Πομόνα: Μια θεά μέσα στις πορτοκαλιές

Του Τόλη Κοϊνη

Στην Αργολίδα είναι μια συνηθισμένη λέξη. Πομόνα, πομονατζής κλπ.
Η πομόνα «επιστημονικά» λέγεται «στροβιλοφόρος υδραντλία» και ο πομονατζής είναι κανονικά ο γεωτρυπανιστής ή ο μηχανουργός στροβιλοφόρων υδραντλιών.

Η λέξη αυτή μπήκε στο λεξιλόγιό μας γύρω στο 1960 (+/- 2 έτη). Μέχρι τότε στην Αργολίδα δεν υπήρχε η μονοκαλλιέργεια των εσπεριδοειδών. Η βιομηχανική τομάτα ήταν το βασικό προϊόν και υπήρχαν πολλές βιομηχανίες κονσερβοποίησης τοματοπολτού ή για να το γράψουμε απλά «πού έβγαζαν πελτέ». Η «Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών» λεγόταν ακόμα «Ένωση Συνεταιρισμών Παραγωγών Κηπαίων Προϊόντων» (Το word μου κοκκίνισε το κηπαίων. Σημαίνει κηπευτικών ή πιο απλά παραγωγών ζαρζαβατικών). Μέχρι τότε το πότισμα γινόταν με μαγγανοπήγαδα (ή εις την διάλεκτό μας : «με κουτσούμπες»), στην αρχή με άλογα και μετά με μηχανές (βενζινο/πετρελαιο κίνητες. Έχω ακούσει και για ηλεκτρικές).

Η εντατική καλλιέργεια της τομάτας εκτός από ένα καλό εισόδημα μας έφερε και ένα μεγάλο κακό: την υφαλμύρωση (άλλη μια λέξη άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες). Ο υδροφόρος ορίζοντας «κατέβηκε» ή το νερό γέμισε «αλάτι» (φαινόμενο όσμωσης με το θαλασσινό νερό). Την ίδια εποχή έγινε σαφές ότι η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών ήταν πιο αποδοτική, αρκεί να βρίσκαμε τρόπο να τις ποτίζουμε. Έτσι ήρθαν οι πομόνες στον τόπο μας.

Πομόνα ήταν μια Ρωμαϊκή θεά της ευφορίας. Ένα άγαλμά της στο αριστερό της φωτο. Κάποτε οι Αμερικάνοι πήραν από τους Μεξικάνους την Καλιφόρνια. Κάποιος άποικος Εβραίος από την Γερμανία αγόρασε ένα μεγάλο ράντσο σε ένα προάστιο του Λος Άντζελες … γύρω στο 1840.. και δημιούργησε εκτεταμένες δενδροκαλλιέργειες. Δημιουργήθηκε μια μικρή πόλη. Την ονόμασαν Πομόνα, προς τιμήν της αρχαίας θεάς. Στην πόλη αυτή δημιουργήθηκε ένα Πολυτεχνείο και μια Ιατρική Σχολή. Στο Πολυτεχνείο τελειοποίησαν την μέθοδο αυτή άντλησης υπογείων υδάτων. Οι πρώτες πομόνες ήρθαν από εκεί και έγραφαν πάνω τους POMONA … έτσι βαφτίσαμε τις στροβιλοφόρες υδραντλίες πομόνες και τις λέμε έτσι ακόμα.

Η γλώσσα μας παίρνει δάνεια και τα Ελληνοποιεί. Η πομόνα κλίνεται κανονικά σαν πρωτόκλητο.
ΥΓ Ευχαριστώ τον κ. Χρ.Πίκη και την κ. Μιμίκα Δουλιγέρη, που στον διάλογο μας άλλης ανάρτησης μου έδωσαν το έναυσμα για να το ψάξω.