Ο σχολικός εκφοβισμός τότε και τώρα

του Διονύση Διατσίγκου

Ο ενδοσχολικός εκφοβισμός (‘’Bullying’’) και η άσκηση βίας στα σχολεία, είναι αλήθεια ότι δεν είναι καινούριο φαινόμενο. Τα παιδιά της σχολικής ηλικίας και ακόμη περισσότερο οι έφηβοι είναι συχνά “σκληρά αγγελούδια” και το δείχνουν, όταν βρουν την ευκαιρία. Είναι θλιβερό αλλά όχι πρωτόγνωρο, οι έφηβοι να δρουν σαν αγέλη και να επιτίθενται με άγρια και πρωτόγονα ένστικτα στα θύματα τους.

Το πρόβλημα είναι τα όρια, οι ευθύνες και οι συνέπειες, που τίθενται και που πρέπει να γνωρίζουν είτε στο σπίτι τους είτε στο σχολείο. Ειδικά δε στο σχολείο όπου υποτίθεται, ότι πρέπει να λειτουργεί με αρχές και κανόνες, για να μη μετατραπεί σε ζούγκλα και θερμοκοιτίδα συμμοριών. Αλλά όσο το σχολείο είναι προαύλιο της κοινωνίας, άλλο τόσο είναι περίπου αναπόφευκτο η κοινωνία - που όλοι ξέρουμε, ποια είναι (αυτή) σήμερα-να επηρεάζει το σχολικό περιβάλλον. Κατά συνέπεια είναι φυσικό η ατιμωρησία και η ασυδοσία ως βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας στη σημερινή συγκυρία, να δίνουν τον τόνο στα σχολεία μας και ιδιαίτερα σ΄αυτή της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Άλλωστε η αφετηρία της κατάστασης που επικρατεί στα Ελληνικά Πανεπιστήμια, βρίσκεται στα Γυμνάσια και τα Λύκεια και από εκεί πρέπει να ξεκινήσουν “μέτρα” βελτίωσης και επιβολής στοιχειώδους πειθαρχίας, με την ευθύνη και τη βοήθεια της οικογένειας και των εκπαιδευτικών.

Δυστυχώς ο απόηχος της δεκαετούς οικονομικής κρίσης, που διέλυσε προσωπικότητες, διαστρέβλωσε αξίες και πάγωσε τα ηθικά αντανακλαστικά μιας ολόκληρης κοινωνίας, έχει φτάσει ήδη προ πολλού στα σχολεία. Και εκεί οι παρενέργειες του μοιάζουν ανεξέλεγκτες. Παρά ταύτα σήμερα τίποτα και κανένας δεν έχει κατοχυρώσει ούτε τους εκπαιδευτικούς μ’ ένα πειθαρχικό οπλοστάσιο, ούτε τα σχολεία με επιστημονικά “εργαλεία” για να αντιδράσουν, όπως ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ομάδες στήριξης, ούτε κάτι για την επιμόρφωση καθηγητών και δασκάλων.

Ασφαλώς και δεν συνηθίζεται, η αναφορά σε προσωπικές εμπειρίες του υπογράφοντος κάποιο άρθρο, κάποιο δημοσίευμα. Ωστόσο καμιά φορά μπορεί να συγχωρεθεί, αν πρόκειται για προσπάθεια ενίσχυσης του κειμένου με στοιχεία που ενδεχομένως να τονώσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Υπό αυτή την έννοια λοιπόν η χαρακτηριστική διαφορά του τότε-δηλ. της όχι και πάρα πολύ μακρινής εποχής που είχα την τύχη να εργάζομαι ως εκπαιδευτικός στο σχολείο- με το τώρα , με το σήμερα εκτιμώ ότι είναι ακριβώς οι συνέπειες των πράξεων, της ανάληψης ευθύνης, της συμπεριφοράς (διαγωγής) και της αξιολόγησης των επιδόσεων των μαθητών. Προφανώς και δε μιλάμε για τις ίδιες συνέπειες και τις ίδιες τιμωρίες, που σε πολλές περιπτώσεις ήταν τόσο υπερβολικές, που θα έλεγε κανείς ότι έφταναν τα όρια του γελοίου, αλλά και του επικίνδυνου σε ακραία περιστατικά, που εξέφραζαν ένα άκρατο συντηρητισμό. Με απλά λόγια δεν μιλάμε για την επιβολή ποινών με ραβδισμόυς (κοινώς “ξύλο”) που όντως κάποιες φορές αποτελούσε μια απαράδεκτη μέθοδο νουθεσίας και συμμόρφωσης εκείνης της εποχής.

