«Δύο είναι οι κύριες αντιμαχόμενες προσεγγίσεις και φιλοσοφίες για το κρίσιμο ζήτημα της παιδείας, για το μέλλον και το ρόλο του σχολείου στην πατρίδα μας.
Η πρώτη, είναι αυτή που αποτυπώνεται με σαφήνεια στις προβλέψεις του νομοσχεδίου που συζητάμε σήμερα, αλλά και πριν απ’ αυτό αποτυπώθηκε στο λεπτομερέστατο προεκλογικό πρόγραμμα της Νέας Δημοκρατίας για την παιδεία το οποίο εγκαίρως τέθηκε στην κρίση των πολιτών.
Η προσέγγιση αυτή βλέπει τη δημόσια παιδεία ως το σημαντικότερο εργαλείο που διαθέτουμε ως κοινωνία για τη διόρθωση των άδικων ανισοτήτων. Ως το κλειδί που ανοίγει δρόμους δημιουργίας, προκοπής και ευτυχίας για τα παιδιά από κάθε γωνιά της πατρίδας μας, και από κάθε κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο.
Η προσέγγιση αυτή θέλει το δημόσιο σχολείο σύγχρονο και ποιοτικό, να προσφέρει πραγματική, ολόπλευρη μόρφωση αλλά και χρήσιμες δεξιότητες ζωής. Να διαμορφώνει πολίτες ελεύθερους, υπεύθυνους και χρήσιμους στους συνανθρώπους τους και στο κοινωνικό σύνολο. Να καλλιεργεί την αρετή, που συνίσταται αφενός στη γνώση του ορθού και του λάθους, του καλού και του κακού και αφετέρου στο σθένος του χαρακτήρα να επιλέγει κανείς υπεύθυνα και συνειδητά το πρώτο.
Η προσέγγιση αυτή θέλει το σχολείο να ενθαρρύνει, να αναγνωρίζει, να επιβραβεύει και να στηρίζει ενεργά την αγάπη της μάθησης, της σκληρής δουλειάς και της διάκρισης, της αριστείας σε όποιο πεδίο τα ίδια τα παιδιά επιλέξουν και τους αρμόζει.
Να συνδυάζει αρμονικά και δημιουργικά την τεράστια πολιτιστική παρακαταθήκη του ελληνικού πολιτισμού και των κλασικών γραμμάτων με τις γνώσεις, τα εργαλεία και τις βέλτιστες πρακτικές της σύγχρονης εποχής χωρίς συμπλέγματα, φοβίες και ιδεοληπτικές αγκυλώσεις, αλλά με την αυτοπεποίθηση ότι η Ελλάδα μπορεί και οφείλει να αποτελεί φάρο παιδείας και πολιτισμού με ευρύτερη διεθνή ακτινοβολία.
Η δεύτερη, αντιδιαμετρική προσέγγιση, είναι αυτή που αποτυπώθηκε στην εκπαιδευτική πολιτική της απελθούσας κυβέρνησης, αλλά και στις θέσεις και τα επιχειρήματα των συναδέλφων της αξιωματικής αντιπολίτευσης αυτές τις μέρες.
Είναι η προσέγγιση που ως δημοκρατική υποχρέωση αντιλαμβάνεται όχι την ενθάρρυνση της διάκρισης, αλλά την εξισωτική ισοπέδωση.
Κι αυτό, παρά το γεγονός ότι η εφαρμογή αυτής της θεώρησης στο δημόσιο σχολείο, είναι ξεκάθαρο πως διευρύνει και δεν περιορίζει τις ανισότητες και το χάσμα με τις πλούσιες οικογένειες οι οποίες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα διασφαλίσουν ποιοτική εκπαίδευση για τα παιδιά τους.
