Αυθεντικότητα, εικαστικοποίηση και αρχαιότητες

φώτο ert.gr

200 χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 για ανεξαρτησία και Εθνική κυριαρχία!

γράφει η Καρολίνα Αννίνου

Η Θεσσαλονίκη δεύτερη πρωτεύουσα του Βυζαντινού Κράτους (Αυτοκρατορία), δεν απέχει από την Αθήνα και το πρόσφατο έργο της νέας διάστρωσης με σκυρόδεμα οπλισμένο με μεταλλικό πλέγμα για την διακίνηση επισκεπτών στην Ακρόπολη, την πυρκαγιά στην Ακρόπολη των Μυκηνών, τις άδειες χρήσης στην Επίδαυρο, την 50χρονη «ενοικίαση» αρχαιολογικού πλούτου…, διότι σε όλη την χώρα ισχύει ο ίδιος Αρχαιολογικός Νόμος!

Όσα διαδραματίζονται σε σχέση με την μεταφορά ή μη των μοναδικών αρχαιοτήτων που βρέθηκαν κατά την διάνοιξη του «σταθμού Βενιζέλου» της Θεσσαλονίκης προβληματίζουν έντονα διότι το Νομοθετικό πλαίσιο υποχρεώνει στην «κατά χώραν» διατήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων και απαγορεύει την απόσπαση και μεταφορά τους! «Η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του» (ΝΟΜΟΣ υπ’ αριθ. 3028/2002, ΦΕΚ A-153/28-6-2002 Άρθρο 42)

Ο Αρχαιολογικός Νόμος προστατεύει τις αρχαιότητες – πολιτιστική κληρονομιά και καθόλου δεν ευθύνεται όταν συχνά ταλαιπωρούνται οι πολίτες, δεν ευθύνεται ο Νόμος αλλά ο τρόπος με το οποίο κάθε φορά εφαρμόζεται ή δεν εφαρμόζεται…, από συγκεκριμένους δημόσιους λειτουργούς και πολιτικές παρεμβάσεις.

Κάποτε προσβλέπαμε στο Κ.Α.Σ., ήταν εγγύηση για την ασφάλεια και την σωστή διαχείριση παρά τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετώπιζε ακριβώς γι’ αυτό, τα τελευταία χρόνια τι συμβαίνει;

Η σοβαρότητα της κατάστασης ανάγκασε επτά φορείς να προσφύγουν στο Συμβούλιο Επικρατείας και προκάλεσε μία μεγάλη συζήτηση που έγινε σε διαδικτυακή εκδήλωση (9 Μαρτίου 2021) με το ερώτημα αν «μπορεί να κατασκευασθεί ο «σταθμός Βενιζέλου» με τις αρχαιότητες αμετακίνητες».

Οι αρχαιότητες: οικοδομικό σύνολο 1500 τ.μ., τμήματα του Κύριου Δρόμου (decumanus maximus) 4ου αι., μαρμαρόστρωτου με τις κιονοστήρικτες στοές του, κράσπεδα, αγωγούς, πεζοδρόμια και έναν από τους βασικούς κάθετους δρόμους (cardo) που συνέδεε το βόρειο τμήμα της πόλης με τον λιμένα του Μεγάλου Κωνσταντίνου (αντιστοιχούν στην σημερινή Εγνατία και Βενιζέλου). Από τον 8ο -14ο αι. η decumanus maximus παίρνει την μορφή της Μέσης ή της Λεωφόρου των βυζαντινών χρόνων με καταστήματα και εργαστήρια κοσμημάτων, και διαμορφώνεται η πλατεία (φόρος) με στοές στις τρεις πλευρές της. Μία σημαντική διασταύρωση του αστικού ιστού της πόλης, συνδέει τα ήδη χαρακτηρισμένα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς (UNESCO) της πόλης και ως εκ τούτου αποτελεί το «περιβάλλον» αυτών των Μνημείων (Δελτίο Χ.Α.Ε. , Περίοδος Δ’, Τόμος ΜΑ’, 2020, Κρινώ Κωνσταντινίδου – Μαρία Μίζα).

Η συζήτηση συναρπαστική, υποδειγματική σε όλα τα επίπεδα, αξίζει να την παρακολουθήσετε (ΚΙΝΗΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ youtube) διότι όχι μόνο ξεκαθαρίζει το τοπίο με τρόπο άψογο αλλά μας μαθαίνει πολλά και εξαιρετικά χρήσιμα. Γίνεται ολοφάνερο σε όλους όσους ενδιαφέρονται, ειδικούς και μη, από τους κατ’ εξοχήν ειδικούς επιστήμονες, ότι λύση υπάρχει εφικτή και βέλτιστη, τόσο από άποψη προστασίας όσο και από άποψη δαπάνης και χρόνου (Κ. Ζάμπας), λύση σύμφωνη με το Αρχαιολογικό Νόμο η οποία διασφαλίζει και τους όρους της UNESCO για ακεραιότητα, αυθεντικότητα και προστασία των αρχαιοτήτων. Λόγος μεταφοράς δεν υπάρχει!