Βεβαίως οι εποχές δεν μένουν (ευτυχώς...) ίδιες, αλλά τώρα έχουμε φτάσει στην άλλη άκρη. Όλα συγχωρούνται, οι πάντες περνούν υποχρεωτικά τις τάξεις, η διαγωγή δεν αναφέρεται καν ως στοιχείο αξιολόγησης του παιδιού στο Απολυτήριο Λυκείου, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές κάνουν ότι δεν βλέπουν ή ότι δεν ακούν για οτιδήποτε θα τους φέρει σε σύγκρουση με ‘’ζόρικους’’ μαθητές και αδιαφορούν για να μην χαλάσει η διάθεση τους και ενδεχομένως για να μη βάλουν μπελάδες στο κεφάλι τους. 

Eπίσης οι γονείς είναι έτοιμοι να καλύψουν παντοιοτρόπως τα βλαστάρια τους με εκδηλώσεις βλακώδους υπερπροστασίας. Τέλος δε πολιτικές και διοικητικές αλλά και συνδικαλιστικές εξουσίες (του χώρου) υπαναχωρούν σε κάθε ευκαιρία με πελατειακή νοοτροπία από αρχές και κανόνες προκειμένου να διευκολύνουν, να εξυπηρετήσουν και εν τέλει να απαλλάξουν διδάσκοντες, διδασκόμενους και κηδεμόνες από στοιχειώδεις υποχρεώσεις και ευθύνες.

Επομένως από την υπερβολική και τραγελαφική αυστηρότητα και όπως είπαμε ήδη αρκετές φορές, για ασήμαντους και γραφικούς λόγους και τις ανελαστικές σχέσεις μεταξύ καθηγητών και μαθητών των παλιότερων εποχών, Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ πέρασε σταδιακά σε μία κατάσταση πλήρους απειθαρχίας και ανευθυνότητας. Έτσι λοιπόν ακόμα και σε σοβαρά και επαναλαμβανόμενα κρούσματα ‘’Bullying’’ και σχολικής βίας, η επιβολή ποινών μοιάζουν με χάδι και συνήθως οι πρωταγωνιστές θύτες πέφτουν στα μαλακά, αφού η βασική μέριμνα είναι να μην ενοχληθούν ο μαθητής και η οικογένεια του. (Μην ‘’εκνευριστούν’’ και έχουμε άλλα...) Αυτό είναι το κλίμα και όπως ήδη επισημάναμε αυτή η πραγματικότητα μεταφέρεται στη συνέχεια και στα Πανεπιστήμια όπου μαζί με τις άλλες αμαρτίες που ενδημούν χάνεται ... η μπάλα.

