Ο μύθος του "Κόκκινου Συνταγματάρχη"

Του Τόλη Κοϊνη

Φεβρουάριος 1935. Η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι καλή. Δεν είναι η πρώτη φορά, θα πείτε, αλλά εκείνη την εποχή ήταν της μόδας οι ολοκληρωτικές λύσεις. Η Κυβέρνηση ως λύση έχει προκρίνει την επαναφορά του Βασιλιά, ως συνεκτικού κρίκου στο πολιτικό παιχνίδι. Οι Δημοκρατικοί αντιδρούν και σχεδιάζουν “κίνημα” (τώρα το λέμε πραξικόπημα). Έχουν την πλειοψηφία του Στρατού και του Ναυτικού με το μέρος τους. 

Λίγες ημέρες πριν κινηθούν οι Δημοκρατικοί, βγαίνει στη δημοσιότητα, από τις στήλες του Ριζοσπάστη, όλο το σχέδιο τους. Το υπέγραφε ένας “κόκκινος αξιωματικός”.

Τότε γεννήθηκε ο μύθος του “κόκκινου συνταγματάρχη”, δηλαδή ενός ανώτερου αξιωματικού του στρατού που είχε γίνει μέλος του ΚΚΕ.

Το Κίνημα των δημοκρατικών ξέσπασε μεν, απέτυχε παταγωδώς δε. Ο Κονδύλης δημιούργησε μια ντεφάκτο δικτατορία και προετοίμασε την επάνοδο του Βασιλιά. Για να το πετύχει αυτό έστειλε στα ξερονήσια πακέτο και τους αποτυχόντες κινηματίες και τους κουμουνιστές αν και ήταν εναντίον tου Κινήματος (το θεωρούσαν φασιστικό).

Ο Βασιλιάς γύρισε σε λίγους μήνες. Στην αρχή το έπαιξε ήπιος και συναινετικός (έδωσε αμνηστία κήρυξε εκλογές), αλλά η κοινωνική και οικονομική κρίση ήταν τόσο βαθιά που μετά τα αιματηρά επεισόδια της Θεσσαλονίκης (μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω), άρχισαν να συζητούν για μια δικτατορία … τότε σε μια εφημερίδα ένας Συνταγματάρχης που είχε πάρει μέρος στο Κίνημα, με πλάκα τα παράσημα από τους πολέμους, δημοσίευσε ένα άρθρο και ζητούσε “Όχι δικτατορία του ενός ανδρός”, αλλά, “Κοινωνική δικτατορία της εργατοαγροτικής τάξεως”… και για όποιον δεν κατάλαβε κάτι που έμοιαζε πολύ με την χιλιοπαρεξηγημένη “δικτατορία του προλεταριάτου”.

Αυτό ήταν. Άρχισαν να λένε πως αυτός ήταν ο “ΚόκκινοςΣυνταγματάρχης”, που αρθρογραφούσε με ψευδώνυμο στον Ριζοσπάστη. Το όνομά του Ευριπίδης Μπακιρτζής. Η χαρά όλων των ψαγμένων συνομοσιολόγων).

Τώρα γιατί θα έκαιγε ένα Κίνημα που ήταν στην ηγεσία του; Γιατί αρθρογραφούσε επώνυμα μόνο σε ήπια δημοκρατικά έντυπα (που υποστήριζαν τους Δημοκρατικούςτου Παπαναστασίου); Γιατί σνόμπαρετο Παλλαϊκό μέτωπο του ΚΚΕ και υποστήριξε τους “παλαιοδημοκρατικούς” στις εκλογές του 1936;

Τα ερωτήματα αναπάντητα. Και να ήταν μόνον αυτά. Το 1937, τον καλεί από την εξορία ο Μεταξάς, αντίπαλοι πολιτικά μεν, φίλοι προσωπικοί δε (!!!!!!!) και του προτείνει θέση στην κυβέρνηση ή τον Στρατό (!!!!!! Πιο πολλά θαυμαστικά). Αρνείται. Από δω αρχίζουν τα κουφά. Αντί να τον στείλει ο Μεταξάς εξορία, τον απελαύνει στο Βουκουρέστι. Τι έκανε εκεί; Οι απόψεις πολυδιασπώνται: Α) Απλώς συγγράφει στρατιωτικές μελέτες, Β) Έρχεται σε επαφή με πράκτορες της Μόσχας, Γ) Συνεργάζεται στενά με τις μυστικές υπηρεσίες της Μεγάλης Βρετανίας. Εκτός από το πρώτο, τα άλλα δεν αποδεικνύονται.

Με την κήρυξη του πολέμου επιστρέφει και ζητά να επιστρατευθεί. Ο Παπάγος δεν θέλει να τον βλέπει ούτε ζωγραφιστό. Με την κατάρρευση του μετώπου, οργανώνει για λογαριασμό των Άγγλων την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση “Προμηθέας Ι”, οργανώνει διαφυγή εγγλωβισμένων Άγγλων, συλλογή και μετάδοση πληροφοριών με ασυρμάτους, οργανώνει σαμποτάζ. 

