Του Διονύση Διατσίγκου
Το γνωστό επιχείρημα ωστόσο (αρκεί ένα τόπι και φτάνουν λίγα μέτρα γης) δεν εξηγεί και δεν δικαιολογεί επαρκώς τη διάδοση , την εμβέλεια και την δυναμική του ποδοσφαίρου. Αφήνω κατά μέρος τις ερμηνευτικές ανοησίες περί βιομηχανίας και εμπορίου ή -πολύ περισσότερο- τη μίζερη εκδοχή οτι το ποδόσφαιρο είναι το “το όπιο του λαού” δηλαδή μέσον αποχαύνωσης και αποπροσανατολισμού. Ό,τι συμβαίνει σήμερα μ’ όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες όπως λ.χ. με την τέχνη, την επιστήμη , τις ιδέες κ.τ.λ. συμβαίνει και με το ποδόσφαιρο. Ένας έμπορος ή κάποιος επενδυτής, θα μεταχειριστεί ως αντικείμενο υψηλής χρηματικής αξίας και ένα πίνακα του Πικάσο και το συμβόλαιο του Μέσι. Για άλλο μιλάμε. Δηλαδή για αυτό το “κάτι” που το ξεχωρίζει από όλα τα ομαδικά σπορ, που το υψώνει στην κορυφή του ενδιαφέροντος, που το αναγορεύει σε θρησκεία , στην συνείδηση εκατομμυρίων φιλάθλων. Ωστόσο το ποδόσφαιρο είναι κάτι λιγότερο (ίσως δε για ορισμένους και κάτι περισσότερο) απο θρησκεία. Είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Ένας μοναδικός αυθεντικός παγκόσμιος πολιτισμός .Υπό κανονικές συνθήκες τίποτε στον κόσμο μας δεν ενώνει ένα χαμίνι απο τη Βραζιλία μ’ έναν Άγγλο μεγαλοαστό , έναν εργαζόμενο στο Τόκιο μ’ έναν τεχνοκράτη στις Βρυξέλλες, έναν γιάπι στο Μιλάνο με έναν ιρανό μουσουλμάνο, ένα Σείχη μ΄έναν άνεργο. Τίποτε εκτός από το Ποδόσφαιρο.
Το ποδόσφαιρο είναι πολιτισμός επειδή συγκροτεί την τελειότερη μορφή θεάματος, σε μία κοινωνία θεάματος. Αυτό μοιάζει με προφανή άποψη αλλά δεν είναι έτσι ή μάλλον δεν είναι μόνο έτσι. Το ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς θέαμα, είναι το μοναδικό θέαμα που στηρίζεται στην απόλυτη συμμετοχή του θεατή. Στην ταύτιση του θεατή με τον αγωνιζόμενο. Στηρίζεται εν πολλοίς στο φαινόμενο οπαδοί. Με άλλα λόγια, αυτό που καθιστά το ποδόσφαιρο πολιτισμό είναι το ίδιο το γεγονός που ενοχλεί τον μικροαστικό καθωσπρεπισμό των επικριτών του. Δηλαδή η παρουσία του οπαδού και δι΄αυτής η ευρεία κοινωνική συμμετοχή.
Προς επιβεβαίωση αυτής της αλήθειας αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το ένα με αρνητικό και το άλλο με θετικό πρόσημο. Καθόλου τυχαία λοιπόν και κατά κοινή παραδοχή ο φετινός τελικός του κυπέλλου Ελλάδος, αξιολογήθηκε ως ένας από τους χειρότερους – όσον αφορά την αγωνιστική του ποιότητα- από καταβολής του θεσμού. Καμία συγκίνηση, παντελής έλλειψη ρυθμού και φάσεων που συναρπάζουν και καθηλώνουν όλους τους ποδοσφαιρόφιλους. Ένας πολύ σημαντικός λόγος -εκτός των άλλων- που το συγκεκριμένο παιχνίδι δεν προκάλεσε σχεδόν κανένα ποδοσφαιρικό ενδιαφέρον ήταν προφανώς και η ΑΠΟΥΣΙΑ των ΘΕΑΤΩΝ. Άλλωστε όπως προφανώς είχε ειπωθεί “Ένας ποδοσφαιρικός αγώνας χωρίς θεατές , μοιάζει με χορό χωρίς μουσική” . Αντίθετα την ίδια περίπου χρονική περίοδο απολαύσαμε μαγικές ποδοσφαιρικές στιγμές στους τέσσερις ημιτελικούς του φετινού Champions League. Ιδιαίτερα οι δύο επαναληπτικοί (Liverpool- Barcelona και Ajax- Tottenham) έδειξαν περίτρανα γιατί το ποδόσφαιρο συναρπάζει και γοητεύει τόσο πολύ και τόσους πολλούς γιατί εν τέλει είναι μακράν το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο. Βασική προυπόθεση – πέρα από την εξαιρετική ποιότητα και δυνατότητα των αγωνιζόμενων αθλητών – για την δημιουργία του απίστευτου ρυθμού, της αγωνιστικής έντασης, των ανατροπών , του “σασπένς” , του εξαιρετικού θεάματος, ασφαλώς και ήταν τα sold out στις εξέδρες με την ολόθερμη αλλά και αψεγάδιαστη ενίσχυση των ομάδων από τους φίλους και οπαδούς τους. Είναι σχεδόν βέβαιο οτι χωρίς την παρουσία, χωρίς την συμμετοχή και ενθάρρυνση των θεατών , δεν θα μπορούσαν οι αθλητές να φτάσουν σ’ αυτά τα κορυφαία επίπεδα απόδοσης και να δημιουργηθεί έτσι αυτή η μοναδική ατμόσφαιρα που προκαλεί τόσες και τέτοιες ανεπανάληπτες συγκινήσεις.