Λέξεις όπως αυστηρότητα, συνέπεια, υπευθυνότητα, παραδειγματισμός, πειθαρχία, έλεγχος, τιμωρία θεωρούνται νάρκες στο λιβάδι της παιδαγωγικής άποψης-μεθόδου, που έχει κυριαρχήσει στην εκπαιδευτική διαδικασία του ελληνικού σχολείου σήμερα. Οι δοκησίσοφοι της παιδείας μας, που κρατούν σαν ιερά λείψανα το κύρος της αυθεντίας, υποστηρίζουν, ότι θα φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα, χωρίς ωστόσο να αναφέρουν λέξη για την κουλτούρα της ατιμωρησίας, που διαχέεται από τα σχολεία και στη συνέχεια σα δηλητήριο στην κοινωνία... Όταν και αν τολμήσει η Διεύθυνση του σχολείου να κινήσει κάποια σοβαρή διαδικασία ελέγχου, ορμάει ο μπαμπάς -πρότυπο του μαθητή με την παραβατική συμπεριφορά- στο γραφείο του Διευθυντή απειλώντας θεούς και δαίμονες: ‘’Τον γιο μου ρε; Το καλύτερο παιδί; Μ’ αυτόν βρήκατε να τα βάλετε; Ξέρεις ποιος είμαι εγώ; ‘’ Υπάρχουν βέβαια και οι πιο ευγενικές μαμάδες: ‘’Τι να κάνω όλη μέρα τρέχω, δε μπορώ να τον ελέγξω είναι ατίθασος, αλλά κατά βάθος είναι καλό παιδί’’. Τώρα αν αυτό το βάθος φτάνει μέχρι του σημείου, που του επιτρέπει, να μην σέβεται, να μην υπολογίζει τίποτα και κανέναν και να καταφεύγει σε λεκτική αλλά και σωματική βία σε κάποιο συμμαθητή του, ε δεν πειράζει και τόσο. 

Ας το παραβλέψουμε και ας αρκεστούμε στην διαβεβαίωση (που το πιθανότερο έχει ξαναδοθεί...) ότι ‘’δεν θα το ξανακάνει’’ και μια σύσταση, ότι δεν θα ανεχτούμε άλλη φορά παρόμοια συμπεριφορά (ακόμα πιο πιθανό ότι έχει ξαναειπωθεί..). Το πολύ πολύ να τον απειλήσουμε με την στέρηση της πενθήμερης εκδρομής(όχι ότι πρόκειται να συμβεί) και όλα μέλι γάλα. Τελικά και μπροστά σε αυτό το σκηνικό η διεύθυνση του σχολείου τις πιο πολλές φορές σκέφτεται: ‘’Που πάω τώρα να μπλέξω’’ 

Ας βγάλουμε μια ανακοίνωση, για να υποβαθμίσουμε το θέμα, να εξαίρουμε την κατά τα άλλα άψογη λειτουργία του σχολείου και να δικαιολογήσουμε... τα αδικαιολόγητα. Αλλά ως γνωστόν η συνήθεια της δικαιολογίας όπως λέμε και στον Αθλητισμό , είναι ο σίγουρος δρόμος που οδηγεί στην αποτυχία.

Μετά από όλα αυτά δεν είναι περίεργο, ούτε πρέπει να προκαλεί απορίες ότι τα σχολεία, ενώ θα έπρεπε να είναι θεραπευτήρια των κοινωνικών κραδασμών μοιάζουν σήμερα με ναρκοπέδια. Άλλωστε όπως δείχνουν πρόσφατες επιστημονικές έρευνες, τρία στα δέκα παιδιά έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού σε Γυμνάσια και Λύκεια. Και το ανησυχητικό είναι ότι κάθε επόμενη χρονιά μοιάζει χειρότερη και δυσκολότερη από την προηγούμενη σε σχέση με την συμπεριφορά των παιδιών. Και το ακόμη πιο ανησυχητικό είναι, ότι η ελληνική κοινωνία φαίνεται, να μην αντιλαμβάνεται τι συμβαίνει σε πολλά σχολεία και αντιδρά, μόνον όταν τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα και αποκτούν μια πρόσκαιρη δημοσιότητα. Κι όμως πρόκειται για ένα γενικότερο κοινωνικό φαινόμενο, που παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες (επικίνδυνες) διαστάσεις.

Τα σχολεία χρειάζονται θωράκιση, υποστηρικτικές δομές. Οι εκπαιδευτικοί μας είναι απροετοίμαστοι και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αντίστοιχες καταστάσεις. Είναι εκπαιδευμένοι να διαχειρίζονται καταστάσεις απειθαρχίας, όχι όμως για να αντιμετωπίσουν την ασυδοσία και την βία που συναντούν στα σχολεία σήμερα. 