Τα παρατάει !!!! για να προχωρήσει στη δημιουργία μαζικού αντάρτικου, μαζί με τον Σαράφη. Ο Σαράφης προσχωρεί στον ΕΛΑΣ και η προσπάθεια διαλύεται. 

Όταν το ΚΚΕ δημιουργεί την “κυβέρνηση των βουνών”, τον διορίζει Πρωθυπουργό!!!!
(Τελικά, περισσότερα θαυμαστικά έχω βάλλει, παρά γράμματα σε αυτό το κείμενο).
Εάν διαβάσετε διάφορα ακραία κομμουνιστικά μπλογκς για αυτό το γεγονός, θα διαπιστώσετε ότι κυριολεκτικά βγάζουν αφρούς εναντίον του. Όχι μόνο δεν δέχονται ότι υπήρξε “κόκκινος συνταγματάρχης”, αλλά – ακόμα και σήμερα- πράκτορα των Άγγλων και “Ιντελιντζεσερβίτη” τον θεωρούν… 

Ένα μήνα κάθησε στην “Πρωθυπουργία”, τον αντικατέστησαν με τον σοσιαλιστή συνταγματολόγο Αλέξανδρο Σβώλο. Τον Μπακιρτζή τον όρισαν στρατιωτικό διοικητή της “Ομάδας Μεραρχιών” του ΕΛΑΣ στην Μακεδονία (με καπετάνιο τον Μάρκο Βαφειάδη).

Πώς έγινε η επιλογή του ως “Πρωθυπουργού” και γιατί υποβιβάστηκε δεν το ξέρουμε. Μόνο γνώμες και όχι πληροφορίες βρίσκεις.

Πάντως και στη νέα του θέση διέπρεψε: α) Δεν άφησε τους Εγγλέζους να ελευθερώσουν την Θεσσαλονίκη, αλλά την κατέλαβε αυτός με τους αντάρτες, β) Κυνήγησε ανηλεώς τους Σλαβομακεδόνες, γ) Κράτησε υπό τον απόλυτο έλεγχό του την Θεσσαλονίκη κατά τα Δεκεμβριανά.
Το 1946, τον κρίνουν ότι δεν έπρεπε να επανέλθει στον στρατό. Τον στέλνουν εξορία στην Ικαρία. Εκεί τον θεωρούν επικίνδυνο και τον απομονώνουν στους Φούρνους, όπου και γράφτηκε το τέλος του. Επίσημη εκδοχή αυτοκτόνησε, ανεπίσημη δολοφονήθηκε. Μια εκδοχή για το τέλος του έχω περιλάβει σε ένα από τα αφηγήματα της συλλογής διηγημάτων με τον γενικό τίτλο ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΙΔΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ. Έναν αστικό μύθο που έτυχε να ακούσω…
ΥΓ) Ένας καλός φίλος έκφρασε το παράπονο ότι περίμενε να δημοσιεύσω μόνο σκαμπρόζικες ιστορίες του Ναυπλίου και ότι αναγκάστηκε να καταφύγει στον υπολογιστή (άρα του κέντρισαν το ενδιαφέρον)… 

Με ένα ιστορικό αφήγημα προσπαθούμε δύο πράγματα ταυτόχρονα: να περιγράψουμε ένα ιστορικό στιγμιότυπο (με αρχή – μέση – τέλος) και να δώσουμε ταυτόχρονα την γενική εικόνα της κατάστασης που επικρατούσε. Δεν είναι βιβλίο ιστορίας. Δεν είναι χρονογράφημα σε εφημερίδα. Δεν είναι ανάρτηση στο φαίησμπουκ. Είναι λογοτεχνικό είδος και σαν τέτοιο το αντιμετωπίζουμε.
Από τα όσα παρέθεσα για τον “Κόκκινο Συνταγματάρχη” θα μπορούσαν και (θα έπρεπε) να είχαν γραφτεί ογκώδη μυθιστορήματα. Έγραψα μόνο ένα τρισέλιδο αφήγημα (μπορείτε να το διαβάσετε στις “ΟΘΩΜΑΝΙΔΕΣ ΚΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ και άλλα αφηγήματα”, που κυκλοφορεί σε πολλά βιβλιοπωλεία – ακόμα και στο “σκρουτζ” μπορείτε να το εντοπίσετε)Είναι η απλή μεταφορά ενός αστικού μύθου… κάποιος άλλος θα γράψει το μεγάλο μυθιστόρημα.

ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΟΣΟΥΣ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΣΤΟΝ ΚΟΠΟ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ ΜΟΥ, κάθε κριτική ευπρόσδεκτη.