Είναι η προσέγγιση της ήσσονος προσπάθειας και της φοβικότητας. Η προσέγγιση που βαφτίζει «ρετσινιά» την αριστεία. Που απορρίπτει εξ αρχής κάθε συζήτηση για αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών. Που θέλει την καθυπόταξη των πανεπιστημίων σε έναν ασφυκτικό κεντρικό έλεγχο που καταπνίγει κάθε πρωτοβουλία, αλλά και σε βίαιες και περιθωριακές μειονότητες που καμία σχέση δεν έχουν με την αποστολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Είναι η προσέγγιση της στείρας και ιδεοληπτικής άρνησης: Στο θέμα της εισαγωγής των αγγλικών στο νηπιαγωγείο για παράδειγμα, τι ακούσαμε από τον ΣΥΡΙΖΑ; Πρώτον, ότι είναι ένα μέτρο αντιπαιδαγωγικό, κι ότι κάτι αντίστοιχο εφαρμόζεται μόλις σε τρεις χώρες. Όταν η Υπουργός παρουσίασε έρευνες που καταδεικνύουν τα οφέλη από την επαφή των παιδιών με μια ξένη γλώσσα σ’ αυτή την ηλικία, αλλά και στοιχεία από την «Ευρυδίκη» ότι το μέτρο εφαρμόζεται με επιτυχία σε 14 χώρες, άρχισε η συνωμοσιολογία ότι εξυπηρετούνται – ακούστε! – αμερικανικά συμφέροντα. Μια αλλοπρόσαλλη διαδοχή θέσεων που το μόνο που αποκαλύπτει είναι μια ιδεοληπτική, κατ’ αρχήν απορριπτική διάθεση.
Όπως είναι σαφές, ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο προσεγγίσεις, ελάχιστο περιθώριο συνεννόησης και συναίνεσης υπάρχει. Κι αυτό είναι κρίμα, γιατί κατ’ εξοχήν η εκπαίδευση πρέπει να είναι πεδίο σύνθεσης και πανεθνικής στρατηγικής.
Υπάρχει όμως και μία τρίτη, λιγότερο συστηματική αλλά σημαντική προσέγγιση: Αυτή των ανθρώπων της εκπαίδευσης, αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας που, ευλόγως ως έναν βαθμό, αντιμετωπίζουν με δυσπιστία, επιφυλακτικότητα και καχυποψία κάθε αλλαγή, πρωτίστως γιατί το κράτος μας πολλές φορές αποδεικνύεται αναξιόπιστο και ανίκανο να διασφαλίσει θετικό πρόσημο στις αλλαγές που νομοθετεί.
Απέναντι σ’ αυτούς τους εκπαιδευτικούς, σ’ αυτούς τους νέους ανθρώπους, σ’ αυτούς τους γονείς η ευθύνη η δική μας είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Εκεί το χρέος μας είναι διπλό: Αφενός, βεβαίως, να διασφαλίσουμε έμπρακτα το θετικό πρόσημο των σημαντικών αλλαγών που περιέχει αυτό το νομοσχέδιο – για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, για την ενίσχυση της διδασκαλίας των αγγλικών, για την εισαγωγή των εργαστηρίων δεξιοτήτων, για τη βάση του 10, για την τράπεζα θεμάτων, για το κόντρα μάθημα, για την ενίσχυση των Προτύπων και Πειραματικών.
Αφετέρου όμως, να λειτουργήσει ευρύτερα αυτό το νομοσχέδιο στην εφαρμογή του ως καταλύτης για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην κοινωνία μας, της οποίας η έλλειψη δηλητηριάζει και υπονομεύει κάθε προοπτική προόδου της πατρίδας μας.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Το νομοσχέδιο αυτό, γνωστό εκ των προτέρων σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τόσο ως προς την κεντρική του φιλοσοφία, όσο και ως προς τις βασικές επιμέρους προβλέψεις του, συζητήθηκε εκτενώς τόσο κατά τη φάση της δημόσιας διαβούλευσης, όσο και κατά την επεξεργασία του στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή.
