Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα «Βασίλειος Παπαντωνίου» -νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, με έδρα το Ναύπλιο- ιδρύθηκε το 1974 από την Ιωάννα Παπαντωνίου στη μνήμη του πατέρα της Βασιλείου Παπαντωνίου ( ένας από τους ιδρυτές της εμβληματικής βιομηχανίας Α.Ε. Κονσερβών Κύκνος), με στόχο «την καταγραφή, μελέτη, διάσωση και διάδοση του νεότερου ελληνικού πολιτισμού».
Η Ιωάννα Παπαντωνίου, εκτός από την αφοσίωση της στις δραστηριότητες του Μουσείου, είναι μια από τους πλέον προβεβλημένους ανθρώπους του θεάτρου μας. Σκηνογράφος-ενδυματολόγος, επίτιμη διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συνεργάσθηκε με σημαντικούς σκηνοθέτες στα κρατικά θέατρα και σε ελεύθερους θιάσους. Από το 1956 έως το 1976 ασχολήθηκε με την επιτόπια ενδυματολογική έρευνα.
Το 1981 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά της στην επιστήμη και στο θέατρο. Δίδαξε στα Τμήματα Θεατρολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Πανεπιστημίου Πατρών και του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Το 2000 της απενεμήθη από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ο Χρυσός Σταυρός του Φοίνικος. Το 2004 τιμήθηκε από το Κέντρο Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου με το έπαθλο «Πάνος Αραβαντινός» για τη συνολική προσφορά της στο θέατρο και στη σκηνογραφία. To 2013 η European Museum Academy (ΕΜΑ) της απένειμε την πρώτη νέα διάκριση που θέσπισε, τη «Lifetime Achievement Award».
Αυτή την περίοδο στο Μουσείο Μπενάκη φιλοξενείται μια έκθεση που φέρει την σφραγίδα της: «Ιωάννα Παπαντωνίου. Ντουλαμάς ο μεγαλοπρεπής. Ένα πανωφόρι αλλιώτικο από τ’ άλλα».
Σε ενημερωτικό σημείωμα στο site του Μουσείου διαβάζω σχετικά με την έκθεση: «Σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει τη μακρόχρονη σχέση της Ιωάννας Παπαντωνίου με τον ντουλαμά, ένα ένδυμα που φορέθηκε στα δυτικά Βαλκάνια την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: μια σχέση ερευνητική, η οποία αναδεικνύει τις διαφορετικές τοπικές παραλλαγές του ενδύματος, αλλά κυρίως μια σχέση δημιουργική, εφόσον το ένδυμα αυτό απετέλεσε μια σταθερή πηγή έμπνευσης κατά τη μακρόχρονη πορεία της στο θέατρο: δείγματα της δημιουργικής αυτής σχέσης από τη συνεργασία της με το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Θεσσαλικό Θέατρο και τη Λυρική Σκηνή θα παρουσιαστούν στην έκθεση.
Τέλος, η Ιωάννα Παπαντωνίου ωθεί τη δημιουργική αυτή διαδικασία ένα βήμα παραπέρα, εμπλέκοντας τη σύγχρονη σκηνή της ελληνικής μόδας. Μια πρώτη προσπάθεια είχε ήδη γίνει όταν, με την ευκαιρία της συμμετοχής της στη συνάντηση του ICOM Costume Committee 2017 στο Λονδίνο, η Ι. Παπαντωνίου πρότεινε σε ορισμένους Έλληνες σχεδιαστές μια πειραματική έκθεση με βάση τον ντουλαμά και το πιρπιρί, έχοντας ως παράδειγμα την έκθεση Inspirations του Dries van Noten στο MoMu, στην Αμβέρσα το 2015. Τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας, εμπλουτισμένα με δημιουργίες περισσοτέρων σχεδιαστών που προστέθηκαν στην πορεία, θα παρουσιαστούν στην τελευταία ενότητα της έκθεσης». Η έκθεση φιλοξενείται μέχρι τις 26 Μαΐου 2019 στο Μουσείο Μπενάκη επί της Πειραιώς 138.
Σε ενημερωτικό σημείωμα στο site του Μουσείου διαβάζω σχετικά με την έκθεση: «Σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει τη μακρόχρονη σχέση της Ιωάννας Παπαντωνίου με τον ντουλαμά, ένα ένδυμα που φορέθηκε στα δυτικά Βαλκάνια την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας: μια σχέση ερευνητική, η οποία αναδεικνύει τις διαφορετικές τοπικές παραλλαγές του ενδύματος, αλλά κυρίως μια σχέση δημιουργική, εφόσον το ένδυμα αυτό απετέλεσε μια σταθερή πηγή έμπνευσης κατά τη μακρόχρονη πορεία της στο θέατρο: δείγματα της δημιουργικής αυτής σχέσης από τη συνεργασία της με το Εθνικό Θέατρο, το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το Θεσσαλικό Θέατρο και τη Λυρική Σκηνή θα παρουσιαστούν στην έκθεση.