Το ποδόσφαιρο είναι ΑΘΛΗΜΑ και ΠΑΙΧΝΙΔΙ και ΘΕΑΜΑ μαζί όμως δεν έχει μόνο γκολ , ντρίπλες, κεφαλιές, δύναμη, αντοχή και ταχύτητα. Έχει ένταση, πάθος, έρωτα, μίσος, σύγκρουση, αναμέτρηση, χαρά, κλάμα. Ενσωματώνει μέσα του την κοινωνία που το παρακολουθεί, όπως καμία άλλη μορφή θεάματος και εξασφαλίζει τέτοια συμμετοχική βάση σε αυτούς που την αγαπούν. Η ομάδα σε αντίθεση με τα άτομα, ενώνει οπαδούς γίνεται ιδεολογία απαιτεί προσήλωση και συμπόνια, παρέχει σύμβολα σημαίες, ύμνους και χρώματα. Είναι επομένως εύλογο να υποδουλώνονται σε αυτό οι πάντες, όχι μόνο οι φανατικοί αλλά όλοι οι άλλοι -πολιτικοί, καλλιτέχνες, διαμορφωτές της κοινής γνώμης- ακόμη και οι νερωμένοι. Κανένας δεν μπορεί να αντισταθεί ή να περιφρονήσει αυτό το σύγχρονο θεό. Διότι ακόμη και τα μέτρα και οι διαμαρτυρίες κατά των ταραχοποιών, δεν αφορούν άμεσα το άθλημα του ποδοσφαίρου αφού κατά το κοινώς λεγόμενο τους χούλιγκαν, πολλοί εμίσησαν το δε ποδόσφαιρο ουδείς. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που το Παγκόσμιο κύπελλο εγείρει τέτοιο ενδιαφέρον, κινητοποιεί τόσα εκατομμύρια στις πέντες ηπείρους και προσφέρει τέτοιες οικονομικές ευκαιρίες σε τόσο μεγάλους επενδυτές. Το κοινό συγκινείται περισσότερο από το ποδόσφαιρο σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο άθλημα. Είναι ένα παιχνίδι επιθετικό, ομαδικό, απροόβλεπτο , εξισωτικό κ’ αυτό που ο καθένας παίζει ή έχει παίξει στα χρόνια της νεανικής του ηλικίας. Επιπλέον είναι το κατ’ εξοχήν παιχνίδι που επιτρέπει την ομαδοποίηση του κόσμου, την συλλογική ταύτιση μέσα από μία μαχόμενη ομάδα ορατή και συγκερκιμένη. Η ταύτιση ενός ατόμου με το έθνος, με ένα κόμμα ή μια ιδεολογία, ακόμη και όταν παίρνει επιθετική μορφή, προυποθέτει τη δυνατότητα αφαίρεσης. Αντίθετα η ταύτιση με τον ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ή την ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ δεν έχει τίποτε το αφηρημένο.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή διαθέτει τους δικούς του κανόνες και τη δική του λογική, τις δικές του ΑΞΙΕΣ. Είναι εξαιρετικά απλό να το “παίξεις” να το παρακολουθήσεις και εύκολο στην αυτοοργάνωση του. Κατά συνέπεια και ακόμα πιο εύκολο να το αγαπήσεις πόσο μάλλον όταν σπανίως το ζητούμενο είναι το ποδόσφαιρο. Το ζητούμενο είναι η ΟΜΑΔΑ. Η παλιά διαλεκτική μεταξύ θρησκείας και εκκλησίας.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή είναι τρόπος ζωής. Η τελετουργία του γηπέδου και ταυτοχρόνως η βαθιά επαναστατικότητα του ανοιχτού αποτελέσματος.Τίποτε δεν μοιάζει δεδομένο και ο ισχυρός πρέπει να επιβεβαιώσει την ισχύ του μέσα στο γήπεδο. Γιατί το ποδόσφαιρο δεν συγχωρεί την αλαζονεία, την έλλειψη σοβαρότητας και πάθους. Εκεί που νοιώθεις να πετάς στα σύννεφα εκεί που νοιώθεις την υπεροχή του φαβορί και της παντοδυναμίας σου, ξαφνικά τρως μια κατακέφαλα και προσγειώνεσαι στην πραγματικότητα. Με την πίκρα της απογοήτευσης που γίνεται εντονότερη όταν συνειδητοποιείς τα λάθη της υπερφίαλης σκέψης σου. Στο ποδόσφαιρο η αισθητική των πραγμάτων αλλά και οι πιθανοί συσχετισμοί τίθενται συνεχώς υπό αμφισβήτηση.