Καθημερινά δίνουν συμβουλές σαν ψυχολόγοι αντικαθιστώντας τους ανύπαρκτους σε αρκετά παιδιά γονείς, αλλά χρειάζονται βοήθεια. Ωστόσο είναι τραγικά μόνοι και γι’ αυτό (δυστυχώς) τις περισσότερες φορές προτιμούν να βάζουν το πρόβλημα κάτω από το ‘’χαλί’’ προκειμένου να έχουν την ησυχία τους. 

Η σκληρή αλήθεια βέβαια μας προειδοποιεί, ότι τα προβλήματα πρέπει να λύνονται και όχι να κρύβονται, γιατί έτσι και μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται. Πρόσφατα από την πλευρά του Υπουργείου εξαγγέλθηκε ‘’Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ’’, που θα αποτελεί ένα πρόσωπο, στο οποίο θα μπορούν να απευθυνθούν τα παιδιά μέσα στο σχολείο, όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα. Μακάρι να υλοποιηθεί. Η παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού μόνο θετικά μπορεί να λειτουργήσει για το σχολείο..

Παράλληλα προτείνονται και νέες θεματικές, που θα ενταχθούν στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα, έτσι ώστε να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα συμπεριφοράς, σεβασμού ενός μαθητή στον άλλον, ειρηνικής συνύπαρξης στο σχολικό περιβάλλον, συνεργασιών σε σχολικές και εξωσχολικές εκδηλώσεις.

Μία τέτοια σκέψη, μια τέτοια απόφαση αν τελικά εφαρμοσθεί, προσωπικά πιστεύω, ότι (μεσομακροπρόθεσμα) μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της σχολικής βίας. Και το υποστηρίζουμε αυτό, γιατί αρκεί μια μικρή αλλά προσεκτική ματιά, για να διαπιστώσει κανείς, πως η λειτουργία του σχολείου στη χώρα μας έχει εντελώς ΓΝΩΣΙΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. Δηλαδή έχει ένα καθαρά μονοσήμαντο προσανατολισμό προς το ασφυκτικό και ανελέητο καμία φορά κυνήγι της γνώσης. Απέναντι σ’ αυτή την αναγκαστική -λόγω συνθηκών- πρόκληση αρκετά παιδιά ανταποκρίνονται θετικά, με αποτέλεσμα, να αφιερώνουν σχεδόν όλη τους, την ενεργητικότητα, όλες τους τις προσπάθειες ακόμα και τον ελεύθερο τους χρόνο, στην απόκτηση της ΓΝΩΣΗΣ, που θα τον οδηγήσει προς την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Ωστόσο υπάρχουν και κάποια άλλα παιδιά που είτε γιατί δεν μπορούν, είτε γιατί δε θέλουν, δεν ακολουθούν, παραιτούνται από μια τέτοια προσπάθεια. 

Μένουν κατά κάποιο τρόπο πίσω και στο περιθώριο των αναγκών, των απαιτήσεων του σχολείου και εν τέλει και των ενδιαφερόντων του μαθητή για το(σχολείο), με ότι αυτό συνεπάγεται στην εν γένει συμπεριφορά του μέσα στη σχολική κοινότητα. Ο μονόπλευρος προσανατολισμός από την μία και η έλλειψη προσανατολισμού από την άλλη, μπορεί εκ των πραγμάτων να προκαλέσει αντιπαλότητες και ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Προ πάντων δε και ιδίως οδηγεί σε περίεργες και ακραίες εντάσεις, αντιδράσεις και φαινόμενα βίας , ΓΙΑΤΙ από την παιδευτική διαδικασία είναι εξαιρετικά υποβαθμισμένος ο δεύτερος μετά την γνώση άξονας του εκπαιδευτικού συστήματος, που είναι η ΑΓΩΓΗ. Είναι φανερό ότι τα μαθήματα ή δραστηριότητες (τόσο μέσα όσο και έξω από το σχολείο) που στοχεύουν στην αγωγή του σώματος και της ψυχής του παιδιού και στην διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του, βρίσκονται συνήθως στο περιθώριο των ενδιαφερόντων των γονέων και συνακόλουθα και των επιδιώξεων του σχολείου. Χαρακτηριστικά τα λόγια του σπουδαίου δάσκαλου -και όχι μόνο- του Κ. ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ: ‘’Στα σχολεία σήμερα αντί να σμιλεύουν ψυχές μεταδίδουν γνώσεις .... μπορούν και τα computer’’ και ακόμα ‘’Όσο πιέζουμε τα παιδιά για περισσότερη γνώση τόσο τα σπρώχνουμε στην απόγνωση’’. Αλλά για να μην υπάρξει παρανόηση: Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε, να ισχυριστούμε ότι για τον μαθητή δεν πρέπει να είναι σε πρώτη προτεραιότητα και φροντίδα η απόκτηση της ΓΝΩΣΗΣ. Απλά δεν πρέπει να είναι η μοναδική. Και πολύ περισσότερο δεν πρέπει να αποτελεί μοναδικό στόχο και σκοπό στη λειτουργία ενός σχολείου. Πάντως ανεξάρτητα από αυτά με τα οποία κανείς μπορεί, να συμφωνεί ή όχι, εκείνο που έχει κατά την άποψη μας την μεγαλύτερη σημασία είναι να μην υποτιμάμε το πρόβλημα και να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού και να μην δείχνουμε καμία ανοχή και κατανόηση στη σχολική βία, από όπου και αν προέρχεται αυτή.