Τέλος, η Ιωάννα Παπαντωνίου ωθεί τη δημιουργική αυτή διαδικασία ένα βήμα παραπέρα, εμπλέκοντας τη σύγχρονη σκηνή της ελληνικής μόδας. Μια πρώτη προσπάθεια είχε ήδη γίνει όταν, με την ευκαιρία της συμμετοχής της στη συνάντηση του ICOM Costume Committee 2017 στο Λονδίνο, η Ι. Παπαντωνίου πρότεινε σε ορισμένους Έλληνες σχεδιαστές μια πειραματική έκθεση με βάση τον ντουλαμά και το πιρπιρί, έχοντας ως παράδειγμα την έκθεση Inspirations του Dries van Noten στο MoMu, στην Αμβέρσα το 2015. Τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας, εμπλουτισμένα με δημιουργίες περισσοτέρων σχεδιαστών που προστέθηκαν στην πορεία, θα παρουσιαστούν στην τελευταία ενότητα της έκθεσης». Η έκθεση φιλοξενείται μέχρι τις 26 Μαΐου 2019 στο Μουσείο Μπενάκη επί της Πειραιώς 138.
Τέλος, δύο λόγια για το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα (ΠΛΙ): «Το 1981 το ΠΛΙ βραβεύθηκε με το European Museum of the Year main Award (EMYA) για την έκθεση του «Παραγωγή, επεξεργασία και εφαρμογή φυσικών υφαντικών υλών», η οποία αποτέλεσε την αφετηρία για μουσειολογικό προβληματισμό όλων των μικρών και πολλών μεγάλων μουσείων στην Ελλάδα, αλλά και για την προσφορά του στη μελέτη του νεότερου ελληνικού πολιτισμού, το μέγεθος και την ποιότητα των συλλογών του, την εκπαιδευτική και καινοτόμο -από αισθητικής πλευράς- έκθεση και την πρωτοτυπία των εκπαιδευτικών του προγραμμάτων. Είναι το μοναδικό ελληνικό μουσείο που του έχει απονεμηθεί αυτό το βραβείο μέχρι σήμερα. Το 2013 το ΠΛΙ βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στον ελληνικό πολιτισμό.
Το Ίδρυμα διαθέτει βιβλιοθήκη με 12.000 τίτλους βιβλίων και 250 τίτλους περιοδικών, σε τομείς όπως η μουσειολογία-εθνολογία, η λαογραφία, η ενδυματολογία, η κοινωνιολογία, η ιστορία, οι τέχνες και τεχνικές, το θέατρο, ο χορός, η μουσική, το παιδικό βιβλίο κλπ. Τέλος, τα αρχεία του ΠΛΙ περιέχουν σπάνιο υλικό, κυρίως από επιτόπιες έρευνες για την ενδυμασία, τον χορό, το τραγούδι κ.ά.
Οι υπηρεσίες του ΠΛΙ στεγάζονται στα κτίρια:
1. Βασ. Αλεξάνδρου 1: Μουσείο "Β.Παπαντωνίου", Πωλητήριο, Καφενείο.
2. Βασ. Αλεξάνδρου 6: Κέντρο Έρευνας, Διοικητικές υπηρεσίες, Βιβλιοθήκη.
3. Παλιός σιδηροδρομικός σταθμός (παραχώρηση από Δήμο Ναυπλιέων): Παιδικό Μουσείο «Σταθμός», Εκπαιδευτικά Προγράμματα».
Το Ίδρυμα διαθέτει βιβλιοθήκη με 12.000 τίτλους βιβλίων και 250 τίτλους περιοδικών, σε τομείς όπως η μουσειολογία-εθνολογία, η λαογραφία, η ενδυματολογία, η κοινωνιολογία, η ιστορία, οι τέχνες και τεχνικές, το θέατρο, ο χορός, η μουσική, το παιδικό βιβλίο κλπ. Τέλος, τα αρχεία του ΠΛΙ περιέχουν σπάνιο υλικό, κυρίως από επιτόπιες έρευνες για την ενδυμασία, τον χορό, το τραγούδι κ.ά.
Οι υπηρεσίες του ΠΛΙ στεγάζονται στα κτίρια:
1. Βασ. Αλεξάνδρου 1: Μουσείο "Β.Παπαντωνίου", Πωλητήριο, Καφενείο.
2. Βασ. Αλεξάνδρου 6: Κέντρο Έρευνας, Διοικητικές υπηρεσίες, Βιβλιοθήκη.
3. Παλιός σιδηροδρομικός σταθμός (παραχώρηση από Δήμο Ναυπλιέων): Παιδικό Μουσείο «Σταθμός», Εκπαιδευτικά Προγράμματα».