Είναι ένα νομοσχέδιο με λογική «από κάτω προς τα πάνω» που ξεκινά από το νηπιαγωγείο και φτάνει ως το πανεπιστήμιο, με βελτιωτικές αλλαγές με άμεσο χαρακτήρα όπου αυτό είναι εφικτό και αναγκαίο, αλλά και με αρκετό χρόνο προσαρμογής εκεί όπου αυτό απαιτείται ώστε να μην ανατρέπονται σχεδιασμοί ζωής για τα παιδιά, τις οικογένειές τους και τους εκπαιδευτικούς.
Στην κατ’ άρθρο δευτερολογία μου θα αναπτύξω λεπτομερειακά τις αλλαγές που εισάγονται. Στον χρόνο που μου απομένει, θα αναφερθώ κυρίως σε εκείνες τις προβλέψεις του νομοσχεδίου που αναδεικνύουν σαφέστερα την εσωτερική λογική και φιλοσοφία που το διέπει.
Με το πρώτο μέρος του νομοσχεδίου, εισάγονται πιλοτικά τα εργαστήρια δεξιοτήτων από το νηπιαγωγείο μέχρι και το γυμνάσιο, με τέσσερις θεματικούς κύκλους - ευ ζην· περιβάλλον· κοινωνική ενσυναίσθηση και ευθύνη· δημιουργική σκέψη και πρωτοβουλία - και επιμέρους θεματικές που αφορούν τον εθελοντισμό, την οικολογική συνείδηση, την οδική ασφάλεια, την πρόληψη από εξαρτήσεις, τον αλληλοσεβασμό και τη διαφορετικότητα, αλλά και την επιχειρηματικότητα, τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τη ρομποτική και τις νέες τεχνολογίες.
Εκεί όπου δεν τόλμησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, τολμά η σημερινή κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη, παρέχοντας στα παιδιά σημαντικές ήπιες δεξιότητες, με τρόπο επιστημονικό και παιδαγωγικό, με συστηματικότητα και πρόγραμμα.
Ακόμη, εισάγεται η εξοικείωση των παιδιών του νηπιαγωγείου με στοιχεία της αγγλικής, και ενισχύεται η διδασκαλία της αγγλικής στα δημοτικά, όπως ενισχύεται συνολικά και η διδασκαλία της πληροφορικής, των κλασικών γραμμάτων και της φυσικής αγωγής. Πρόκειται για ένα μέτρο που όπως θα καταδειχθεί σύντομα και στην εκπαιδευτική πράξη, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει.
Στο Γυμνάσιο αυξάνονται σε 7 από 4 τα γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα, ορίζεται η βάση του 10 ή ο μέσος όρος του 13 για την προαγωγή και την απόλυση των μαθητών, τίθεται όριο 4 μαθημάτων προς επανεξέταση τον Σεπτέμβριο και καταργείται η δεύτερη εξεταστική του Ιουνίου, ενώ επανέρχεται η αναγραφή του χαρακτηρισμού της διαγωγής στους τίτλους σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Οι προβλέψεις αυτές έχουν ως στόχο την σταδιακή απομάκρυνση από τη λογική της ήσσονος προσπάθειας, την ενίσχυση της δομής και του προσανατολισμού του εκπαιδευτικού προγράμματος, και κυρίως και πρωτίστως την αμεσότερη σύνδεση των πράξεων, των επιλογών και των συνεπειών τους στη συνείδηση του παιδιού, κάτι που δεν επιτυγχάνεται αποτελεσματικά σε ένα περιβάλλον υπερβολικής χαλαρότητας που υπονομεύει την αναγκαία για τη ζωή του αυριανού ενήλικα καλλιέργεια της προσωπικής υπευθυνότητας.