Το ακόμα πιο σημαντικό είναι να μην βολευτούμε, να μην συμβιβαστούμε σαν κοινωνία με τη δεδομένη κατάσταση, η οποία όπως ήδη επισημάναμε χρόνο με το χρόνο εξαπλώνεται (μεγαλώνει) τόσο σε έκταση όσο και σε ένταση. Γιατί έτσι και αν ακόμα αναληφθεί κάποια πρωτοβουλία, γίνει κάποια προσπάθεια για την αντιμετώπιση αυτού του πολύ επικίνδυνου κοινωνικά φαινομένου, δεν πρόκειται, να έχει καμία τύχη χωρίς την απαραίτητη κοινωνική στήριξη...

Η πικρή διαπίστωση που δεν πρέπει να παραβλέπουμε και να ξεπερνάμε με εύκολες μεγαλοστομίες και ανεδαφικές θεωρίες, μας δείχνει, μας ‘’φωνάζει’’ , ότι η υπερβολική ανοχή, η έλλειψη του μέτρου του σεβασμού και της υπευθυνότητας και η σχεδόν παρούσα ατιμωρησία, που οδηγεί εν τέλει αρκετές φορές στην ασυδοσία, δημιουργεί πολύ περισσότερα και πολύ μεγαλύτερα προβλήματα, από όσα αντιμετωπίζει η παιδαγωγική μέθοδος και πρακτική, που διατρέχει το ελληνικό σχολείο σήμερα. Χαρακτηριστικά επίσης τα λόγια του κλασσικού William Shakespeare ‘’η ατιμωρησία γεννάει συχνά μιμητές παρομοίων πράξεων’’.

Επαναλαμβάνουμε για μία ακόμη φορά, ότι δε μιλάμε για τιμωρίες που θυμίζουν παλαιότερες εποχές δηλαδή για τιμωρία που εμπεριέχει κανενός είδους ψυχολογική, λεκτική και προ πάντων σωματική βία, αλλά για τιμωρία με ευαισθησία στο ‘’νεαρόν της ηλικίας’’ με απόλυτο σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού και ακόμα λαμβάνοντας υπόψη τη σοβαρότητα και την συχνότητα της αποκλίνουσας συμπεριφοράς. Μία τιμωρία που θα ισορροπεί και θα αντιμετωπίζει τον μαθητή ανάμεσα στα δικαιώματα του από την μία πλευρά και τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες του από την άλλη.

