλο το Ευαγγέλιο της Παιδικής Ηλικίας που έχει παρουσιαστεί σε αρκετές πόλεις ανά τον
κόσμο.
H Kamila συνδημιούργησε με τη Mariana Sadovska το έργο Camille, εμπνευσμένο από τη ζωή και το έργο
της γαλλίδας γλύπτριας Καμίλ Κλοντέλ, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Ινστιτούτο Γκροτόφσκι
τον Φεβρουάριο του 2014. Τον Σεπτέμβριο του 2014 ξεκίνησε τη συνεργασία της με το
Studio Matejka, συμμετέχοντας ως ηθοποιός
στην παράσταση Η Αρμονία των Αντιθέσεων: Πολωνία σε σκηνοθεσία Matej Matejka. Η Kamila είναι επίσης
συνεργάτης του βιωματικού ερευνητικού προγράμματος με τίτλο Body Constitution του
Ινστιτούτου Γκροτόφσκι. Αυτήν την περίοδο συμμετέχει στην προετοιμασία της νέας
παράστασης του Θεάτρου ZΑR με τίτλο Armine,
Sister.
Περισσότερα για την Kamila Klamut και τη δουλειά της στο προσωπικό της site: www.kamilaklamut.pl και στην ιστοσελίδα http://www.critical-stages.org/16/touchingcrossing-the-border-interview-with-kamila-klamut-and-ewa-pasikowska-teatr-zar/
Το εργαστήριο της Kamila Klamut
Αδύνατη Aντιγόνη / Παράφρων
Αγαύη: Οι χαρακτήρες του αρχαίου δράματος στο σύγχρονο σωματικό θέατρο.
Όλα εξαρτώνται από την οπτική γωνία του θεατή με την κυριολεκτική
έννοια. Πόσο διαφορετικά βλέπει τα πράγματα ο θεατής που κάθεται στην πρώτη σειρά
και εκείνος που κάθεται στην 35η; Ο Γκροτόφσκι
φιλοξενούσε συνήθως 40 με 50 θεατές στις παραστάσεις του, ώστε να έχουν την δυνατότητα
να αγγίξουν τον ηθοποιό σχεδόν με τα χέρια τους, να νιώσουν τη μυρωδιά του, να δουν
κάθε μυϊκό του σπασμό. Από την οπτική γωνία του θεατή στην 35η σειρά ο ηθοποιός
φαίνεται στη σκηνή ως μια φιγούρα, μια μακρινή αναπαράσταση. Και όμως το κοινό σημείο
σε πολλές από αυτές τις προσεγγίσεις είναι η πίστη στην εκφραστική δύναμη του ηθοποιού.
Στην περίπτωση μιας παράστασης σε ένα ανοιχτό αρχαίο θεάτρο, η δύναμη αυτή ενισχυόταν
από την ιδιαίτερη ακουστική του θεάτρου ή π.χ. απότη χρήση κοθόρνων. Πώς λοιπόν
ο ίδιος ηθοποιός που έπαιζε τον ρόλο της
Αγαύης και του Πενθέα διαφοροποιούσε εκφραστικά τους ρόλους του; Και πώς παρατηρούμε
την εκφραστική δύναμη ενός ηθοποιού του σωματικού θεάτρου σήμερα;
Στο εργαστήριο, οι συμμετέχοντες θα έχουν την δυνατότητα να
βλετιώσουν τα επίπεδα της σωματικής τους συγκέντρωσης, η οποία από τη μία πλευρά
θα αποτελέσει πρόκληση για να ανοίξει και να διευρυνθεί η αντίληψη του ηθοποιού/ανθρώπου
όσον αφορά τη ζωική/βιολογική του υπόσταση ως ον, και από την άλλη να αναπτυχθεί
η δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τον εσωτερικό του κόσμο, που είναι βαθιά συνδεδεμένος με αυτό που αποκαλούμε σκηνική
παρουσία. Το εργαστήριο θα περιλαμβάνει ασκήσεις και δράσεις τόσο ατομικές όσο και
ομαδικές.
Για
περισσότερες πληροφορίες και αιτήσεις (καταληκτική ημερομηνία συμμετοχών: 30 Απριλίου
2019), μπορείτε να επισκεφτείτε τον
ιστότοπο: http://greekfestival.gr/lykeio-epidayroy/