Στο Λύκειο, θεσμοθετείται εκ νέου η Τράπεζα Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας και αναπροσαρμόζεται το σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια με τη μείωση των Ομάδων Προσανατολισμού από τέσσερις σε τρεις, την επαναφορά των συντελεστών βαρύτητας σε δύο μαθήματα ανά Επιστημονικό Πεδίο, την επαναφορά των Λατινικών στα εξεταζόμενα μαθήματα της ομάδας προσανατολισμού ανθρωπιστικών σπουδών, αλλά και την εισαγωγή του κόντρα μαθήματος – των μαθηματικών και της ιστορίας ανάλογα με την ομάδα προσανατολισμού.
Έτσι, ενισχύεται ο ρόλος του Λυκείου ως αυτόνομης βαθμίδας σφαιρικής μόρφωσης και καλλιέργειας και διαμορφώνεται ένα κοινό και συνεκτικό πλαίσιο κάλυψης της ύλης και αντικειμενικής αξιολόγησης. Παράλληλα, είναι ιδιαίτερα θετικό ότι δρομολογείται από το ΙΕΠ η διαμόρφωση νέων προγραμμάτων σπουδών και η σύνταξη νέων βιβλίων για όλες τις βαθμίδες του σχολείου με έμφαση στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, τη χρήση πολλαπλών πηγών και συγκριτικής ανάλυσης καθώς και την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διδασκαλίας.
Σε ό,τι αφορά τα Πρότυπα και τα Πειραματικά Σχολεία, αυτά τα πολύτιμα εργαλεία για την ενθάρρυνση της αριστείας και το μπόλιασμα όλων των δημόσιων σχολείων με καινοτόμες πρακτικές, το νομοσχέδιο κινείται αποφασιστικά στην κατεύθυνση της ενίσχυσης και της επέκτασής τους, με την πεποίθηση ότι όσο περισσότερες ευκαιρίες διάκρισης, αριστείας και προκοπής δώσουμε στα παιδιά μας, σε οποιοδήποτε πεδίο και αντικείμενο επιλέξουν και τους ταιριάζει, τόσο καλύτερα και για τα ίδια και για την κοινωνία μας συνολικά.
Γι’ αυτό και έχει ιδιαίτερη σημασία και συμβολισμό, η στρατηγική επιλογή της κυβέρνησης να ξεκινήσει από τη Δυτική Αττική η επέκταση των Προτύπων και των Πειραματικών, των κατά ΣΥΡΙΖΑ «σχολείων της ελίτ».
Σημαντικές είναι ακόμη οι προβλέψεις του νομοσχεδίου που αποσκοπούν στην ουσιαστική ενίσχυση της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στο εξωτερικό, την αποτελεσματικότερη κάλυψη των κενών, και την παροχή κινήτρων στους εκπαιδευτικούς.
Σε ό,τι αφορά τον προγραμματισμό και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου, όπως ακριβώς είχαμε δεσμευθεί προεκλογικά ενώπιον των πολιτών, θεσμοθετείται ένα νέο πλαίσιο για την αξιολόγηση που περιλαμβάνει τόσο την εσωτερική αυτοαξιολόγηση στο επίπεδο της σχολικής μονάδας, όσο και την εξωτερική αξιολόγηση από το οικείο ΠΕΚΕΣ με τον ενεργό ρόλο του ΙΕΠ και της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Είναι μια απολύτως ώριμη, δίκαιη και αναγκαία μεταρρύθμιση που αναγνωρίζει και αναδεικνύει την προσωπική υπευθυνότητα του εκπαιδευτικού, την αυτονομία της σχολικής μονάδας, και διασφαλίζει τις προϋποθέσεις για τη διαρκή ενίσχυση της ποιότητας της εκπαίδευσης που παρέχει το δημόσιο σχολείο.
Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την υπογράμμιση αυτού του χαρακτήρα του μέτρου, και της στόχευσής του να μη λειτουργήσει τιμωρητικά, αλλά ως αποτελεσματικό εργαλείο στα χέρια της εκπαιδευτικής κοινότητας για το καλό της εκπαιδευτικής διαδικασίας συνολικά, το γεγονός ότι συνοδεύεται από ουσιαστικές δυνατότητες διαρκούς περαιτέρω επιμόρφωσης και κατάρτισης για τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων.