Δυστυχώς σήμερα έχουμε πάει στο άλλο άκρο, όπου καμία ανομία ουσιαστικά δεν τιμωρείται με αποτέλεσμα οι πρωταίτιοι να αποθρασύνονται και συνεχώς να προκαλούν ολοένα και μεγαλύτερα προβλήματα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το πειθαρχικό οπλοστάσιο του συλλόγου Διδασκόντων ενός Σχολείου, έχει περιοριστεί δραματικά με ανώτερη ποινή ‘’ αποβολή δύο!! ημερών’’ ακόμα και όταν κάποιοι μαθητές λειτουργώντας ως σχολική συμμορία ξυλοφορτώνουν άγρια έναν συμμαθητή τους μέσα στο προαύλιο του σχολείου και μάλιστα παρουσία εφημερευόντων καθηγητών...
Με δύο λόγια η λύση στο πρόβλημα, η μεγάλη αλήθεια βρίσκεται στην πάντα διαχρονική και πανανθρώπινη αρχαιοελληνική ρήση: ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.

Πριν κλείσουμε επιτρέψτε μου την αναφορά ως προς το τι χρειάζεται ένα παιδί κατά την αναπτυξιακή του διαδικασία, ένα ζήτημα που έχει πολύ μεγάλη συνάφεια και είναι σε ευθεία εξάρτηση με το θέμα της σχολικής βίας.

Προσωπικά λοιπόν συμφωνώ απόλυτα με την άποψη ότι το ΠΑΙΔΙ στη ευαίσθητη αυτή περίοδο της ανάπτυξης του χρειάζεται τρία ‘’πράγματα’’: Πρώτα και πάνω απ’ όλα το παιδί από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ζωής του, θέλει ΑΓΑΠΗ, πολλή ΑΓΑΠΗ. Αγάπη αφειδώλευτη, ουσιαστική χωρίς προαπαιτούμενα. Αγάπη που θα εκδηλώνεται και με λόγια και με έργα σε κάθε ευκαιρία. Το παιδί είναι πολύ σημαντικό, να νοιώσει, να κατανοήσει ότι ο γονιός του τον αγαπάει έτσι και αλλιώς γι’ αυτό που είναι και όχι για αυτό που θα ήθελε ο γονιός (σύμφωνα με τις επιθυμίες του...) να είναι. Οι γονείς δεν είναι πάντα για να συμφωνούν με το παιδί, αλλά είναι για να αγαπούν πάντοτε το παιδί τους.

Όμως θα ναι βασικό λάθος να μείνουμε σ ‘αυτό ΜΟΝΟ το στοιχείο και αυτό γιατί όσο προοδευτικά αναπτύσσεται στο παιδί η νοημοσύνη και η λογική του, τότε έχει ανάγκη από ΑΛΗΘΕΙΑ. Αρκετά συχνά ωστόσο οι γονείς κάνουν το λάθος (με περίεργες και ακραίες επιπτώσεις και συνέπειες για το παιδί) να προσφέρουν μια χωρίς φραγμούς και όρια αγάπη και να εκδηλώνουν μια υπερβολική ανοχή και αδυναμία στο παιδί και να ικανοποιούν κάθε του απαίτηση και επιθυμία έστω και αν κάτι τέτοιο δεν ανταποκρίνεται στην λογική των πραγμάτων και των συνθηκών και δε συνάδει με κοινωνικές αρχές και αξίες. Το παιδί από μια στιγμή και πέρα χρειάζεται ΑΛΗΘΕΙΑ και μόνο ΑΛΗΘΕΙΑ χωρίς υποκρισία, μισόλογα και ωραιοποιήσεις. Γιατί έτσι θα συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι δικός του όλος ο κόσμος και δεν μπορεί να κάνει ή να γίνεται αυτό που θέλει κάθε φορά. Γιατί έτσι θα μάθει, θα πιστέψει ότι για να πραγματοποιήσεις τους στόχους , τις φιλοδοξίες και τα όνειρα του δεν αρκεί το ταλέντο (μόνο) και η βοήθεια ‘’τρίτων’’ αλλά πρωτίστως απαιτείται πολύ μα πάρα πολύ σκληρή δουλειά. Γιατί ακόμα έτσι θα μπορεί να βλέπει και να καταλαβαίνει ΑΝ τα όσα τον συμβουλεύουν τον προτρέπουν ή και απαιτούν οι ‘’μεγάλοι’’ τα ακολουθούν τα εφαρμόζουν πρώτα οι ίδιοι με συνέπεια και ειλικρίνεια, άρα ανταποκρίνονται στην αλήθεια , χαρακτηριστικό παράδειγμα: Δεν μπορεί να λέμε στο παιδί πόσο κακό προξενεί στην υγεία του ανθρώπου το τσιγάρο και την ίδια στιγμή ο γονιός να καπνίζει αρειμανίως μπροστά του.