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή ως μορφή τέχνης αγκαλιάζει όλες τις αθλητικές και όχι μόνο τέχνες . Γιατί μόνο το ποδόσφαιρο εμπεριέχει θεαματικά με ανυπέρβλητο τρόπο όλα τα κορυφαία στοιχεία των υπολοίπων παιχνιδιών : οι ντρίπλες, οι μακρινές μπαλιές, τα φάλτσα, το πολύμορφον στην επίτευξη τερμάτων (σουτ, κεφαλιά, τακουνάκι, πέναλτι) απαντώνται μεν και στα άλλα παιχνίδια αλλά υπό κλίμακα. Όμως το ένα, το μέγιστο, το καθοριστικό που αναδιαστέλλει το ποδόσφαιρο προς τα υπόλοιπα, είναι το γεγονός οτι παίζεται με τα πόδια. Με δεδομένο οτι τα εργαλεία της ανθρώπινης επιδεξιότητας είναι τα χέρια, γι΄αυτό υπερέχει από την αρχή αφού ο βαθμός δυσκολίας στο χειρισμό της μπάλας με τα πόδια είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερος. Δηλαδή τα πόδια ξεφεύγουν από τον βαρετό ρόλο τους (βάδισμα, τρέξιμο) και γίνονται υποδοχείς, χειριστές “ χρωστήρες” και διαβήτες. Η μπάλα τιθασσεύεται, υποκλίνεται και συμμορφώνεται. Ταυτόχρονα το σώμα υπηρετεί τις ανάγκες του παίκτη που πρέπει να είναι ταυτόχρονα, σπρίντερ, άλτης, δρομέας αντοχής αλλά και χορευτής. Ο χώρος επιτρέπει στους γεωμέτρες ποδοσφαιριστές, θαυμαστούς αυτοσχεδιασμούς και άφθαστες επινοήσεις απείρως περισσότερες π.χ. από το μπάσκετ που επίσης έχει εξαίσιες θεαματικές σκηνές (φάσεις) . Και προ πάντων ο χώρος- χώμα, χορτάρι- προσδίδει στο ποδόσφαιρο ακτινοβολία χοική, γηίνη, ανυπέρβλητη. Γι αυτό φαίνεται και είναι πιο άνοστο και δεν ενθουσιάζει, δεν συναρπάζει τόσο, το ποδόσφαιρο που παίζεται σε κλειστούς χώρους με λιγότερους παίκτες. Το ποδόσφαιρο είναι το παιχνίδι που το μαθαίνεις στο χώμα,τη λάσπη, το κρύο, τη ζέστη , το χίονι, το δυνατό αέρα. Δεν κρύβεσαι. Ριψοκινδυνεύεις. Γι’ αυτό και εξεγείρομαι πάντα μ’ όσους προσπαθούν να αξιολογήσουν ή να κριτικάρουν το ποδόσφαιρο από το γραφείο τους. Με συγγραφικό οίστρο και εξεζητημένες φιλολογίες. Με ατσαλάκωτο πνεύμα. Μακριά από σκισμένα γόνατα, λερωμένα ρούχα, την βρωμιά, τον ιδρώτα και την κομμένη ανάσα από την υπερπροσπάθεια για μια χαμένη μπαλιά. Ασημαίνοντες δημοσιολογούντες υψηλής κουλτούρας που οι “σπουδές” τους και τα δοκίμια τους για το ποδόσφαιρο, φωνάζουν οτι όχι μόνο δεν έχουν ανακαλύψει την μαγεία του παιχνιδιού με την συμμετοχή τους σ’ αυτό αλλά το πιθανότερο είναι πως δεν έχουν περάσει ούτε απ’ έξω από κάποιο γήπεδο. Άλλωστε το κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων αυτών “αναλυτών” είναι ένα: Δεν έχουν παίξει ποτέ ποδόσφαιρο, ίσως μάλιστα να μην έχουν παίξει σαν παιδιά γενικώς.
Κι όμως γνήσιοι ποδοσφαιρόφιλοι – και ας μειδιάσουν κάποιοι- είναι κατά βάση φιλότεχνοι και προφανώς δεν μιλάμε για τους “οπαδικούς στρατούς”. Αυτό που παρακολουθούν στο γήπεδο είναι στιγμές που μπορεί να εξελιχθεί σε μια πανδαισία την οποία μόνο οι μυημένοι και οι υγιείς φίλαθλοι μπορού να εκτιμήσουν και να βιώσουν. Μάλιστα ορισμένοι – στην πιο απλουστευτική εκδοχή- βλέπουν απλώς είκοσιδυο τρελούς με κοντά παντελονάκια να κυνηγούν μια μπάλα , κάποιοι άλλοι και δυστυχώς ειδικά στην χώρα μας είναι αρκετοί- πηγαίνουν στο γήπεδο έχοντας στο μυαλό “πράγματα και διαθέσεις” που μόνο με το ποδόσφαιρο δεν έχουν σχέση. Στη σκέψη και στις προθέσεις τους επιδιώκουν με αφορμή το παιχνίδι είτε να ικανοποιήσουν δύσκολες “εσωτερικές” τους ανάγκες είτε να εξυπηρετήσουν άλλου είδους σκοπιμότητες, στρατολογημένοι από ιδιοτελή μεγάλα (συνήθως) συμφέροντα. Το γεγονός λοιπόν οτι κάποιους δεν τους εμπνέει το θέμα ή τους δίνει την ευκαιρία να λειτουργούν αλλοπρόσαλα και εκτός ορίων, δεν είναι φυσικά σε βάρος και ουσίας του θεάματος. Σε τελική ανάλυση η αλήθεια είναι οτι ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ αφού όπως είναι θέμα ΠΑΙΔΕΙΑΣ να σε συνεπαίρνει η μαγεία του Χατζηδάκι ή του Βιβάλντι προφανώς το ίδιο συμβαίνει όταν εκστασιάζεσαι από μια ντρίπλα ή καλύτερα από μια “χορογραφία” του Χατζηπαναγή ή από τις ποδοσφαιρικές ζωγραφιές του Λ. Μέσι. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο εμείς που αγαπάμε το ποδόσφαιρο έχουμε απαντήσεις, για όλες τις επικρίσεις. Γιατί σαν παιδιά έχουμε παίξει μπάλα με την ψυχή μας. Γιατί έχουμε συμπαρασταθεί την αγαπημένη μας ομάδα με το αίμα της καρδιάς μας. Γιατί ξέρουμε τι σημαίνει ομάδα, συνεργασία, ατομισμός, συντροφικότητα, ήττα, νίκη, λύπη, χαρά, ενθουσιασμός, απογοήτευση, φιλότιμο, ηρωισμός, ανάποδο ψαλίδι, φάλτσο, τακουνάκι, του Διακογιάννη η φωνή που μας ενώνει και μας δονεί. Γιατί παίζοντας μπάλα στη γειτονιά, στην αλάνα στα μικρά ή μεγάλα γήπεδα έχουμε ματώσει τα γόνατα μας και τις ψυχές μας . Και βέβαια οτι αγαπάει κανείς πρέπει να το αγαπάει όπως είναι. Και να το συγχωρείς για όσα καμία φορά δε θα έπρεπε να είναι. Δεν είναι εύκολο. Από την άλλη όλοι εμείς που αγαπάμε το ποδόσφαιρο δεν είμαστε χαζοί ή αφελείς. Ο κόσμος του ποδοσφαίρου δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Όπως άλλωστε και κανένας άλλος “κόσμος” ειδικά στην Ελλάδα. Δυστυχώς η γενική ανομία που υπάρχει στην χώρα μας υπάρχει και στο ποδόσφαιρο εκφράζοντας και την κατάσταση που επικρατεί στην γενικότερη κοινωνική μας δομή. Ωστόσο το ποδόσφαιρο είναι όχι μόνο αναγκαστικά πιο διαφανές αλλά και πρακτικά περισσότερο ελεγχόμενο. Το ουσιαστικό αντικείμενο του είναι έκθετο κάθε Κυριακή και κάθε στιγμή σε χιλιάδες- εκατομμύρια μάτια. Οι άνθρωποι που το συναποτελούν σε κάθε επίπεδο (παικτικό, προπονητικό, διοικητικό, φιλάθλων-θεατών) είναι στο φως της δημοσιότητας εκτεθειμένοι σε κάθε είδους κριτική και σχόλια. Και μην ξεχνάμε και αυτό στο ποδόσφαιρο και τον αθλητικό χώρο γενικότερα, περισσότερο από οτι σε κάθε άλλο χώρο κοινωνικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, έχουν βγει στον αέρα χωρίς αναστολές σχεδόν όλα τα κακώς κείμενα.
Μην πυροβολείτε λοιπόν το ποδόσφαιρο. Ανακαλύψτε την ομορφία του, τον ενθουσιασμό, το πάθος που δημιουργεί ως θέαμα, την μεγάλη παιδαγωγική του ΑΞΙΑ ως παιχνίδι και οτι τέλος πάντων μπορεί να το έχει καταστήσει χρόνια τώρα το πιο αγαπημένο , το πιο δημοφιλές – με διαφορά- άθλημα στον κόσμο.
Αξίζει πραγματικά στην κατακλείδα του σημερινού μας άρθρου να επισημανθεί οτι αρκετές φορές το άθλημα του ποδοσφαίρου “πληρώνει” αυτό ακριβώς. Δηλαδή την τεράστια τρομακτική δημοφιλία του και την ως εκ τούτου εξαιρετικά σημαντική, κρίσιμη αλλά και χρήσιμη... Κατά το δοκούν κοινωνική,οικονομική και πολιτική επιρροή που μπορεί να επιφέρει. Κατ΄ακολουθία το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί το ουσιαστικό κίνητρο για την δραστηριοποίηση στο χώρο όχι μόνο των υγιειώς σκεπτόμενων και δρώντων επενδυτών που εν τέλει μαζί με την εξυπηρέτηση των δικών τους φιλοδοξιών βοηθούν και στην βελτίωση της εικόνας του αθλήματος, αλλά δυστυχώς γίνεται κίνητρο και αποτελεί ευκαιρία για την ενασχόληση με το ποδόσφαιρο των κάθε είδους τυχοδιωκτών και επιτήδειων καιροσκόπων για να μη χρησιμοποιήσουμε βαρύτερους χαρακτηρισμούς. Και το αποτέλεσμα βέβαια είναι να αμαυρώνουν, να απαξιώνουν , να πληγώνουν το άθλημα λόγω της αναξιόπιστης και προβληματικής συμπεριφοράς τους.
Το ποδόσφαιρο όμως αγαπητοί φίλοι θέλει και μπορεί να συναρπάζει, να μαγεύει τα πλήθη και να είναι εν τέλει πολιτισμός ΜΟΝΟΝ και ΟΤΑΝ πρωταγωνιστές είναι οι παίκτες και οι ΠΡΟΠΟΝΗΤΕΣ και όχι οι πρόεδροι και οι παράγοντες με αρρωστημένη νοοτροπία και οι διαιτητοπατέρες με τους ανασφαλείς διαιτητές. Δυνατότητες υπάρχουν για πιο ωραίες εικόνες από τα γήπεδα. Για να αποδεσμευτούν ωστόσο επιβάλλεται να εξαφανιστούν οι κάθε είδους “εξουσιαστές” και όλοι όσοι ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΟΥΝ και καπηλεύονται απροκάλυπτα με θράσος και αυταρχισμό τη δύναμη και επιρροή του ποδοσφαίρου προκειμένου να εξυπηρετήσουν μικρά και μεγάλα πολιτικά, οικονομικά άλλα κάθε είδους ιδιοτελή συμφέροντα.
