«Η διαδικασία που ξεκινά σήμερα είναι μια από τις ύψιστες λειτουργίες του Κοινοβουλίου, καθώς με την ολοκλήρωσή της θα κληθούμε να ορίσουμε με την ψήφο μας το περιεχόμενο του καταστατικού χάρτη της χώρας και το γεγονός αυτό αποτελεί μεγάλη τιμή.
Ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, η παράγραφος 2 του άρθρου 51 του Συντάγματος που ορίζει πως «Οι βουλευτές αντιπροσωπεύουν το Έθνος», και όχι μόνο τους ψηφοφόρους τους, μόνο την εκλογική τους περιφέρεια, ή μόνο το οποιοδήποτε άλλο υποσύνολο, αποκτά ξεχωριστό βάρος.
Δυστυχώς, το πρώτο τουλάχιστον σκέλος της αναθεωρητικής διαδικασίας δεν ήρθη στο ύψος των περιστάσεων. Βεβαίως, είναι δύσκολη η επιδίωξη και η επίτευξη των απαιτούμενων συναινέσεων σε συγκυρίες πολιτικής όξυνσης, όπως το περιβάλλον εντός του οποίου ξεκίνησε αυτή η διαδικασία.
Όμως είναι απολύτως σαφές πως η ευθύνη για το αποτέλεσμα δεν μπορεί να εξαντληθεί σε αναφορές στα χαρακτηριστικά της συγκυρίας.
Πρώτα απ’ όλα, δεν κατέστη δυνατόν να συμφωνηθεί η αναθεώρηση άρθρων υπερώριμων προς τούτο, όπως είναι το άρθρο 16 – έτσι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία για τον χώρο της εκπαίδευσης - και το άρθρο 24, επίσης χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία για την προστασία του περιβάλλοντος από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Δυστυχώς δεν συμφωνήθηκε η αποτύπωση στο Σύνταγμα προβλέψεων για την καλή νομοθέτηση – και υπενθυμίζω εδώ το βασικό πόρισμα της πρόσφατης μελέτης που δημοσίευσε το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, ότι κανείς από τους νόμους που ψηφίστηκαν πέρσι, το 2018, δεν πληροί όλες τις κατά νόμο προβλεπόμενες προϋποθέσεις.
Δυστυχώς τέλος, πολλές από τις προτεινόμενες διορθώσεις και προσθήκες είχαν ως γνώμονα όχι την εξυπηρέτηση των αναγκών του έθνους μέσα από την ενίσχυση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος, αλλά την ιδεολογική σήμανση σε επιμέρους κομματικά ακροατήρια.
Στην κατεύθυνση αυτή, προτάθηκαν αλλαγές που αντέβαιναν προς άλλα άρθρα του Συντάγματος – οι οποίες αν τυχόν ψηφίζονταν θα δημιουργούσαν θεσμικό χάος – αλλά και αλλαγές εντελώς αντίθετες προς τη συνταγματική παράδοση της χώρας, τα συστατικά στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας, αντίθετες προς τη βούληση και το δημοκρατικό φρόνημα της μεγάλης πλειονότητας των Ελληνίδων και των Ελλήνων.
Υπό αυτό το πρίσμα, είναι εύλογη η κριτική που δυστυχώς για ακόμη μια φορά διατυπώνεται, ότι και αυτή η αναθεωρητική διαδικασία κατέληξε εντέλει μια χαμένη ευκαιρία.
Βεβαίως, τα επιμέρους πεδία όπου εντέλει κατά το δεύτερο σκέλος της διαδικασίας επετεύχθη η αναγκαία ευρεία συναίνεση αποτελούν μια κάποια παρηγοριά.
Ιδιαίτερα θέλω να σταθώ σε κάποια επιμέρους σημεία:
Πρώτα απ’ όλα, στις προβλέψεις για τη θεσμική αναβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου, με τη θέσπιση της δυνατότητας σύστασης Εξεταστικής Επιτροπής ύστερα από πρόταση 10 βουλευτών της αντιπολίτευσης, τις προβλέψεις περί ευθύνης των υπουργών, αλλά και με την αυστηροποίηση της ασυλίας των βουλευτών σε ό,τι αφορά την παραγραφή ποινικών αδικημάτων, ένα προκλητικό παραθυράκι που ευλόγως υπονόμευσε σημαντικά την εμπιστοσύνη των πολιτών έναντι των δημοκρατικών μας θεσμών.