Τέλος με την ολοκλήρωση της ωρίμανσης του το ΠΑΙΔΙ χρειάζεται ΟΡΙΑ. Μιλώντας για όρια δεν εννοούμε βέβαια αυστηρούς περιορισμούς, εντολές, παραγγέλματα καταναγκασμούς και τέτοιου είδους λογικές. Άλλωστε τα πολλά ΜΗ και τα πολλά ΔΕΝ αρκετές φορές οδηγούν εν τέλει στο μηδέν. Πολύ απλά εννοούμε ένα πλαίσιο αρχών, κανόνων, συμπεριφορών και ένα κώδικα αξιών, που πρέπει να ισχύουν και να τηρούνται κυρίως και ιδίως στους δύο πυλώνες της κοινωνίας , δηλαδή στην ΟΙΚΟΓΕΝΕΙA και στο ΣΧΟΛΕΙΟ. Μέσα σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον το ΠΑΙΔΙ συνηθίζει σιγά σιγά σ’ ένα τρόπο συμπεριφοράς με όρια και κανόνες τόσους και τέτοιους, που του επιτρέπει, να διεκδικεί δικαιώματα, να απαιτεί σεβασμό, να απολαμβάνει στα πλαίσια του εφικτού τις χαρές της ζωής, προ πάντων δε να πραγματοποιεί τους στόχους, τις φιλοδοξίες και τα όνειρα του. Ταυτόχρονα όμως μαθαίνει να αναλαμβάνει τις ευθύνες του, να έχει επίγνωση (και το ‘’μέτρο’’) των λόγων και των πράξεων, να προσπαθεί (αν μη τι άλλο) να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις, να σέβεται τους άλλους, να προσμετρά τυχόν συνέπειες και επιπτώσεις.

Με λίγα λόγια το ΠΑΙΔΙ μαθαίνει με έμμεσο αλλά σαφή τρόπο να λειτουργεί σ’ ένα πλαίσιο, που δεν είναι ανελεύθερο και καταπιεστικό αλλά συγχρόνως που δεν είναι πλαίσιο ανευθυνότητας και ασυδοσίας. Δηλαδή ένα αναπτυξιακό περιβάλλον που ισορροπεί ανάμεσα στην τρυφερότητα και την αυστηρότητα και με το στοιχείο της ΑΓΑΠΗΣ για το ΠΑΙΔΙ να κυριαρχεί παντού και πάντα.
Και πριν από τον επίλογο, ένα ακόμα προσωπικό σχόλιο, σχετικά με αυτό το δύσκολο και πολύ ευαίσθητο θέμα δηλ. τον καθορισμό ή όχι ‘’ΟΡΙΩΝ’’ στο παιδί. Ειλικρινά εκτιμώ πάρα πολύ και αρκετές φορές θαυμάζω την προσπάθεια διαφόρων σύγχρονων οικογενειών να μεγαλώσουν σωστά και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα παιδιά τους. Να μην τους λείψει τίποτα... όπως ακούγεται συνήθως. Ωστόσο διαπιστώνω πόσο δυσλειτουργικά καταλήγουν ενίοτε κάποια από αυτά τα παιδιά. Δεν ξέρουν να συμπεριφερθούν, να συνεργαστούν με τους άλλους, να δημιουργήσουν αληθινές φιλίες, να αναζητήσουν την προσωπική τους ευτυχία πέρα και έξω από εγωιστικές υπερβολικές (ίσως και παράλογες) απαιτήσεις που στοχεύουν στην δική τους, ευχαρίστηση- ικανοποίηση και μόνο. Τι φταίει λοιπόν; Δεν αρκούν οι μορφωμένοι γονείς;. Οι ψυχολόγοι; τα καλά σχολεία; , τα μπαλέτα, τα σπορ, τα πιάνα; Οι δημοκρατικές διαδικασίες που διέπουν τη λειτουργία της σύγχρονης οικογένειας; χρήσιμα προφανώς όλα αυτά. Κατά την άποψη μου όμως έχουμε ξεχάσει αυτό, που ήδη επισημάναμε και θεωρώ ότι πρέπει να υποστηρίξω και πάλι ως προσωπική γνώμη, αποτέλεσμα μελέτης κυρίως δε εμπειρίας ως γονέας, εκπαιδευτικός και προπονητής μικρών και μεγάλων παιδιών: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΡΙΑ, τα όρια που οι παλαιότεροι προσπάθησαν να επιβάλλουν καταφεύγοντας σε μεθόδους που ευτυχώς ξεπεράστηκαν (όπως το ξύλο) αλλά και που στην πορεία τα ξεχάσαμε εντελώς. Όσο και αν λέξεις όπως ‘’όρια’’ και ‘’πειθαρχία’’ παραπέμπουν σε συντηρητικές αντιλήψεις και παλιότερες εποχές πεποίθηση μου πια είναι ότι μόνο επιβάλλοντας κανόνες και όρια με πολιτισμένο και έξυπνο τρόπο και την απαραίτητη δόση αυστηρότητας μπορούμε να καθοδηγήσουμε σωστά και να προστατεύσουμε εν τέλει τα παιδιά μας.