Τελικά το Ποδόσφαιρο μπορεί και πρέπει να είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ αν συνυπάρχει ΜΑΖΙ με το ήθος , την αξιοπιστία, την αξιοπρέπεια, τις αθλητικές αξίες και αρχές, την τήρηση των κανόνων μέσα και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους και ακόμα όταν συνεπικουρείται η τέχνη του αθλήματος από την επιστήμη , την τεχνολογία , την εκπαίδευση, την ΓΝΩΣΗ. Διαφορετικά δεν περπατά, δεν εξαγνίζει, δεν πετυχαίνει του μεγάλους στόχους που θα πρέπει να υπηρετεί.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΙΑΤΣΙΓΚΟΣ
Το ποδόσφαιρο είναι πολιτισμός επειδή συγκροτεί την τελειότερη μορφή θεάματος, σε μία κοινωνία θεάματος. Αυτό μοιάζει με προφανή άποψη αλλά δεν είναι έτσι ή μάλλον δεν είναι μόνο έτσι. Το ποδόσφαιρο δεν είναι απλώς θέαμα, είναι το μοναδικό θέαμα που στηρίζεται στην απόλυτη συμμετοχή του θεατή. Στην ταύτιση του θεατή με τον αγωνιζόμενο. Στηρίζεται εν πολλοίς στο φαινόμενο οπαδοί. Με άλλα λόγια, αυτό που καθιστά το ποδόσφαιρο πολιτισμό είναι το ίδιο το γεγονός που ενοχλεί τον μικροαστικό καθωσπρεπισμό των επικριτών του. Δηλαδή η παρουσία του οπαδού και δι΄αυτής η ευρεία κοινωνική συμμετοχή.
Προς επιβεβαίωση αυτής της αλήθειας αναφέρουμε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το ένα με αρνητικό και το άλλο με θετικό πρόσημο. Καθόλου τυχαία λοιπόν και κατά κοινή παραδοχή ο φετινός τελικός του κυπέλλου Ελλάδος, αξιολογήθηκε ως ένας από τους χειρότερους – όσον αφορά την αγωνιστική του ποιότητα- από καταβολής του θεσμού. Καμία συγκίνηση, παντελής έλλειψη ρυθμού και φάσεων που συναρπάζουν και καθηλώνουν όλους τους ποδοσφαιρόφιλους. Ένας πολύ σημαντικός λόγος -εκτός των άλλων- που το συγκεκριμένο παιχνίδι δεν προκάλεσε σχεδόν κανένα ποδοσφαιρικό ενδιαφέρον ήταν προφανώς και η ΑΠΟΥΣΙΑ των ΘΕΑΤΩΝ. Άλλωστε όπως προφανώς είχε ειπωθεί “Ένας ποδοσφαιρικός αγώνας χωρίς θεατές , μοιάζει με χορό χωρίς μουσική” . Αντίθετα την ίδια περίπου χρονική περίοδο απολαύσαμε μαγικές ποδοσφαιρικές στιγμές στους τέσσερις ημιτελικούς του φετινού Champions League. Ιδιαίτερα οι δύο επαναληπτικοί (Liverpool- Barcelona και Ajax- Tottenham) έδειξαν περίτρανα γιατί το ποδόσφαιρο συναρπάζει και γοητεύει τόσο πολύ και τόσους πολλούς γιατί εν τέλει είναι μακράν το δημοφιλέστερο άθλημα στον κόσμο. Βασική προυπόθεση – πέρα από την εξαιρετική ποιότητα και δυνατότητα των αγωνιζόμενων αθλητών – για την δημιουργία του απίστευτου ρυθμού, της αγωνιστικής έντασης, των ανατροπών , του “σασπένς” , του εξαιρετικού θεάματος, ασφαλώς και ήταν τα sold out στις εξέδρες με την ολόθερμη αλλά και αψεγάδιαστη ενίσχυση των ομάδων από τους φίλους και οπαδούς τους. Είναι σχεδόν βέβαιο οτι χωρίς την παρουσία, χωρίς την συμμετοχή και ενθάρρυνση των θεατών , δεν θα μπορούσαν οι αθλητές να φτάσουν σ’ αυτά τα κορυφαία επίπεδα απόδοσης και να δημιουργηθεί έτσι αυτή η μοναδική ατμόσφαιρα που προκαλεί τόσες και τέτοιες ανεπανάληπτες συγκινήσεις.