Τον ίδιο στόχο εξυπηρετεί η διευκόλυνση της στελέχωσης των Ανεξάρτητων Αρχών και κατεξοχήν η αποδέσμευση της διαδικασίας εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από τις βουλευτικές εκλογές. Πρόκειται για μια αλλαγή που αποκλείει κάθε προσπάθεια εκμετάλλευσης του ρόλου του ύπατου πολιτειακού άρχοντα της χώρας για την εξυπηρέτηση μικροκομματικών στοχεύσεων, όπως έγινε από τους πολιτικούς αντιπάλους της Νέας Δημοκρατίας στο παρελθόν.
Είναι ιδιαίτερα θετικό ότι αυτή η εντελώς απαραίτητη διόρθωση έχει ευρύτατη στήριξη αποδεικνύοντας ότι οι κατάλληλοι κανόνες συμβάλλουν καθοριστικά στην εναρμόνιση των επιμέρους συμφερόντων με το κοινό καλό.
Ιδιαίτερο ουσιαστικό και συμβολικό χαρακτήρα έχει ακόμη η προσθήκη στο άρθρο 21 της αναφοράς στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία για την καταπολέμηση της φτώχειας και την προστασία της οικογένειας. Πρόκειται, υπενθυμίζω για έναν από τους κεντρικούς πυλώνες της Κοινωνικής Οικονομίας της Αγοράς, και για ένα μέτρο που πρώτη φορά προτάθηκε από τον Χάγιεκ και τον Φρίντμαν, με τη λογική ότι αποτελεί υποχρέωση για κάθε εύτακτη κοινωνία να διασφαλίζει ένα κατώφλι αξιοπρεπούς διαβίωσης, ένα αποτελεσματικό δίχτυ κοινωνικής προστασίας για τα λιγότερο τυχερά μέλη της.
Θέλω τέλος να σταθώ στις προβλέψεις για το δικαίωμα και τη διευκόλυνση της ψήφου των Ελλήνων πολιτών που διαμένουν στο εξωτερικό. Η συναίνεση η οποία εντέλει επετεύχθη, επιτρέπει τη μερική βελτίωση μιας εντελώς απαράδεκτης συνθήκης για το καθολικό δικαίωμα της ψήφου των Ελλήνων πολιτών του εξωτερικού που υποτίθεται ότι έχουν κατοχυρωμένα ίσα δικαιώματα με κάθε άλλο Έλληνα πολίτη, έχουν την πατρίδα στην καρδιά και την ψυχή τους, και δίνουν με δέσμευση και θέρμη από τον τόπο της διαμονής τους αγώνα για τα εθνικά μας συμφέροντα. Ελπίζω αυτή η αλλαγή να αποτελέσει το πρώτο βήμα για την πλήρη διόρθωση στο μέλλον μιας αδικίας, που μπορεί για δεκαετίες να δικαιολογούταν στη βάση της ανεπάρκειας των μέσων της τεχνολογίας, σήμερα όμως είναι εντελώς αδικαιολόγητη, και εκθέτει ανεπανόρθωτα όσους επιδιώκουν τη διαιώνισή της.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Όσο η σημερινή κυβέρνηση προχωρά έμπρακτα στην κατεύθυνση της αποκατάστασης της κανονικότητας, όσο αφήνουμε πίσω μας την πολυετή κρίση που συγκλόνισε την πατρίδα και την κοινωνία μας, τόσο θα διευρύνεται και το πεδίο της εφικτής συναίνεσης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων της χώρας.
Προς το παρόν, είναι θετικό το γεγονός ότι τουλάχιστον σ’ αυτά τα λίγα αλλά καίρια σημεία καταφέραμε να συνεννοηθούμε. Παρά τις πολλές χαμένες ευκαιρίες, έχουμε την ευκαιρία να βελτιώσουμε ουσιαστικά το περιεχόμενο του καταστατικού χάρτη της χώρας. Ας την αξιοποιήσουμε».
