Με επίκεντρο το ανασκαφικό ημερολόγιο Μυκηνών του Παναγιώτη Σταματάκη, το Εκθεμα του Μήνα μάς ταξιδεύει πίσω, στο 1876, στις ανασκαφές του Ταφικού Κύκλου Α’ των Μυκηνών από τον Ερρίκο Σλήμαν, υπό την εποπτεία του ίδιου του Σταματάκη, εφόρου Αρχαιοτήτων. Πρόκειται για τις περίφημες ανασκαφές που ανέδειξαν τις «Πολύχρυσες Μυκήνες», έφεραν στο φως σπουδαία ευρήματα -όπως είναι οι χρυσές προσωπίδες-, αλλά και πυροδότησαν μια σειρά από μύθους και επιστημονικά μπερδέματα.
Με «άρωμα» Ιντιάνα Τζόουνς
Ενας από τους μύθους της διάσημης ανασκαφής, με έντονο «άρωμα» Ιντιάνα Τζόουνς, είναι η μούμια που υποτίθεται πως ανακάλυψε ο Ερρίκος Σλήμαν στον τάφο με τη συμβατική ονομασία V.
Ωστόσο, μετά από δεκαετίες αναζήτησης, η «μούμια» δεν εντοπίστηκε ποτέ, ενώ στα ημερολόγια της ανασκαφής, όπου ο Παναγιώτης Σταματάκης καταγράφει «με απαράμιλλη μεθοδικότητα και επαγγελματική αφοσίωση» όλα τα ευρήματα, δεν υπάρχει επίσης η παραμικρή αναφορά. Στο θέμα αυτό -«που προκαλεί σύγχυση και ερωτηματικά έως και σήμερα»- αναφέρεται η αρχαιολόγος δρ Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη σε κείμενο που πλαισιώνει το αρχειακό υλικό, στην ιστοσελίδα του μουσείου.
Ο τάφος V περιείχε τις σορούς τριών ανδρών «που ήταν πλούσια κτερισμένοι με όπλα, χρυσά κοσμήματα και πολύτιμα σκεύη», με δύο από τους νεκρούς να φέρουν χρυσές προσωπίδες και επιστήθια.. Ο ένας από αυτούς (ο νεκρός «Φ») προσέλκυσε το ενδιαφέρον του Σλήμαν. Ο ανασκαφέας της Τροίας και των Μυκηνών περιγράφει με τρόπο συγκλονιστικό το πρόσωπο που αντίκρισε όταν αφαίρεσε τη χρυσή προσωπίδα.
«Στρογγυλό πρόσωπο με όλη τη σάρκα του»
Ενα «στρογγυλό πρόσωπο, με όλη τη σάρκα του, που είχε διατηρηθεί υπέροχα… και τα δύο μάτια ήταν απόλυτα ορατά». Ωστόσο, «δεν το περιέγραψε ποτέ ως μούμια», σημειώνει η αρχαιολόγος. «Οι ακριβείς λέξεις του ήταν ότι το “χρώμα του σώματος μοιάζει πολύ με αυτό μιας αιγυπτιακής μούμιας” και το περιέγραψε ως ένα “σχεδόν μουμιοποιημένο σώμα” μόνο αφού καλύφθηκε με οινόπνευμα και φυτική κόλλα από έναν τοπικό φαρμακοποιό για λόγους συντήρησης».
Ο νεκρός μεταφέρθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε γύψινο εκμαγείο και παρουσιάστηκε σε έκθεση πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρ’ όλα αυτά, «η «μούμια» δεν αναφέρεται στον πρώτο μικρό οδηγό του Σλήμαν για τους θησαυρούς των Μυκηνών όπως εκτέθηκαν στο Πολυτεχνείο. Σχετική αναφορά δεν υπήρξε ούτε από τον ανθρωπολόγο John Lawrence Angel, που ήταν ο πρώτος που μελέτησε ορισμένα σκελετικά κατάλοιπα του Ταφικού Κύκλου Α’.
Απαντήσεις δεν έδωσε, όμως, ούτε το γύψινο εκμαγείο με τη σορό του νεκρού «Φ» που ερευνήθηκε το 1977 («βρέθηκε να περιέχει μικρές χάντρες από κεχριμπάρι και ελάχιστα φύλλα χρυσού και χαλκού, μαζί με πέντε δόντια και θραύσμα ισχιακού οστού λεκάνης, που μάλλον ανήκε σε γυναίκα…»), αλλά ούτε η συνεχιζόμενη έρευνα για τον εντοπισμό των λειψάνων του συγκεκριμένου νεκρού, ανάμεσα στο σκελετικό υλικό που σώζεται στο μουσείο.
«Αν και δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει τη βαθιά αγάπη του Σλήμαν για την ελληνική αρχαιότητα, την ιδιαίτερη ευφυΐα και την αναμφισβήτητη πρωτοπορία του…, είναι γεγονός ότι οι περιγραφές του συχνά χαρακτηρίζονται από υπερβολές και αναχρονισμούς», σημειώνει στο κείμενό της η αρχαιολόγος, με την επισήμανση ότι σε αρκετές από αυτές τις υπερβολές έδωσε τέλος ο Παναγιώτης Σταματάκης με το ανασκαφικό του ημερολόγιο.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, το ημερολόγιο αυτό -που αποτελεί πραγματικό θησαυρό για την Αρχαιολογία- θα είναι σύντομα διαθέσιμο στο επιστημονικό και ευρύτερο κοινό.
Από την έντυπη έκδοση του Ελεύθερου Τύπου