Παρ’ όλα αυτά το Κ.Α.Σ. επέλεξε την μεταφορά (γνωμοδότηση υπέρ της απόσπασης – επανατοποθέτησης των αρχαίων) γνωρίζοντας τις επιπτώσεις, γνωρίζοντας ότι αν δεν χρησιμοποιηθεί η βέλτιστη λύση και επιλεχθεί μεταφορά και… επανατοποθέτηση το αποτέλεσμα δεν θα είναι το ίδιο, θα χαθεί η αυθεντικότητα και όχι μόνο.

Επιβεβαιώνει η Γ.Γ. του Υπουργείου Πολιτισμού κυρία Βλαζάκη και πρώην Πρόεδρος του Κ.Α.Σ. αναφερόμενη στον Αρχαιολογικό Νόμο, από την στιγμή που υπάρχει λύση και παρόλα αυτά αποσπώνται από την θέση τους οι αρχαιότητες, χάνουν την αυθεντικότητα τους! Επιβεβαιώνουν και οι αρμόδιες Διευθύνσεις Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων του ίδιου του Υπουργείου Πολιτισμού με τις εισηγήσεις τους υπέρ της «κατά χώραν» διατήρησης των αρχαιοτήτων. Επί πλέον καθώς οι αρχαιότητες αυτές (κομμάτι του αστικού ιστού) αποτελούν το «περιβάλλον» των ήδη χαρακτηρισμένων Μνημείων, κινδυνεύουν να αποχαρακτηρισθούν και αυτά!

Σύμφωνα με τις Διεθνείς Συμβάσεις Προστασίας της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς (Χάρτης Βενετίας 1964, Nara Document on Authenticity 1994, Χάρτης Λωζάνης 1990), οποιαδήποτε μεταφορά στοιχείων της κληρονομιάς σε νέες τοποθεσίες αποτελεί παραβίαση της αρχής διατήρησης της κληρονομιάς στην αρχική της τοποθεσία.

Και το ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών), ο τεχνικός Σύμβουλος της UNESCO για την Παγκόσμια Κληρονομιά με ανακοινώσεις του τοποθετήθηκε έγκαιρα υπέρ της «κατά χώραν» διατήρησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό της Βενιζέλου (Σοφία Αυγερινού -Κολώνια).

Για να ενταχθεί λοιπόν, ένα Μνημείο στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς UNESCO ελέγχεται το κατά πόσο εφαρμόζεται ο υπάρχων Νόμος με συγκεκριμένα κριτήρια και όρους και ένας από αυτούς που πρέπει να τηρούν όλα ανεξαιρέτως τα Μνημεία, είναι η αυθεντικότητα, είναι το μέτρο με το οποίο αληθινά και αξιόπιστα εκφράζονται οι πολιτιστικές αξίες ενός Μνημείου, αυτό δεν είναι κάτι θεωρητικό και αόριστο, υπάρχουν δείκτες βάση των οποίων ελέγχεται αυτή η αξιοπιστία (Αλκ. Πρέπης).

Η συζήτηση τεκμηρίωσε αλήθειες που δεν είναι μόνο τεχνικές και επιστημονικές, είναι αυθεντικές, αλήθειες ζωής (Τάσος Δίκας). Η αυθεντικότητα είναι και έννοια φιλοσοφική με μεγάλη σημασία για τον κάθε πολίτη, για τον κάθε άνθρωπο επί της γης. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε να ξεχωρίζουμε το αυθεντικό από το κίβδηλο- την μερική αυθεντικότητα, ιδιαίτερα στην εποχή που ζούμε που πολλές φορές σ’ ένα βαθμό εικαστικοποιείται η παρουσία της καθημερινής ζωής από έναν τεχνικό τρόπο ζωής.

Η Παγκόσμια Επιστημονική Κοινότητα στηρίζει την λύση (μελέτη Βέττα), παρακολουθεί και χτυπάει καμπανάκι κινδύνου, διότι αν γίνει διαδικασία μεταφοράς, διαδικασία τεχνικά υλοποιήσημη μεν αλλά με αποτέλεσμα τελείως διαφορετικό από το αυθεντικό, θα είναι κίβδηλο, εικαστοποίηση του χώρου! Και αλλοίμονο αν φτάσουμε στο σημείο να παρουσιάζουμε το κίβδηλο ως αυθεντικό, πολύ περισσότερο όταν το κίβδηλο έχει την έμμεση υποστήριξη κάποιων θεσμών.

Ποιος θα ήθελε να συμβούν όλα αυτά και για ποιο λόγο;

Τι δεν κατάλαβε το Κ.Α.Σ. απ’ όσα καταλάβαμε όλοι οι υπόλοιποι, τι συνέβη και με ποια κριτήρια επέλεξε την μετακίνηση;

Πηγή φώτο ert.gr