Το ποδόσφαιρο είναι ΑΘΛΗΜΑ και ΠΑΙΧΝΙΔΙ και ΘΕΑΜΑ μαζί όμως δεν έχει μόνο γκολ , ντρίπλες, κεφαλιές, δύναμη, αντοχή και ταχύτητα. Έχει ένταση, πάθος, έρωτα, μίσος, σύγκρουση, αναμέτρηση, χαρά, κλάμα. Ενσωματώνει μέσα του την κοινωνία που το παρακολουθεί, όπως καμία άλλη μορφή θεάματος και εξασφαλίζει τέτοια συμμετοχική βάση σε αυτούς που την αγαπούν. Η ομάδα σε αντίθεση με τα άτομα, ενώνει οπαδούς γίνεται ιδεολογία απαιτεί προσήλωση και συμπόνια, παρέχει σύμβολα σημαίες, ύμνους και χρώματα. Είναι επομένως εύλογο να υποδουλώνονται σε αυτό οι πάντες, όχι μόνο οι φανατικοί αλλά όλοι οι άλλοι -πολιτικοί, καλλιτέχνες, διαμορφωτές της κοινής γνώμης- ακόμη και οι νερωμένοι. Κανένας δεν μπορεί να αντισταθεί ή να περιφρονήσει αυτό το σύγχρονο θεό. Διότι ακόμη και τα μέτρα και οι διαμαρτυρίες κατά των ταραχοποιών, δεν αφορούν άμεσα το άθλημα του ποδοσφαίρου αφού κατά το κοινώς λεγόμενο τους χούλιγκαν, πολλοί εμίσησαν το δε ποδόσφαιρο ουδείς. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος που το Παγκόσμιο κύπελλο εγείρει τέτοιο ενδιαφέρον, κινητοποιεί τόσα εκατομμύρια στις πέντες ηπείρους και προσφέρει τέτοιες οικονομικές ευκαιρίες σε τόσο μεγάλους επενδυτές. Το κοινό συγκινείται περισσότερο από το ποδόσφαιρο σε σύγκριση με οποιοδήποτε άλλο άθλημα. Είναι ένα παιχνίδι επιθετικό, ομαδικό, απροόβλεπτο , εξισωτικό κ’ αυτό που ο καθένας παίζει ή έχει παίξει στα χρόνια της νεανικής του ηλικίας. Επιπλέον είναι το κατ’ εξοχήν παιχνίδι που επιτρέπει την ομαδοποίηση του κόσμου, την συλλογική ταύτιση μέσα από μία μαχόμενη ομάδα ορατή και συγκερκιμένη. Η ταύτιση ενός ατόμου με το έθνος, με ένα κόμμα ή μια ιδεολογία, ακόμη και όταν παίρνει επιθετική μορφή, προυποθέτει τη δυνατότητα αφαίρεσης. Αντίθετα η ταύτιση με τον ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ή την ΜΠΑΡΤΣΕΛΟΝΑ δεν έχει τίποτε το αφηρημένο.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή διαθέτει τους δικούς του κανόνες και τη δική του λογική, τις δικές του ΑΞΙΕΣ. Είναι εξαιρετικά απλό να το “παίξεις” να το παρακολουθήσεις και εύκολο στην αυτοοργάνωση του. Κατά συνέπεια και ακόμα πιο εύκολο να το αγαπήσεις πόσο μάλλον όταν σπανίως το ζητούμενο είναι το ποδόσφαιρο. Το ζητούμενο είναι η ΟΜΑΔΑ. Η παλιά διαλεκτική μεταξύ θρησκείας και εκκλησίας.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή είναι τρόπος ζωής. Η τελετουργία του γηπέδου και ταυτοχρόνως η βαθιά επαναστατικότητα του ανοιχτού αποτελέσματος.Τίποτε δεν μοιάζει δεδομένο και ο ισχυρός πρέπει να επιβεβαιώσει την ισχύ του μέσα στο γήπεδο. Γιατί το ποδόσφαιρο δεν συγχωρεί την αλαζονεία, την έλλειψη σοβαρότητας και πάθους. Εκεί που νοιώθεις να πετάς στα σύννεφα εκεί που νοιώθεις την υπεροχή του φαβορί και της παντοδυναμίας σου, ξαφνικά τρως μια κατακέφαλα και προσγειώνεσαι στην πραγματικότητα. Με την πίκρα της απογοήτευσης που γίνεται εντονότερη όταν συνειδητοποιείς τα λάθη της υπερφίαλης σκέψης σου. Στο ποδόσφαιρο η αισθητική των πραγμάτων αλλά και οι πιθανοί συσχετισμοί τίθενται συνεχώς υπό αμφισβήτηση.
Το ποδόσφαιρο είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ επειδή ως μορφή τέχνης αγκαλιάζει όλες τις αθλητικές και όχι μόνο τέχνες . Γιατί μόνο το ποδόσφαιρο εμπεριέχει θεαματικά με ανυπέρβλητο τρόπο όλα τα κορυφαία στοιχεία των υπολοίπων παιχνιδιών : οι ντρίπλες, οι μακρινές μπαλιές, τα φάλτσα, το πολύμορφον στην επίτευξη τερμάτων (σουτ, κεφαλιά, τακουνάκι, πέναλτι) απαντώνται μεν και στα άλλα παιχνίδια αλλά υπό κλίμακα. Όμως το ένα, το μέγιστο, το καθοριστικό που αναδιαστέλλει το ποδόσφαιρο προς τα υπόλοιπα, είναι το γεγονός οτι παίζεται με τα πόδια. Με δεδομένο οτι τα εργαλεία της ανθρώπινης επιδεξιότητας είναι τα χέρια, γι΄αυτό υπερέχει από την αρχή αφού ο βαθμός δυσκολίας στο χειρισμό της μπάλας με τα πόδια είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερος. Δηλαδή τα πόδια ξεφεύγουν από τον βαρετό ρόλο τους (βάδισμα, τρέξιμο) και γίνονται υποδοχείς, χειριστές “ χρωστήρες” και διαβήτες. Η μπάλα τιθασσεύεται, υποκλίνεται και συμμορφώνεται. Ταυτόχρονα το σώμα υπηρετεί τις ανάγκες του παίκτη που πρέπει να είναι ταυτόχρονα, σπρίντερ, άλτης, δρομέας αντοχής αλλά και χορευτής. Ο χώρος επιτρέπει στους γεωμέτρες ποδοσφαιριστές, θαυμαστούς αυτοσχεδιασμούς και άφθαστες επινοήσεις απείρως περισσότερες π.