την Πέμπτη 12 Μαρτίου 2020 στις 19.30, με αφορμή το βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά, Φιλική Εταιρεία, εκδήλωση με θέμα: «Η Φιλική Εταιρεία και η Επανάσταση στην Αργολίδα»
Η πρόσφατη μελέτη του Γιώργου Καραμπελιά, στηριγμένη σε ένα πλήθος πηγών και σε εξαντλητική βιβλιογραφική τεκμηρίωση, επιβεβαιώνει το συμπέρασμα ότι η Φιλική Εταιρεία παρότι ξεκίνησε από ριζοσπαστικά στοιχεία, θα συμπεριλάβει, προκειμένου να επιτευχθεί το εθνικοαπελευθερωτικό της σχέδιο, το σύνολο των δυνάμεων του έθνους.
Με πρωτοβουλία των εμπόρων της διασποράς, ναυτικοί, στρατιωτικοί, προεστοί, κληρικοί, Φαναριώτες και λόγιοι θα ξεσηκώσουν τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού, τις μάζες των αγροτών, που ήταν έτοιμες να δεχτούν το μήνυμα της Επανάστασης.
Έτσι κατέστη δυνατό να έχουμε τον μεγάλο Ξεσηκωμό που οδήγησε στην εθνική μας απελευθέρωση έστω κι αν το όραμα της Φιλικής για απελευθέρωση ολόκληρου του ελληνισμού έμεινε ανολοκλήρωτο. Η δε συμβολή της Αργολίδας ήταν τεράστια και καθόλου τυχαία αποτέλεσε το σημαντικότερο κέντρο του Αγώνα.
Σήμερα, 200 χρόνια μετά το κατόρθωμα της Φιλικής, οι Έλληνες καλούνται είτε να το ακυρώσουν είτε να το ολοκληρώσουν κατεξοχήν πνευματικά και πολιτισμικά.
Γνωρίζοντας λοιπόν το παρελθόν μπορούμε να απαντήσουμε στις προκλήσεις του σήμερα και η παρούσα εκδήλωση φιλοδοξεί να συμβάλει σε αυτό.
Θα μιλήσουν:
Γιώργος Καραμπελιάς, συγγραφέας
Τάσος Χατζηαναστασίου, δρ ιστορίας
Κωνσταντίνος Χολέβας, πολιτικός επιστήμονας
χαιρετίζει ο Γιώργος Γιαννούσης, πρ. της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού, Μέγας Αλέξανδρος, Αγίου Κωνσταντίνου 29, Άργος
Σήμερα, 200 χρόνια μετά το κατόρθωμα της Φιλικής, οι Έλληνες καλούνται είτε να το ακυρώσουν είτε να το ολοκληρώσουν κατεξοχήν πνευματικά και πολιτισμικά.
Γνωρίζοντας λοιπόν το παρελθόν μπορούμε να απαντήσουμε στις προκλήσεις του σήμερα και η παρούσα εκδήλωση φιλοδοξεί να συμβάλει σε αυτό.
Θα μιλήσουν:
Γιώργος Καραμπελιάς, συγγραφέας
Τάσος Χατζηαναστασίου, δρ ιστορίας
Κωνσταντίνος Χολέβας, πολιτικός επιστήμονας
χαιρετίζει ο Γιώργος Γιαννούσης, πρ. της Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας & Πολιτισμού στην αίθουσα Τέχνης και Πολιτισμού, Μέγας Αλέξανδρος, Αγίου Κωνσταντίνου 29, Άργος
ΕΝΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΕΚΑ ΦΙΛΙΚΟΥΣ ΗΤΑΝ ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΛΗΡΙΚΟΣ
(Το νέο βιβλίο του Γ. Καραμπελιά για τη Φιλική Εταιρεία)
Κωνσταντίνος Χολέβας – Πολιτικός Επιστήμων
Ο Γιώργος Καραμπελιάς είναι πολύ γνωστός πολιτικός αναλυτής, ιστορικός ερευνητής και εκδότης του περιοδικού ΑΡΔΗΝ. Στη σειρά των βιβλίων του για την Τουρκοκρατία και το 1821 έρχεται να προστεθεί η πρόσφατη μελέτη του με τίτλο: ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ- Ήταν ώριμη η Επανάσταση; Εκδόθηκε από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις σε α΄ έκδοση το 2019 και σε β΄ έκδοση το 2020.