Ιδιαίτερα θέλω επίσης να σταθώ στον νέο θεσμό των Συμβούλων Σχολικής Ζωής στις σχολικές μονάδες, οι οποίοι θα παρεμβαίνουν, θα καθοδηγούν και θα επιμορφώνουν γονείς και κηδεμόνες για ζητήματα όπως η διαχείριση κρίσεων, η πρόληψη και η αντιμετώπιση ακραίων συμπεριφορών, και οι μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και στις προβλέψεις για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού.
Απέναντι σε αυτό το υπαρκτό πρόβλημα, ενισχύεται ουσιαστικά η εργαλειοθήκη, τα μέσα και οι δυνατότητες που ο εκπαιδευτικός έχει στη διάθεσή του για να παρεμβαίνει αποτελεσματικά τόσο για την προστασία των εκφοβιζόμενων, όσο και για την αλλαγή της συμπεριφοράς των εκφοβιστών.
Απαραίτητες είναι επίσης οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου που αποσκοπούν στην αποτελεσματικότερη κάλυψη των κενών σε εκπαιδευτικούς ιδίως σε δυσπρόσιτες περιοχές και περιλαμβάνουν τη διπλή μοριοδότηση, τη διετή διάρκεια ισχύος των πινάκων κατάταξης, αλλά και τις ποινές αποκλεισμού σε εκπαιδευτικούς που δεν αναλαμβάνουν υπηρεσία σε σχολεία των περιοχών που έχουν επιλέξει.
Όπως επεσήμανα και στην Επιτροπή, ακόμα σε περιοχές μικρής σχετικά χιλιομετρικής απόστασης από την πρωτεύουσα, όπως για παράδειγμα οι ορεινές περιοχές της Αργολίδας, είναι συχνό το φαινόμενο να υπάρχουν επί μήνες κενά στα σχολεία ακόμη και για μαθήματα στα οποία τα παιδιά θα εξεταστούν για την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Αυτές οι ρυθμίσεις συνεπώς, -όπως και οι προβλέψεις που αφορούν τους διορισμούς στην ειδική αγωγή, όπου ήδη προχωρά η διαδικασία για την ολοκλήρωση της πρόσληψης 4.500 εκπαιδευτικών, ενώ έχουν αναρτηθεί οι πίνακες για πάνω από χίλιους εκπαιδευτικούς και βοηθητικό προσωπικό ειδικής αγωγής- απαντούν θεσμικά σ’ αυτό το υπαρκτό πρόβλημα που εμποδίζει την έμπρακτη κατοχύρωση της συνταγματικής επιταγής για ισότιμη πρόσβαση όλων των μαθητών στο αγαθό της εκπαίδευσης.
Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τέλος, οι προβλέψεις του νομοσχεδίου υπηρετούν το διακηρυγμένο μας όραμα για ένα πανεπιστήμιο με ενισχυμένη αυτονομία, εξωστρέφεια και δυναμισμό, που μπορεί να επιτελεί την αποστολή του απρόσκοπτα, απαλλαγμένο από ιδεοληψίες και εξωγενείς αθέμιτες παρεμβάσεις.