χ. από το μπάσκετ που επίσης έχει εξαίσιες θεαματικές σκηνές (φάσεις) . Και προ πάντων ο χώρος- χώμα, χορτάρι- προσδίδει στο ποδόσφαιρο ακτινοβολία χοική, γηίνη, ανυπέρβλητη. Γι αυτό φαίνεται και είναι πιο άνοστο και δεν ενθουσιάζει, δεν συναρπάζει τόσο, το ποδόσφαιρο που παίζεται σε κλειστούς χώρους με λιγότερους παίκτες. Το ποδόσφαιρο είναι το παιχνίδι που το μαθαίνεις στο χώμα,τη λάσπη, το κρύο, τη ζέστη , το χίονι, το δυνατό αέρα. Δεν κρύβεσαι. Ριψοκινδυνεύεις. Γι’ αυτό και εξεγείρομαι πάντα μ’ όσους προσπαθούν να αξιολογήσουν ή να κριτικάρουν το ποδόσφαιρο από το γραφείο τους. Με συγγραφικό οίστρο και εξεζητημένες φιλολογίες. Με ατσαλάκωτο πνεύμα. Μακριά από σκισμένα γόνατα, λερωμένα ρούχα, την βρωμιά, τον ιδρώτα και την κομμένη ανάσα από την υπερπροσπάθεια για μια χαμένη μπαλιά. Ασημαίνοντες δημοσιολογούντες υψηλής κουλτούρας που οι “σπουδές” τους και τα δοκίμια τους για το ποδόσφαιρο, φωνάζουν οτι όχι μόνο δεν έχουν ανακαλύψει την μαγεία του παιχνιδιού με την συμμετοχή τους σ’ αυτό αλλά το πιθανότερο είναι πως δεν έχουν περάσει ούτε απ’ έξω από κάποιο γήπεδο. Άλλωστε το κοινό χαρακτηριστικό των περισσότερων αυτών “αναλυτών” είναι ένα: Δεν έχουν παίξει ποτέ ποδόσφαιρο, ίσως μάλιστα να μην έχουν παίξει σαν παιδιά γενικώς.
Κι όμως γνήσιοι ποδοσφαιρόφιλοι – και ας μειδιάσουν κάποιοι- είναι κατά βάση φιλότεχνοι και προφανώς δεν μιλάμε για τους “οπαδικούς στρατούς”. Αυτό που παρακολουθούν στο γήπεδο είναι στιγμές που μπορεί να εξελιχθεί σε μια πανδαισία την οποία μόνο οι μυημένοι και οι υγιείς φίλαθλοι μπορού να εκτιμήσουν και να βιώσουν. Μάλιστα ορισμένοι – στην πιο απλουστευτική εκδοχή- βλέπουν απλώς είκοσιδυο τρελούς με κοντά παντελονάκια να κυνηγούν μια μπάλα , κάποιοι άλλοι και δυστυχώς ειδικά στην χώρα μας είναι αρκετοί- πηγαίνουν στο γήπεδο έχοντας στο μυαλό “πράγματα και διαθέσεις” που μόνο με το ποδόσφαιρο δεν έχουν σχέση. Στη σκέψη και στις προθέσεις τους επιδιώκουν με αφορμή το παιχνίδι είτε να ικανοποιήσουν δύσκολες “εσωτερικές” τους ανάγκες είτε να εξυπηρετήσουν άλλου είδους σκοπιμότητες, στρατολογημένοι από ιδιοτελή μεγάλα (συνήθως) συμφέροντα. Το γεγονός λοιπόν οτι κάποιους δεν τους εμπνέει το θέμα ή τους δίνει την ευκαιρία να λειτουργούν αλλοπρόσαλα και εκτός ορίων, δεν είναι φυσικά σε βάρος και ουσίας του θεάματος. Σε τελική ανάλυση η αλήθεια είναι οτι ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΘΕΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ αφού όπως είναι θέμα ΠΑΙΔΕΙΑΣ να σε συνεπαίρνει η μαγεία του Χατζηδάκι ή του Βιβάλντι προφανώς το ίδιο συμβαίνει όταν εκστασιάζεσαι από μια ντρίπλα ή καλύτερα από μια “χορογραφία” του Χατζηπαναγή ή από τις ποδοσφαιρικές ζωγραφιές του Λ. Μέσι. