Με την γενναία επιχορήγηση του Κωνσταντίνου άρχισε το κτίσιμο λαμπρών ναών επί των ιερών προσκυνημάτων. Επίκεντρο ήταν ο Πανάγιος Τάφος του Κυρίου. Στο σημείο εκείνο ο αυτοκράτορας Αδριανός είχε κτίσει το 135, κατά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ναό της Αφροδίτης. Πρώτη ενέργεια της αγίας Ελένης ήταν η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού, ο οποίος είχε ριχτεί από τους ρωμαίους σε παρακείμενη χωματερή. Σύμφωνα με την παράδοση οδηγήθηκε εκεί από ένα αρωματικό φυτό που φύτρωνε στο μέρος εκείνο, το γνωστό μας βασιλικό. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές τελικά βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και των δύο ληστών.
Ο Ιερός Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου Ναυπλίου, πίσω από το σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο, είναι από τους παλαιότερους και ομορφότερους ναούς της πόλης του Nαυπλίου.
O αρχικός ναός που χρονολογείται στον 15ο αιώνα, στα χρόνια της Πρώτης Eνετοκρατίας, ήταν μικρότερος και ανήκε στους Oρθοδόξους.
Γύρω στο 1700, στα χρόνια της Δεύτερης Eνετοκρατίας, η εκκλησία πήρε τη σημερινή της μορφή, στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής.Eσωτερικά διαθέτει ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο, επτανησιακής τεχνοτροπίας, φιλοτεχνημένο τον 19ο αιώνα.
Παρόμοιας τεχνοτροπίας είναι και ο άμβωνας και ο επισκοπικός θρόνος της εκκλησίας.Mεταγενέστερη προσθήκη αποτελεί ο νάρθηκας, ενώ το καμπαναριό χρονολογείται το 1907.
Με όλα τα παραπάνω καθώς και με τις μελετημένες διαστάσεις των χώρων τονίζεται η εσωτερικότητα και η κατάνυξη, που επιβάλλει η αρχοντική αυτή εκκλησία.
Η Παναγία του Ναυπλίου είναι συνδεδεμένη με το μαρτύριο του Ναυπλιέως Νεομάρτυρος Αναστασίου, πολιούχου της πόλης, που οι Τούρκοι τον βασάνισαν για την πίστη του στο Χριστό την 1η Φεβρουαρίου του 1655, στην ελιά που υπάρχει ακόμα στη βορινή πλευρά του ναού.
