Στόχος του προγράμματος είναι να γνωρίσουν τα παιδιά σημαντικά γεγονότα της Επανάστασης και των πρώτων μεταεπαναστατικών χρόνων μέσα από την άμεση επαφή με σημαντικά σημεία της πόλης του Ναυπλίου (πάρκο Κολοκοτρώνη, πλατεία Καποδίστρια, πλατεία Ναυάρχων κ.α.), καθώς και τις συλλογές του Πελοποννησιακού και Λαογραφικού Ιδρύματος και της Εθνικής Πινακοθήκης – Παράρτημα Ναυπλίου.
Ανταποκρινόμενο στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μποδοσάκη θα δημιουργήσουν και μια ψηφιακή ξενάγηση με θέμα τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 (που αποτελεί και το θέμα του εκπαιδευτικού υλικού που θα παραχθεί για τις ανάγκες του έργου). Η ξενάγηση θα έχει και αυτή εκπαιδευτικό χαρακτήρα και θα απευθύνεται σε μαθητές και εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο. Θα περιλαμβάνει 30 έως 40 σημεία ενδιαφέροντος στην πόλη του Ναυπλίου και εκθέματα από τις συλλογές των Μουσείων ΠΛΙ και της Εθνικής Πινακοθήκης. Κάθε σημείο θα παρουσιάζεται μέσα από εικόνες, κείμενα (ελληνικά και αγγλικά) και ήχο.
Η δημιουργία ψηφιακής ξενάγησης θα καταστήσει τη δράση συμπεριληπτική και προσβάσιμη από ακόμα περισσότερους μαθητές και εκπαιδευτικούς που δεν θα καταφέρουν να ταξιδέψουν στο Ναύπλιο λόγω της υφιστάμενης κατάστασης και των έκτακτων μέτρων που έχει επιφέρει η πανδημία. Το εκπαιδευτικό υλικό που θα παράγει το Μουσείο θα μπορεί να φτάσει σε κάθε μαθητή και εκπαιδευτικό στην Ελλάδα και το εξωτερικό και να ενταχθεί στα σχολικά μαθήματα με τρόπο διαδραστικό και ευχάριστο. Ο αριθμός των ωφελούμενων της δράσης θα ξεπεράσεικατά πολύ τον αριθμό των ωφελούμενων που θα μπορούσαν να ξεναγηθούν στο Ναύπλιο σε φυσικό χρόνο και χώρο. Τέλος, ολόκληρη η ξενάγηση και το υλικό που τη συνοδεύει θα είναι διαθέσιμο σε όλους ηλεκτρονικά για τουλάχιστον δύο έτη.
Η Πρωτοβουλία 1821-2021 συγκροτήθηκε εν όψει της επετείου των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και είναι το αποτέλεσμα της συστηματικής συνεργασίας κοινωφελών, πολιτιστικών και επιστημονικών ιδρυμάτων της χώρας και της Εθνικής Τράπεζας.
Οι φορείς που συμμετέχουν στην Πρωτοβουλία είναι: Εθνική Τράπεζα, Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη, Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη & Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, Ίδρυμα Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου, Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού & Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), Ίδρυμα Λαμπράκη, Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, Ίδρυμα Μποδοσάκη, Ίδρυμα Παιδείας & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, Κοινωφελές Ίδρυμα Μιχαήλ Ν. Στασινόπουλος – ΒΙΟΧΑΛΚΟ, Ίδρυμα Ωνάση.
Στόχος της Πρωτοβουλίας είναι να αναδείξει τον τρόπο με τον οποίο η επέτειος των 200 ετών από την Επανάσταση μπορεί να αποτελέσει αφορμή εθνικού αναστοχασμού, με βάση το αξίωμα ότι η Ιστορία θα πρέπει να αποτελεί πηγή γνώσης και έμπνευσης για το μέλλον. Με αυτό το πνεύμα, από το 2018 ξεκίνησε ο σχεδιασμός και η προετοιμασία μιας σειράς δράσεων και εκδηλώσεων, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για την τριετία 2020-2022.
Στην Ελλάδα, σε συνεργασία με επιστημονικούς, ερευνητικούς, πανεπιστημιακούς και πολιτιστικούς φορείς, διοργανώνονται συνέδρια, εκθέσεις και μουσικές εκδηλώσεις, καθώς επίσης θα υποστηριχθούν εκπαιδευτικά – ερευνητικά προγράμματα και υποτροφίες.
Στο εξωτερικό, σε χώρες που συνέδραμαν την Ελληνική Επανάσταση (Γαλλία, Ελβετία, Μ. Βρετανία, Ιταλία, Γερμανία), επιστημονικοί, πανεπιστημιακοί και πολιτιστικοί φορείς προγραμματίζουν, σε συνεργασία με την Πρωτοβουλία, ποικίλλες δράσεις όπως συναυλίες, συνέδρια, εκθέσεις, κ.ά.
