πρ. υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
Α. ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Είναι Ιούνιος 2014 και η Ελλάδα από την αρχή του έτους, έχει την Προεδρία της Ε.Ε., με τον υπογράφοντα να έχει την προεδρία του Συμβουλίου υπουργών Ενέργειας και του Συμβουλίου υπουργών Περιβάλλοντος.
Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας ο Γερμανός χριστιανοδημοκράτης Gunter Ottinger, ενώ πρόεδρος της Επιτροπής, ο πολύς (επίσης χριστιανοδημοκράτης) Manuel Barroso. Η Ευρώπη συζητά με πολλή σοβαρότητα την πολιτική απανθρακοποίησης των οικονομιών, με τη στρατηγική “Ενέργεια και Κλίμα προς το 2030”, η οποία στη συνέχεια μετεξελίχθηκε στην «Ενεργειακή Ένωση» και αποτέλεσε το μεγάλο όπλο των ευρωπαϊκών χωρών για την υπογραφή το επόμενο έτος 2015, της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή.
Στις αρχές Ιανουαρίου 2014, η Επιτροπή, χωρίς καμία συνεννόηση με την προεδρία, δημοσιοποιεί τις προτάσεις της για τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους προς το 2030, με μείωση κατά 40% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και μόλις 27% συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών (ΑΠΕ) στην ενέργεια. Χωρίς καμία απολύτως ποσοτική αναφορά στην Εξοικονόμηση Ενέργειας!!!
Στην Ελλάδα πίσω, εμείς από το 2010 είχαμε ξεκινήσει να σχεδιάζουμε και στη συνέχεια να εφαρμόζουμε το «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ». Μετά την αρχική δημοσιοποίηση στις Βρυξέλες της έντονης αποδοκιμασίας μας για τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής, ξεκινήσαμε έναν μαραθώνιο ανατροπής της αδιανόητης αυτής επιλογής. Ταυτόχρονα, αποκτήσαμε κι έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο, στο πρόσωπο του Αντικαγγελάριου της Γερμανίας, υπουργού Ενέργειας και προέδρου του κυβερνητικού εταίρου σοσιαλδημοκρατικού SPD, Sigmar Gabriel.
Αποτέλεσμα: με πρωτοβουλία της προεδρίας και της Γερμανίας, 9 υπουργοί Ενέργειας και Περιβάλλοντος, στις 17 Ιουνίου 2014, στέλνουμε κοινή επιστολή σε Barroso κι Ottinger, ζητώντας τη διόρθωση της εισήγηση της Επιτροπής και την ένταξη της Εξοικονόμησης Ενέργειας ως δεσμευτικού στόχου για την Ένωση και για κάθε Κράτος - Μέλος, προκειμένου να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Κορυφής του Οκτωβρίου 2014. Η επιστολή αυτή παρατίθεται στο κείμενο.
Σχ. 1. Η κοινή επιστολή 9 υπουργών (Ιούνιος 2014), για ένταξη της Εξοικονόμησης Ενέργειας στους στόχους της Ε.Ε.
Τελικά, τα καταφέραμε! Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23-24 Οκτωβρίου 2014, υιοθέτησε τον πιο φιλόδοξο (μέχρι τότε) παγκόσμιο στόχο, για 27% αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και 40% μείωση εκπομπών αερίων και 27% συμμετοχή των ΑΠΕ.
Σήμερα, μετά από 6 χρόνια, προχωρώντας με ακόμη πιο γενναία βήματα, έχουμε την τύχη να αποφασίζουμε για ευρωπαϊκή μείωση κατά 55% των εκπομπών αερίων, 32% συμμετοχή των ΑΠΕ και 32.5% εξοικονόμηση ενέργειας.
Μικρές σελίδες στην παγκόσμια μάχη για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής…
Β. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Η Ελλάδα είναι από τις πιο σπάταλες ενεργειακά χώρες της Ευρώπης, ιδιαίτερα αναφορικά με τα κτήρια, τόσο τα ιδιωτικά όσο και τα 115.000 δημόσια. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ (2018), 3.000.000 ελληνικές κατοικίες (45% του συνόλου), δεν έχουν καμία μόνωση, 1.650.000 (26%) έχουν μόνο διπλά τζάμια, ενώ μόνο 1.000.000 (15%) έχουν διπλά τζάμια και εξωτερική μόνωση.