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο εμείς που αγαπάμε το ποδόσφαιρο έχουμε απαντήσεις, για όλες τις επικρίσεις. Γιατί σαν παιδιά έχουμε παίξει μπάλα με την ψυχή μας. Γιατί έχουμε συμπαρασταθεί την αγαπημένη μας ομάδα με το αίμα της καρδιάς μας. Γιατί ξέρουμε τι σημαίνει ομάδα, συνεργασία, ατομισμός, συντροφικότητα, ήττα, νίκη, λύπη, χαρά, ενθουσιασμός, απογοήτευση, φιλότιμο, ηρωισμός, ανάποδο ψαλίδι, φάλτσο, τακουνάκι, του Διακογιάννη η φωνή που μας ενώνει και μας δονεί. Γιατί παίζοντας μπάλα στη γειτονιά, στην αλάνα στα μικρά ή μεγάλα γήπεδα έχουμε ματώσει τα γόνατα μας και τις ψυχές μας . Και βέβαια οτι αγαπάει κανείς πρέπει να το αγαπάει όπως είναι. Και να το συγχωρείς για όσα καμία φορά δε θα έπρεπε να είναι. Δεν είναι εύκολο. Από την άλλη όλοι εμείς που αγαπάμε το ποδόσφαιρο δεν είμαστε χαζοί ή αφελείς. Ο κόσμος του ποδοσφαίρου δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Όπως άλλωστε και κανένας άλλος “κόσμος” ειδικά στην Ελλάδα. Δυστυχώς η γενική ανομία που υπάρχει στην χώρα μας υπάρχει και στο ποδόσφαιρο εκφράζοντας και την κατάσταση που επικρατεί στην γενικότερη κοινωνική μας δομή. Ωστόσο το ποδόσφαιρο είναι όχι μόνο αναγκαστικά πιο διαφανές αλλά και πρακτικά περισσότερο ελεγχόμενο. Το ουσιαστικό αντικείμενο του είναι έκθετο κάθε Κυριακή και κάθε στιγμή σε χιλιάδες- εκατομμύρια μάτια. Οι άνθρωποι που το συναποτελούν σε κάθε επίπεδο (παικτικό, προπονητικό, διοικητικό, φιλάθλων-θεατών) είναι στο φως της δημοσιότητας εκτεθειμένοι σε κάθε είδους κριτική και σχόλια. Και μην ξεχνάμε και αυτό στο ποδόσφαιρο και τον αθλητικό χώρο γενικότερα, περισσότερο από οτι σε κάθε άλλο χώρο κοινωνικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, έχουν βγει στον αέρα χωρίς αναστολές σχεδόν όλα τα κακώς κείμενα.
Μην πυροβολείτε λοιπόν το ποδόσφαιρο. Ανακαλύψτε την ομορφία του, τον ενθουσιασμό, το πάθος που δημιουργεί ως θέαμα, την μεγάλη παιδαγωγική του ΑΞΙΑ ως παιχνίδι και οτι τέλος πάντων μπορεί να το έχει καταστήσει χρόνια τώρα το πιο αγαπημένο , το πιο δημοφιλές – με διαφορά- άθλημα στον κόσμο.
Αξίζει πραγματικά στην κατακλείδα του σημερινού μας άρθρου να επισημανθεί οτι αρκετές φορές το άθλημα του ποδοσφαίρου “πληρώνει” αυτό ακριβώς. Δηλαδή την τεράστια τρομακτική δημοφιλία του και την ως εκ τούτου εξαιρετικά σημαντική, κρίσιμη αλλά και χρήσιμη... Κατά το δοκούν κοινωνική,οικονομική και πολιτική επιρροή που μπορεί να επιφέρει. Κατ΄ακολουθία το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί το ουσιαστικό κίνητρο για την δραστηριοποίηση στο χώρο όχι μόνο των υγιειώς σκεπτόμενων και δρώντων επενδυτών που εν τέλει μαζί με την εξυπηρέτηση των δικών τους φιλοδοξιών βοηθούν και στην βελτίωση της εικόνας του αθλήματος, αλλά δυστυχώς γίνεται κίνητρο και αποτελεί ευκαιρία για την ενασχόληση με το ποδόσφαιρο των κάθε είδους τυχοδιωκτών και επιτήδειων καιροσκόπων για να μη χρησιμοποιήσουμε βαρύτερους χαρακτηρισμούς. Και το αποτέλεσμα βέβαια είναι να αμαυρώνουν, να απαξιώνουν , να πληγώνουν το άθλημα λόγω της αναξιόπιστης και προβληματικής συμπεριφοράς τους.
Το ποδόσφαιρο όμως αγαπητοί φίλοι θέλει και μπορεί να συναρπάζει, να μαγεύει τα πλήθη και να είναι εν τέλει πολιτισμός ΜΟΝΟΝ και ΟΤΑΝ πρωταγωνιστές είναι οι παίκτες και οι ΠΡΟΠΟΝΗΤΕΣ και όχι οι πρόεδροι και οι παράγοντες με αρρωστημένη νοοτροπία και οι διαιτητοπατέρες με τους ανασφαλείς διαιτητές. Δυνατότητες υπάρχουν για πιο ωραίες εικόνες από τα γήπεδα. Για να αποδεσμευτούν ωστόσο επιβάλλεται να εξαφανιστούν οι κάθε είδους “εξουσιαστές” και όλοι όσοι ΕΡΓΑΛΕΙΟΠΟΙΟΥΝ και καπηλεύονται απροκάλυπτα με θράσος και αυταρχισμό τη δύναμη και επιρροή του ποδοσφαίρου προκειμένου να εξυπηρετήσουν μικρά και μεγάλα πολιτικά, οικονομικά άλλα κάθε είδους ιδιοτελή συμφέροντα.
Τελικά το Ποδόσφαιρο μπορεί και πρέπει να είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ αν συνυπάρχει ΜΑΖΙ με το ήθος , την αξιοπιστία, την αξιοπρέπεια, τις αθλητικές αξίες και αρχές, την τήρηση των κανόνων μέσα και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους και ακόμα όταν συνεπικουρείται η τέχνη του αθλήματος από την επιστήμη , την τεχνολογία , την εκπαίδευση, την ΓΝΩΣΗ. Διαφορετικά δεν περπατά, δεν εξαγνίζει, δεν πετυχαίνει του μεγάλους στόχους που θα πρέπει να υπηρετεί.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΙΑΤΣΙΓΚΟΣ
