9ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου

Ο 9ος Πανελλαδικός Μαθητικός Διαγωνισμός Φιλοσοφικού Δοκιμίου που διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Πατρών και τελεί υπό την αιγίδα του ΥΠΑΙΘ με θέμα την «Ελπίδα» διεξάγεται για τους μαθητές και τις μαθήτριες από τα σχολεία της Αργολίδας στο ΓΕ.Λ Ερμιόνης σήμερα Σάββατο 14 Δεκεμβρίου 2019.

Θέμα Μαθητικού Διαγωνισμού 2019-2020 "Η ελπίδα"

Η «ελπίδα» είναι ένα στοιχείο της καθημερινής ανθρώπινης εμπειρίας, τόσο της ατομικής όσο και της συλλογικής: ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο, ελπίζουμε ότι ο/η τάδε θα γίνει το ταίρι μας, ελπίζουμε ότι οι στόχοι μας θα πραγματοποιηθούν: «οι ελπίδες είναι για τους ζωντανούς, οι δε πεθαμένοι δεν ελπίζουν σε τίποτα» (Θεόκριτος), «είναι η τρελή ροδιά // Που ξεφωνίζει την καινούρια ελπίδα που ανατέλλει;» (Οδ. Ελύτης) Η ελπίδα είναι τόσο οικεία που το ερώτημα «τι είναι η ελπίδα;» φαντάζει περιττό. Αλλά κανένα ερώτημα δεν είναι περιττό όταν η ίδια η πραγματικότητα καθιστά την απάντησή του αινιγματική:

(1) Είναι η ελπίδα συναίσθημα/πάθος, για παράδειγμα, το συναίσθημα που είναι το αντίθετο του φόβου; Είναι ένα χαρακτηριστικό ορισμένων ανθρώπων (π.χ., των νέων), κάτι σαν την αισιοδοξία; Ή το να ελπίζουμε συνιστά μια ηθική αρετή, όπως η ανδρεία ή η δικαιοσύνη;
(2) Πόσο γειωμένη στην πραγματικότητα ή πόσο απελευθερωμένη από τα πραγματικά δεδομένα είναι (ή θα πρέπει να είναι) η ελπίδα; Και, αν ισχύει το πρώτο, δεν υποβιβάζεται η ελπίδα σε απλή ορθολογική πρόβλεψη; Αντίθετα, αν ισχύει το δεύτερο, δεν διολισθαίνει σε απλή φαντασία ή, ακόμα χειρότερα, σε φαντασιοπληξία;

(3) Συνιστά, άραγε, η ελπίδα ένα αγαθό για την ανθρώπινη ζωή και τους στόχους της ή μια παγίδα που είτε οδηγεί σε αδράνεια είτε μάς εγκλωβίζει σε ψευδαισθήσεις και ματαιώσεις;

(4) Ελπίζουν όλοι οι άνθρωποι σε κάτι ή ορισμένοι βιώνουν μια ριζική απελπισία; Και, αν ισχύει το πρώτο, ελπίζουμε όλοι με τον ίδιο τρόπο; Και, εάν ισχύει το δεύτερο, μήπως θα πρέπει να ορίσουμε, αντίστοιχα, κάτι σαν ριζική ελπίδα;

(5) Χρειάζεται ή επιδέχεται η ελπίδα θεμελίωση/δικαιολόγηση; Και, αν ναι, τι είδους (π.χ., θεωρητική, θρησκευτική, εμπειρική); Αν όχι, πώς διαχωρίζεται από την ανορθολογική πίστη σε ένα καλύτερο αύριο;

(6) Πώς και πότε διαψεύδεται μια ελπίδα; Ή μήπως η ριζική ελπίδα δεν διαψεύδεται ποτέ από την πραγματικότητα;

(7) Είναι η ελπίδα, στην ουσία της, συνδεδεμένη με τον ατομικό εαυτό μας ή είναι το όχημα της αγάπης μας για τους άλλους; Ή, μήπως, είναι ο σπόρος για τη δυνατότητα μιας πολιτικής/κοινωνικής ουτοπίας;

(8) Ποιος ξέρει να ελπίζει «σωστά»; Ή, άραγε, αυτό το ερώτημα μοιάζει τόσο περίεργο όσο περίεργο ηχεί το ότι η ελπίδα είναι ένα είδος γνώσης; Αν, ωστόσο, υφίσταται κάτι σαν «σωστή» ελπίδα, μπορούμε να μάθουμε να ελπίζουμε σωστά;

Η φιλοσοφία είναι η τέχνη των ερωτημάτων και των διαζευκτικών «ή» και σαν τέτοια ελπίζουμε να την αντιμετωπίσετε.