Στις αρχές Ιανουαρίου 2014, η Επιτροπή, χωρίς καμία συνεννόηση με την προεδρία, δημοσιοποιεί τις προτάσεις της για τους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους προς το 2030, με μείωση κατά 40% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και μόλις 27% συμμετοχή των Ανανεώσιμων Πηγών (ΑΠΕ) στην ενέργεια. Χωρίς καμία απολύτως ποσοτική αναφορά στην Εξοικονόμηση Ενέργειας!!!
Στην Ελλάδα πίσω, εμείς από το 2010 είχαμε ξεκινήσει να σχεδιάζουμε και στη συνέχεια να εφαρμόζουμε το «ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ». Μετά την αρχική δημοσιοποίηση στις Βρυξέλες της έντονης αποδοκιμασίας μας για τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής, ξεκινήσαμε έναν μαραθώνιο ανατροπής της αδιανόητης αυτής επιλογής. Ταυτόχρονα, αποκτήσαμε κι έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο, στο πρόσωπο του Αντικαγγελάριου της Γερμανίας, υπουργού Ενέργειας και προέδρου του κυβερνητικού εταίρου σοσιαλδημοκρατικού SPD, Sigmar Gabriel.
Αποτέλεσμα: με πρωτοβουλία της προεδρίας και της Γερμανίας, 9 υπουργοί Ενέργειας και Περιβάλλοντος, στις 17 Ιουνίου 2014, στέλνουμε κοινή επιστολή σε Barroso κι Ottinger, ζητώντας τη διόρθωση της εισήγηση της Επιτροπής και την ένταξη της Εξοικονόμησης Ενέργειας ως δεσμευτικού στόχου για την Ένωση και για κάθε Κράτος - Μέλος, προκειμένου να υιοθετηθεί από το Συμβούλιο Κορυφής του Οκτωβρίου 2014. Η επιστολή αυτή παρατίθεται στο κείμενο.
Τελικά, τα καταφέραμε! Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23-24 Οκτωβρίου 2014, υιοθέτησε τον πιο φιλόδοξο (μέχρι τότε) παγκόσμιο στόχο, για 27% αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας, καθώς και 40% μείωση εκπομπών αερίων και 27% συμμετοχή των ΑΠΕ.
Σήμερα, μετά από 6 χρόνια, προχωρώντας με ακόμη πιο γενναία βήματα, έχουμε την τύχη να αποφασίζουμε για ευρωπαϊκή μείωση κατά 55% των εκπομπών αερίων, 32% συμμετοχή των ΑΠΕ και 32.5% εξοικονόμηση ενέργειας.
Μικρές σελίδες στην παγκόσμια μάχη για την καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής…
Β. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Η Ελλάδα είναι από τις πιο σπάταλες ενεργειακά χώρες της Ευρώπης, ιδιαίτερα αναφορικά με τα κτήρια, τόσο τα ιδιωτικά όσο και τα 115.000 δημόσια. Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ (2018), 3.000.000 ελληνικές κατοικίες (45% του συνόλου), δεν έχουν καμία μόνωση, 1.650.000 (26%) έχουν μόνο διπλά τζάμια, ενώ μόνο 1.000.000 (15%) έχουν διπλά τζάμια και εξωτερική μόνωση.
Σύμφωνα με το φιλόδοξο σενάριο (ΙΟΒΕ, 2019), το οποίο μετά την ύπαρξη των επιπλέον κονδυλίων ύψους €32δις του Next Generation EU, θα πρέπει να είναι και το σενάριο – στόχος, μέχρι το 2025, πρέπει να έχει αυξηθεί σταδιακά στο 3% ο ετήσιος αριθμός ενεργειακής αναβάθμισης 150.000 κατοικιών, επενδύσεων €1,4 δισ., με δημιουργία 40.000 θέσεων εργασίας κάθε χρόνο και πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην οικονομία έως €1,7 δισ. ετησίως. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος, προκειμένου να θωρακιστούν οι 3.000.000 κατοικίες μέσα στην επόμενη 20ετία.
Το πρόγραμμα «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» της περιόδου 2011-2014, με επενδύσεις ύψους €500.000.000 και δημιουργία 12.000 θέσεων εργασίας, αναβάθμισε ενεργειακά 40.000 κατοικίες οικονομικά αδύναμων νοικοκυριών. Σύμφωνα με πρόσφατα απολογιστικά στοιχεία του ΥΠΕΝ, το πρόγραμμα αυτό έδωσε τα εξής εξαιρετικά δεδομένα: κατοικία 90m2, κατασκευής 1980, εντάχθηκε στο «Εξοικονομώ κατ’ Οίκον», με συνολικό κόστος €18.000 (επιδότηση €8.000 και άτοκο δάνειο €10.000). Από ετήσιο ενεργειακό κόστος €3.000, το αντίστοιχο νοικοκυριό εξοικονόμησε €1.700, δαπανώντας ετησίως μόνο €1.300. Με άλλα λόγια, το μεσαίου – χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριό, για τα επόμενα 60-70 χρόνια θα εξοικονομεί κάθε χρόνο δύο «συντάξεις» χαμηλού και μεσαίου επιπέδου.