Κάθε Ίδρυμα ξεχωριστά και η Εθνική Τράπεζα, διατηρεί τη φυσιογνωμία, την αυτονομία και τους στόχους του, διοργανώνοντας και στηρίζοντας δράσεις τις οποίες έχει επιλέξει ή εμπνευστεί, μέσα σε ένα πλαίσιο συναίνεσης και συνεργασίας, θέτοντας έτσι ένα παράδειγμα διαλόγου και ενότητας το οποίο κατά την κοινή τους πεποίθηση χρειάζεται να αναδειχθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό
Επέτειος ’21
Η ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους
Το επιστημονικό πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας 1821-2021
Ο μετα-βυζαντινός ελληνισμός δομήθηκε ως μία ενσυνείδητη γλωσσική και πολιτιστική κοινότητα, μέσα από την ιστορικά ελληνόφωνη ορθόδοξη Εκκλησία, τις τελετουργίες και το εκπαιδευτικό της έργο, αργότερα αφυπνίστηκε πολιτιστικά από την επαφή του με την Αναγέννηση και τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και αναδομήθηκε εθνικά μέσα από την Ελληνική Επανάσταση. Μετά την εξέγερση και τα πρώτα βήματα του Αγώνα, προϊόντα του συνωμοτικού έργου της Φιλικής Εταιρείας, ακολούθησε ένας μακράς διαρκείας και αιματηρός πόλεμος εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσα στον οποίο αποκρυσταλλώθηκε η εθνική φυσιογνωμία των Ελλήνων. Αυτή η Επανάσταση-πόλεμος διεξήχθη για περίπου δέκα χρόνια με βάση τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά ιδανικά που οραματίστηκαν οι πρωταγωνιστές της εθνικής απελευθέρωσης. Στη διάρκεια των χρόνων αυτών η Επανάσταση είχε σπουδαίες πολεμικές επιτυχίες στην ξηρά και στη θάλασσα, όπου αναδείχθηκε το πάθος για την ελευθερία, η γενναιότητα, η επινοητικότητα των αγωνιστών που δεν λειτουργούσαν καν ως τακτικός στρατός. Η χώρα υπέστη αιματηρές καταστροφές, βίωσε εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις που ενίοτε πήραν τη μορφή αιματηρών συγκρούσεων, γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές-προσφυγικές μετακινήσεις, ενοποίησε σε μεγάλο βαθμό την επικράτεια της ελέγχοντας τις παραδοσιακά ισχυρές τοπικές ηγεσίες, δημιούργησε πρωτότυπες διοικητικές δομές και μετέβαλε παγιωμένες νοοτροπίες και συμπεριφορές που είχαν προκύψει στο περιβάλλον της οθωμανικής πραγματικότητας, ενεφύσησε το αίσθημα της κοινής πατρίδας στους κατοίκους και πολίτες πλέον του κράτους. Και κάτι ακόμη εξίσου σημαντικό. Τα μεγάλα αυτά ιδανικά τα υπηρέτησαν, και ως ένα βαθμό τα πραγμάτωσαν (από ουσιαστική άποψη) εκλεγμένες κυβερνήσεις, στο μέτρο βέβαια της σχετικής ωριμότητας της ελληνικής κοινωνίας και γενικότερα στα όρια της πολιτικής κουλτούρας της εποχής, αλλά και πολλοί τα υπερασπίστηκαν όταν τέθηκαν σε αμφισβήτηση ή ανατράπηκαν από αυταρχικότερες μορφές διακυβέρνησης.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε η γενέθλιος στιγμή του ελληνικού κράτους, μία συνειδητή προσπάθεια δημιουργίας εθνικού και δημοκρατικού κράτους στην άσμεση ευρωπαϊκή περιφέρεια, ένα τέκνο του Διαφωτισμού. Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασμό με την αίγλη που έχαιρε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στην Ευρώπη επέτρεψαν στην Ελληνική Επανάσταση να υιοθετηθεί από ένα θερμό φιλελληνικό κίνημα που κινητοποιήθηκε με ποικίλους τρόπους για να συνδράμει τον αγώνα των Ελλήνων. Άλλωστε ένα γεγονός απότοκο των πολιτικών ισορροπιών στον ευρωπαϊκό χώρο και του φιλελληνικού περιβάλλοντος, η καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον ενωμένο στόλο των ευρωπαϊκών δυνάμεων τον Οκτώβριο του 1827 στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, θα σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους του πολέμου και θα δρομολογήσει τις εξελίξεις για την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και θα ανοίξει το δρόμο νέων συνεργασιών μεταξύ ευρωπαϊκών δυνάμεων της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης. Η επέτειος των 200 χρόνων θα εορταστεί με τη λαμπρότητα που αξίζει στην ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους, παράλληλα όμως είναι και μία ευκαιρία στοχασμού στην ιστορία της Επανάστασης, καλύτερης κατανόησης και εμβάθυνσης σε σκιασμένες μέχρι σήμερα πτυχές της, αλλά επίσης και ανάδειξης της παγκόσμιας διάστασης της Ελληνικής Επανάστασης και του δεσμού του ελληνισμού της Ελλάδας και της διασποράς με τον ιστορικό φιλελληνισμό που άνθισε το 1821. Οι μεγάλες ηθικές και πολιτικές αξίες της εθνικής ανεξαρτησίας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, που ενέπνευσαν την Ελληνική Επανάσταση, εξακολουθούν να αποτελούν ανάγκη και αιτούμενο των σύγχρονων κοινωνιών.
Πρωτοβουλία 1821-2021