Ο Καραμπελιάς έχει την ικανότητα να μελετά τις πηγές, να δίνει το κλιμα της εποχής, να ανακαλύπτει άγνωστα στοιχεία και να απαντά με επιχειρήματα στους αποδομητές. Στο νέο βιβλίο του, 334 σελίδων, υπάρχουν υποσημειώσεις, βιβλιογραφία, ευρετήριο και ένα πολύ χρήσιμο παράρτημα κειμένων της εποχής. Βρίσκουμε το Σχέδιον Γενικόν της Φιλικής Εταιρείας, ένα σχέδιο για εξέγερση στην Κωνσταντινούπολη που απέτυχε (συνελήφθησαν οι Έλληνες ναυτικοί που θα έκαιγαν τον οθωμανικό στόλο), το βαλκανικό σχέδιο του Σαββα Καμινάρη και δύο επιστολές του αρχηγού της Φιλικής, του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Μία προς τους Αρχιερείς και προκρίτους της Ελλάδος (Οκτώβριος 1820) και άλλη προς τους Έλληνες πλοιοκτήτες (Σεπτ. 1820) όπου καταγγέλλεται ο ρόλος της Αγγλίας.
Ο συγγραφεύς παρουσιάζει ενδιαφέροντα στοιχεία για τη σχέση της Φιλικής Εταιρείας με τον κλήρο και την Ορθόδοξη Πίστη. Η Εταιρεία που προετοίμασε την Επανάσταση ιδρύθηκε στην Οδησσό την ημέρα του Σταυρού: 14.9.1814. Ο όρκος ήταν Χριστιανικός και κατά κανόνα με την παρουσία ιερέως. Το 9,5% των καταγεγραμμένων μελών ήσαν Ορθόδοξοι κληρικοί (Επίσκοποι, Αρχιμανδρίτες, Πρεσβύτεροι). Με βάση τη στατιστική που επικαλείται ο Καραμπελιάς ένας στους δέκα Φιλικούς ήταν Ορθόδοξος κληρικός. Άλλωστε και στην αποτυχημένη προσπάθεια του Υψηλάντη να περικυκλώσει τούς Τούρκους από τα βόρεια και να ξεσηκώσει τους Ρουμάνους της Μολδοβλαχίας και τους Ορθοδόξους Σέρβους, η σημαία είχε τον Άγιο Κωνσταντίνο με την Αγία Ελένη, τις λέξεις: Εν Τούτω Νίκα και το σημείο του Σταυρού.
Ο συγγραφεύς καταγράφει δύο έδρες της Φιλικής, την Οδησσό και μετά την Κωνσταντινούπολη. Κάτω από τη μύτη του Σουλτάνου εμυούντο χιλιάδες μέλη με τρόπο μυστικό και με αλληλογραφία κρυπτογραφική. Οι περισσότεροι ήσαν στην καταγωγή Πελοποννήσιοι - κατά την ίδια στατιστική. Πλην των κληρικών που προαναφέραμε, το 51% ήσαν έμποροι και υπάλληλοι, το 13,5% λόγιοι και επαγγελματίες, το 11,7% προεστοί, το 8,7% στρατιωτικοί, το 5,7% ναυτικοί και ελάχιστοι αγρότες και τεχνίτες.
Στο βιβλίο καταγράφεται η προσπάθεια να εφαρμοστεί ένα σχέδιο τύπου τανάλιας. Δηλαδή να ξεσηκωθεί η Μολδοβλαχία – Ρουμανία, όπου οι άρχοντες ήσαν Φαναριώτες Έλληνες και ο τουρκικός στρατός ελάχιστος. Παράλληλα να ξεσηκωθεί ο κύριος κορμός του Ελληνισμού με επίκεντρο την Πελοπόννησο και, όπως είπαμε, να καεί και ο τουρκικός στόλος στην Κωνσταντινούπολη. Το πρώτο βήμα με αρχηγό τον Αλ. Υψηλάντη δεν ευοδώθηκε, διότι οι Ρουμάνοι αρνήθηκαν να ξεσηκωθούν και οι Σέρβοι δεν βοήθησαν, ενώ είχαν πραγματοποιήσει ήδη δύο επαναστάσεις κατά των Τούρκων. Το δεύτερο βήμα, στην Κωνσταντινούπολη κατεπνίγη πριν αρχίσει, Το τρίτο στη νότιο Ελλάδα πήγε καλύτερα. Ευτυχώς! Η Παμβαλκανική διάσταση της Επαναστάσεως ήταν μεν στα σχέδια της Φιλικής, όμως δεν υλοποιήθηκε το όραμα του Ρήγα. Η Επανάσταση εξελίχθηκε σε εθνική επανάσταση των Ελλήνων κατά αλλοθρήσκων κατακτητών.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από την πρώτη μεγάλη συνάντηση των Φλικών υπό την προεδρία του Υψηλάντη. Έγινε τον Οκτώβριο του 1820 στο Ισμαήλ της Ουκρανίας και εκεί φάνηκαν οι πρώτες διαφωνίες μεταξύ του βιαστικού και ενθουσιώδους Αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Δικαίου- Παπαφλέσσα και των πιο διστακτικών. Ο Καραμπελιάς επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της Επαναστάσεως οι διχόνοιες και οι διαμάχες ώθησαν στο περιθώριο τα μέλη της Φιλικής και τον Δημήτριο Υψηλάντη, αδελφό του Ποντιακής καταγωγής Αλ Υψηλάντη.