Σχ. 3. Αξιολόγηση στρατηγικών Εξοικονόμησης Ενέργειας
Το πρόγραμμα αξιολογήθηκε (2016), μαζί με την εθνική στρατηγική αναβάθμισης κτηρίων κι εξοικονόμησης ενέργειας, από το Joint Research Centre της Ε.Ε., ως το δεύτερο καλύτερο της Ε.Ε., μετά το ισπανικό.
Γ. ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ;
Το «Εξοικονομώ», έπεσε θύμα της τεράστιας επιτυχίας του. Από την αρχική επιφυλακτικότητα των πρώτων χρόνων, τώρα πλέον, οι διαθέσιμοι πόροι εξαντλούνται μέσα σε ελάχιστα λεπτά, η κατάθεση αιτήσεων από τους μηχανικούς έχει εξελιχθεί σε διαδικασία απίστευτης ταλαιπωρίας, ενώ ταυτόχρονα έχουν αναπτυχθεί τα γνωστά φαινόμενα της ελληνικής παράκαμψης των διαδικασιών διαφάνειας.
Το πρόγραμμα πρέπει να εξαλείψει τα φαινόμενα αυτά κι επίσης να λειτουργήσει με σαφέστερα κριτήρια κοινωνικής και χωρικής δικαιοσύνης, μείωσης των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων από τις κατοικίες, αύξησης της ελληνικής προστιθέμενης αξίας, ενίσχυσης της εθνικής καινοτομίας, προσθήκης νέων πηγών χρηματοδότησης.
Συνοπτικά, οι βελτιώσεις πρέπει να στοχεύσουν στους ακόλουθους (τουλάχιστον) τομείς:
1. Διπλασιασμός των διαθέσιμων εθνικών και κοινοτικών κονδυλίων, νομοθέτηση ισχυρών φορολογικών κινήτρων, τραπεζική (δανειοδοτική και άλλη) στήριξη των ενεργειακών εταιρειών ESCOs
2. Αναμόρφωση των κριτηρίων επιλογής αιτήσεων και παρεμβάσεων, ώστε να ενισχύονται κατά προτεραιότητα τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, καθώς και οι παρεμβάσεις που μειώνουν περισσότερο τις εκπομπές. Να μη λησμονείται ότι η εξοικονόμηση αποτελεί το ισχυρότερο όπλο τόσο για καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, όσο και για την κατά 44% μείωση των εκπομπών ρύπων
3. Σημαντική χρηματοδοτική αύξηση κι ενίσχυση των αιτήσεων ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, για προφανείς λόγους. Η κατανομή του επιδόματος θέρμανσης, μετά από βελτιώσεις, μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός
4. Ειδική κατά προτεραιότητα ενίσχυση των νοικοκυριών των περιοχών απολιγνιτοποίησης (Δυτ. Μακεδονία, Μεγαλόπολη), σε συνδυασμό με την προώθηση των Ενεργειακών Κοινοτήτων. Οι περιοχές αυτές πρέπει να λειτουργήσουν ως ευρωπαϊκά παραδείγματα ενίσχυσης και αναβάθμισης των υπό απολιγνιτοποίηση περιοχών, ως παραδείγματα Ενεργειακής Δημοκρατίας και καταπολέμησης της Ενεργειακής Φτώχειας, με ενισχύσεις και από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης
5. Ειδική «έξυπνη» πρόβλεψη για ενίσχυση των δεκάδων υλικών αναβάθμισης που παράγονται στην Ελλάδα, πάντα στο πλαίσιο των αρχών ελεύθερου ανταγωνισμού, με στόχο τη μεγιστοποίηση της απασχόλησης και της εθνικής προστιθέμενης αξίας. Τα σχετικά παραδείγματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μπορούν να αξιοποιηθούν
6.Ειδικό πρόγραμμα σε συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και καινοτόμες επιχειρήσεις, για ενίσχυση των εθνικών πρωτοβουλιών αξιοποίησης νέων θερμομονωτικών υλικών, χρωμάτων, νανοτεχνολογίας, κα
7. Ειδικό πρόγραμμα για παρεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια και ιστορικά κέντρα πόλεων, όπου οι παρεμβάσεις πρέπει να συντονιστούν με τις προϋποθέσεις των αντίστοιχων Εφοριών Αρχαιοτήτων
Το πρόγραμμα αξιολογήθηκε (2016), μαζί με την εθνική στρατηγική αναβάθμισης κτηρίων κι εξοικονόμησης ενέργειας, από το Joint Research Centre της Ε.Ε., ως το δεύτερο καλύτερο της Ε.Ε., μετά το ισπανικό.
