Τα "Νικολοβάρβαρα" και ο ερχομός του Χειμώνα - Δοξασίες, έθιμα και συνήθειες

Οι τρεις εορτές των Αγίων, Βαρβάρας - Σάββα και Νικολάου σηματοδοτούν και την είσοδο μας στο Χειμώνα και συνδέονται με πολλές δοξασίες, έθιμα και συνήθειες.

Οι παλιές δοξασίες και η λαογραφία του λαού μας θέλουν αυτές τις μέρες να πιάνουν τα πρώτα δυνατά κρύα, οι πρώτες παγωνιές και χιονοπτώσεις. Πέρα όμως από το κλιματολογικό περιτύλιγμα τις πρώτες μέρες του Δεκεμβρίου έχουμε και τις μεγάλες γιορτές, τα λεγόμενα "Νικολαβάρβαρα" που ηχούσαν και σαν προανάκρουσμα των μεγάλων εορτών του Δωδεκαημέρου.

Είναι χαρακτηριστική η αντίληψη που ήθελε "ότι καιρό να έκανε της Αγίας Βαρβάρας" να κάνει και ανήμερα των Χριστουγέννων. Έτσι προχωρούσε ο σχεδιασμός ή ο προγραμματισμός των εορτών παλιά. 

Έτσι ήτανε σημαδιακές για τον άνθρωπο της υπαίθρου, τον άνθρωπο που πάλευε καθημερινά με τα στοιχεία της φύσης, που ζούσε στο πετσί του τις αλλαγές του κλίματος και τον εποχών.

Oι γιορτές αυτές είναι τόσο συνδεδεμένες με τον ερχομό της βαρυχειμωνιάς, που ο λαός μας έλεγε σαν παροιμία: "Απ'τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας". 

Η αγία Βαρβάρα (4 Δεκεμβρίου) θεωρείται προστάτης των παιδιών από την ευλογιά και τις άλλες εξανθηματικές αρρώστιες. Σε ορισμένα μέρη συνήθιζαν την ημέρα της γιορτής της, καθώς και σε περίοδο επιδημίας, να κάνουν μελόπιτες και να τις μοιράζουν στα σπίτια ή να τις αφήνουν σε σταυροδρόμια, ώστε αν έρθει η αρρώστια να είναι γλυκιά, ήπιας μορφής. Η συνήθεια αυτή θυμίζει ανάλογες αρχαίες προσφορές προς την Εκάτη.

5 Δεκεμβρίου, γιορτάζουμε τον Άγιο Σάββα, τον Άγιο Σάββα που "σαβανώνει" καθώς λέει το όνομά του: "Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη-Σάββας σαβανώνει κι ο Άη-Νικόλας παραχώνει." Η παροιμία βέβαια αναφέρεται στο χιονιά, κατά μία άλλη όμως εκδοχή ο Άη Σάββας σαβανώνει τους νεκρούς και τους ετοιμάζει για τον κάτω κόσμο, ενώ, από την άλλη, προσπαθεί να απομακρύνει το θάνατο από τους ζωντανούς, ως άγιος προστάτης και θεραπευτής. Αυτή τη μέρα σε μερικές περιοχές, συνηθίζουν να φτιάχνουν φάβα στη μνήμη του, κι όπως λέει μια λαϊκή παροιμία: "Του Άη-Σάββα, τρώνε φάβα!"

Ο άγιος Νικόλαος (6 Δεκεμβρίου) είναι ο κύριος του υγρού στοιχείου και ο προστάτης των θαλασσινών, οι οποίοι με πολλούς τρόπους εκδηλώνουν την ευγνωμοσύνη τους σ' αυτόν. Στις λαϊκές παραδόσεις ο άγιος περιγράφεται με ρούχα βρεγμένα από αρμύρα, γένια που στάζουν θάλασσα και μέτωπο ιδρωμένο από την προσπάθεια του να τρέξει παντού, όπου κινδυνεύει πλεούμενο.