Επίσης ο Γ. Καραμπελιάς καταγράφει τις επιφυλάξεις του Ι. Καποδίστρια και του Αδαμαντίου Κοραή για την ετοιμότητα των Ελλήνων να επαναστατήσουν Τελικά ο Καποδίστριας αρνήθηκε να αναλάβει την αρχηγία και πρότεινε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αξιωματικό του ρωσικού στρατού και γιο Φαναριώτη ηγεμόνος των Ηγεμονιών Μολδαβίας και Βλαχίας.
Η Φιλική Εταιρεία ένωσε όλες τις τάξεις και τα επαγγέλματα στον αγώνα υπέρ του Έθνους. Ο Καραμπελιάς τονίζει τον υπερταξικό, εθνικό χαρακτήρα της Επαναστάσεως και επισημαίνει ότι ο επαναστατικός αναβρασμός είχε αρχίσει σε όλα τα ελληνικά μέρη από το 1770. Απαντά επίσης με ακλόνητα επιχειρήματα στο ερώτημα αν ήταν ώριμη η Επανάσταση. Υπάρχουν σήμερα ορισμένοι ιστορικοί που λέγουν ότι το 1821 απελευθερώσαμε ένα μόνο τμήμα των ελληνικών εδαφών και πληθυσμών, ενώ αν περιμέναμε θα έπεφτε στα χέρια των Ελλήνων η Οθωμανική Αυτοκρατορία σαν ώριμο φρούτο.
Αυτή την πλάνη διαψεύδει ο συγγραφεύς γράφοντας ότι, αν δεν γινόταν ο 1821 η Επανάσταση, θα είχαν προχωρήσει στη Μακεδονία και στη Θράκη οι Σέρβοι και θα είχαμε οριστική απώλεια αυτών των περιοχών. Η ανησυχία φαίνεται και στα επίσημα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας, τα οποία δημοσιεύονται στο βιβλίο. Επίσης ο Γ.Κ. επισημαίνει ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε την Ορθοδοξία ως συνεκτική ουσία, ενώ το όραμα μερικών Φαναριωτών για ελληνο-οθωμανική αυτοκρατορία ήταν ουτοπικό, λόγω θρησκευτικής διαφοράς (Ορθόδοξοι και Μουσουλμάνοι).
«Διακόσια χρόνια μετά το κατόρθωμα της Φιλικής οι Έλληνες καλούνται είτε να το ολοκληρώσυν.... είτε να το ακυρώσουν», καταλήγει ο Γ. Καραμπελιάς.
Η Φιλική Εταιρεία , Ήταν ώριμη η επανάσταση;
Η συγκρότηση της Φιλικής Εταιρείας και η Επανάσταση, την οποία πυροδότησε, συνιστούν την κορύφωση μιας ιστορικής περιόδου τουλάχιστον πενήντα χρόνων μετά τα Ορλωφικά, στη διάρκεια των οποίων γίνεται φανερό, από πληθώρα δεδομένων, πως οι Έλληνες δεν υποφέρουν πλέον τον τουρκικό ζυγό και ταυτόχρονα έχουν αποκτήσει τις δυνάμεις και τη δυνατότητα να τον αμφισβητήσουν.