Γ. ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ;
Το «Εξοικονομώ», έπεσε θύμα της τεράστιας επιτυχίας του. Από την αρχική επιφυλακτικότητα των πρώτων χρόνων, τώρα πλέον, οι διαθέσιμοι πόροι εξαντλούνται μέσα σε ελάχιστα λεπτά, η κατάθεση αιτήσεων από τους μηχανικούς έχει εξελιχθεί σε διαδικασία απίστευτης ταλαιπωρίας, ενώ ταυτόχρονα έχουν αναπτυχθεί τα γνωστά φαινόμενα της ελληνικής παράκαμψης των διαδικασιών διαφάνειας.
Το πρόγραμμα πρέπει να εξαλείψει τα φαινόμενα αυτά κι επίσης να λειτουργήσει με σαφέστερα κριτήρια κοινωνικής και χωρικής δικαιοσύνης, μείωσης των εκπεμπόμενων αέριων ρύπων από τις κατοικίες, αύξησης της ελληνικής προστιθέμενης αξίας, ενίσχυσης της εθνικής καινοτομίας, προσθήκης νέων πηγών χρηματοδότησης.
Συνοπτικά, οι βελτιώσεις πρέπει να στοχεύσουν στους ακόλουθους (τουλάχιστον) τομείς:
1. Διπλασιασμός των διαθέσιμων εθνικών και κοινοτικών κονδυλίων, νομοθέτηση ισχυρών φορολογικών κινήτρων, τραπεζική (δανειοδοτική και άλλη) στήριξη των ενεργειακών εταιρειών ESCOs
2. Αναμόρφωση των κριτηρίων επιλογής αιτήσεων και παρεμβάσεων, ώστε να ενισχύονται κατά προτεραιότητα τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά, καθώς και οι παρεμβάσεις που μειώνουν περισσότερο τις εκπομπές. Να μη λησμονείται ότι η εξοικονόμηση αποτελεί το ισχυρότερο όπλο τόσο για καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, όσο και για την κατά 44% μείωση των εκπομπών ρύπων
3. Σημαντική χρηματοδοτική αύξηση κι ενίσχυση των αιτήσεων ορεινών και μειονεκτικών περιοχών, για προφανείς λόγους. Η κατανομή του επιδόματος θέρμανσης, μετά από βελτιώσεις, μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός
4. Ειδική κατά προτεραιότητα ενίσχυση των νοικοκυριών των περιοχών απολιγνιτοποίησης (Δυτ. Μακεδονία, Μεγαλόπολη), σε συνδυασμό με την προώθηση των Ενεργειακών Κοινοτήτων. Οι περιοχές αυτές πρέπει να λειτουργήσουν ως ευρωπαϊκά παραδείγματα ενίσχυσης και αναβάθμισης των υπό απολιγνιτοποίηση περιοχών, ως παραδείγματα Ενεργειακής Δημοκρατίας και καταπολέμησης της Ενεργειακής Φτώχειας, με ενισχύσεις και από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης
5. Ειδική «έξυπνη» πρόβλεψη για ενίσχυση των δεκάδων υλικών αναβάθμισης που παράγονται στην Ελλάδα, πάντα στο πλαίσιο των αρχών ελεύθερου ανταγωνισμού, με στόχο τη μεγιστοποίηση της απασχόλησης και της εθνικής προστιθέμενης αξίας. Τα σχετικά παραδείγματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μπορούν να αξιοποιηθούν
6.Ειδικό πρόγραμμα σε συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και καινοτόμες επιχειρήσεις, για ενίσχυση των εθνικών πρωτοβουλιών αξιοποίησης νέων θερμομονωτικών υλικών, χρωμάτων, νανοτεχνολογίας, κα
7. Ειδικό πρόγραμμα για παρεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια και ιστορικά κέντρα πόλεων, όπου οι παρεμβάσεις πρέπει να συντονιστούν με τις προϋποθέσεις των αντίστοιχων Εφοριών Αρχαιοτήτων