Ανάμεσα στις προβλέψεις αυτές, υπογραμμίζω τη δυνατότητα αυτόνομης ίδρυσης ξενόγλωσσων προπτυχιακών προγραμμάτων, κοινών και διπλών προγραμμάτων μεταξύ ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, καθώς και θερινών προγραμμάτων, τον εξορθολογισμό του πλαισίου των μετεγγραφών με την εισαγωγή του ακαδημαϊκού κριτηρίου και την ενίσχυση των πολυμελών οικογενειών, αλλά και τον εκσυγχρονισμό της διαδικασίας ανάδειξης των πρυτανικών αρχών, με τρόπο που ενισχύει τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και την πανεπιστημιακή αυτονομία.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Όπως υπογράμμισα και κατά την επεξεργασία του νομοσχεδίου στην Επιτροπή, τις προηγούμενες εβδομάδες δάσκαλοι και καθηγητές, μαθητές και σπουδαστές και οι οικογένειές τους, η εκπαιδευτική μας κοινότητα από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο, έδωσαν σε όλους μας ένα καλό μάθημα ευσυνειδησίας, ποιότητας και αισιοδοξίας.
Μέσα στις έκτακτες αυτές συνθήκες προσαρμόστηκαν τάχιστα στις ανάγκες της συγκυρίας, έμαθαν να χειρίζονται αποτελεσματικά και δημιουργικά νέα εργαλεία, κράτησαν την εκπαιδευτική διαδικασία ζωντανή παρά την καραντίνα, και έστειλαν το μήνυμα ότι από αυτή τη δοκιμασία θα βγούμε νικητές.
Οφείλουμε απέναντι σ’ αυτούς τους εκπαιδευτικούς, απέναντι σ’ αυτά τα παιδιά και τους νέους ανθρώπους που αυτές τις μέρες προσπαθούν διπλά χωρίς να χάνουν το κουράγιο, το κέφι και την αισιοδοξία τους, απέναντι στην ελληνική οικογένεια που για μια ακόμη φορά άντεξε στα δύσκολα, να διασφαλίσουμε όλες τις θεσμικές, υλικές και ηθικές προϋποθέσεις ώστε η παιδεία μας να γίνει ακόμη καλύτερη, ακόμη πιο ποιοτική και ανταγωνιστική.
Την εκπαιδευτική πραγματικότητα της πατρίδας μας την εκφράζουν αυτοί οι πολλοί, υπαρκτοί και σημαντικοί πυρήνες ποιότητας και αριστείας που υπάρχουν σε κάθε νηπιαγωγείο, σε κάθε σχολείο και πανεπιστήμιο, και περιμένουν χρόνια τώρα την αναγνώριση, την ενθάρρυνση, την στήριξη, τη διασύνδεσή τους, την ανάδειξή τους σε πρότυπο έμπνευσης και παραδειγματισμού.
Εμείς σ’ αυτή την πλευρά επιλέγουμε να είμαστε. Και το αίτημα που εξέφρασε τις τελευταίες μέρες μια μικρή ομάδα φοιτητών να περάσουν τα μαθήματα του εξαμήνου χωρίς εξετάσεις λόγω κορονοϊού, το βλέπουμε, όπως και η συντριπτική πλειονότητα των νέων ανθρώπων, η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών που αυτές τις μέρες ανυπομονούσαν να γυρίσουν στο σχολείο, ως ένα απλό αστείο. Δεν το αναδεικνύουμε, όπως κάνει η αξιωματική αντιπολίτευση, σε κεντρικό άξονα της προσέγγισής μας προς την παιδεία.
Θέλουμε ένα σχολείο δημιουργίας και δυναμισμού, πρωτοβουλίας και ευθύνης, ένα σχολείο σύγχρονο και ποιοτικό, που θα παρακινεί τα παιδιά μας να γίνονται κάθε μέρα και καλύτερα στη γνώση και στην αρετή, ένα σχολείο που θα αντανακλά την αποφασιστικότητά μας να ενισχυθεί η ταυτότητα της πατρίδας μας που αναγεννήθηκε διακόσια χρόνια πριν με την αποστολή να αποτελέσει φάρο παιδείας και πολιτισμού για την ανθρωπότητα.
Αυτό το σχολείο λοιπόν, το φέρνουμε ένα βήμα πιο κοντά με το νομοσχέδιο αυτό, το οποίο και σας καλώ να υπερψηφίσετε».