Και αυτό συνιστά το καινούργιο και αποφασιστικό γεγονός, διότι, στη μακρά διαδρομή της Τουρκοκρατίας, οι Έλληνες δεν είχαν πάψει ποτέ να αντιστέκονται και να οραματίζονται την απελευθέρωσή τους από τους Οθωμανούς. Και αυτή η αντίσταση είχε εκφραστεί με όλες τις δυνατές μορφές: τη θρησκευτική και εκκλησιαστική, την οικονομική, την πολιτισμική και την εκπαιδευτική, τη γλωσσική, εν τέλει δε και την ένοπλη – από την κλεφτουριά και την ένταξη στις ένοπλες δυνάμεις κάποιας ξένης δύναμης έως τις αναρίθμητες εξεγέρσεις, που κάποτε θα παίρνουν τις διαστάσεις πραγματικών επαναστάσεων, όπως θα συμβεί με τα «Ορλωφικά»· στην ίδια κατεύθυνση θα επιστρατεύσουν και την κοινοτική τους οργάνωση και αυτοδιοίκηση.
Μέσα από αυτή την πολύμορφη διαδικασία, οι ηττημένοι και πτοημένοι Έλληνες θα μεταμορφωθούν στο δυναμικό και σφριγηλό έθνος, το γεμάτο εμπιστοσύνη στον εαυτό του που, μετά από 350 χρόνια, θα μπορέσει να παρατάξει τους πολιτικούς, τους λογίους, τους πολεμιστές, τους ναυτικούς, τους ηγέτες που απαιτούσε μια μεγάλη επαναστατική απόπειρα, ίσως η σημαντικότερη ολόκληρου του 19ου αι.
Η μεγάλη αναγεννησιακή προσπάθεια του ελληνισμού μετά το 1700 κατέστησε δυνατή τη συγκρότηση της Φιλικής Εταιρείας και την πυροδότηση της Επανάστασης· η ελευθερία μας, υπογραμμίζει ο Δημήτρης Βικέλας, κατεκτήθη δια της «σπάθης» και «θυσιών ακαταλογίστων».
Παρότι θα ιδρυθεί από ριζοσπαστικά στοιχεία, πνευματικούς απογόνους του Ρήγα Βελεστινλή, η επιτυχία της Εταιρείας θα στηριχτεί στον συνδυασμό μιας αταλάντευτης επαναστατικής βούλησης με τη συνείδηση πως ένας εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας θα πρέπει να συμπεριλάβει το σύνολο των δυνάμεων του γένους.
Με πρωτοβουλία των εμπόρων της διασποράς, γεγονός που ήδη συνιστά μια ιστορική καινοτομία, οι ναυτικοί, οι στρατιωτικοί, οι προεστοί, οι κληρικοί, οι Φαναριώτες, οι λόγιοι, θα ξεσηκώσουν τις μεγάλες μάζες του λαού –κατ’ εξοχήν την αγροτιά– έτοιμες να δεχτούν το μήνυμα της Επανάστασης.
Εντούτοις σήμερα, στα πλαίσια της γενικευμένης απογοήτευσης που κατατρύχει τους Έλληνες, αρκετοί αμφισβητούν την επιλογή της επαναστατικής οδού και υποστηρίζουν πως υπήρξε αρνητική για τον ελληνισμό. Όμως η ακύρωσή της θα είχε, άραγε, τις ευεργετικές συνέπειες που προεξοφλούνται ή, αντίθετα, θα είχε αρνητικές επιπτώσεις, με άδηλες συνέπειες για το μέλλον; Πάντως, ο βαθύτατος διχασμός ως προς την ακολουθητέα στρατηγική θα αφήσει ανολοκλήρωτο το όραμα της Φιλικής να απελευθερώσει το σύνολο του ελληνισμού.
Στο Παράρτημα του βιβλίου παρατίθενται τεκμήρια του επαναστατικού σχεδιασμού: Το «Σχέδιον Γενικόν» αφορά τους γενικούς στόχους της επανάστασης, το «Μέγα Σχέδιον» την οργάνωση εξέγερσης στο ελλείπον κέντρο, την Κωνσταντινούπολη, το δε «πολεμικόν Σχέδιον Σάββα» αφορά τον σχεδιασμό στα Βαλκάνια, οι δε διακηρύξεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη φωτίζουν τις ιδεολογικές κατευθύνσεις της Εταιρείας. Πρωτότυποι χάρτες και διαγράμματα φωτίζουν την κοινωνική σύνθεση και τη γεωγραφική εξάπλωση της Εταιρείας.
Διακόσια χρόνια μετά το κατόρθωμα της Φιλικής, οι Έλληνες καλούνται είτε να το ακυρώσουν, μέσα από μια μοιραία υποστροφή, είτε να το ολοκληρώσουν, κατ’ εξοχήν πνευματικά, ιδεολογικά, πολιτισμικά.