Τελικά δεν φταίει η Δημοκρατία και πολύ περισσότερο δεν φταίνε τα παιδιά, επειδή κάναμε την ισότητα ισοπέδωση, το δικαίωμα κατάχρηση , την ελευθερία ασυδοσία, την ευθύνη κάτι που αφορά μόνο τους άλλους και ακόμα κάναμε την αριστεία ρετσινιά και περίπου παιδαγωγικό πρόβλημα! Και σε αυτό είναι οι Δάσκαλοι που θα πρέπει να εξηγήσουν στα μικρά παιδιά πως η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ δεν αναιρεί πάντοτε την ΑΡΧΗ της ΙΣΟΤΗΤΑΣ

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΙΑΤΣΙΓΚΟΣ

Υ.Γ 1 Πιστεύω και ελπίζω ότι διαβάζοντας κάποιος τις παραπάνω σκέψεις και απόψεις δεν θα καταλήξει στο συμπέρασμα πως δεν πιστεύουμε στα νέα παιδιά στους νέους ανθρώπους. Η φράση " εμείς τότε τα κάναμε έτσι ή εμείς στην εποχή μας τα κάναμε τόσο καλά, ενώ τώρα...." είναι ότι πιο οπισθοδρομικό και ύποπτο σε όλους τους τομείς και όχι μόνο στην Παιδεία και στον ΑΘΛΗΤΙΣΜΌ. 

Βλέπω την μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών και πραγματικά τα καμαρώνω, τα θαυμάζω για τον τρόπο που αγωνίζονται, προσπαθούν, πετυχαίνουν πράγματα αλλά και συμπεριφέρονται. Δεν νομίζω πολλοί και κάτω από τόσο πιεστικές συνθήκες μπορούν να αντέξουν και να δώσουν τέτοια αποτελέσματα. Απλά αυτή η εξαιρετικά αισιόδοξη διαπίστωση για τη νέα γενιά τον δεν εμποδίζει τον καθένα μας να επισημάνει κάποιο ανησυχητικό φαινόμενο ,το οποίο τελικά αμαυρώνει και απαξιώνει την όμορφη εικόνα την μεγάλη προσπάθεια τα άλματα προόδου που είναι φανερό ότι πραγματοποιούν σήμερα τα νέα παιδιά οι νέοι άνθρωποι

Υ.Γ 2 ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΟΥ ΤΑ ΠΑΔΙΑ ΓΙΑΤΙ ΑΝ ΓΛΥΤΩΣΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