Η εφημερίδα αυτή κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1825 και ο Κορδάτος γράφει πως ήταν καλά οργανωμένη με πολλές ειδήσεις εξακριβωμένες και φλογερή αρθογραφία.
Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, η πρώτη σελίδα του πρώτου φύλλου.
Πρωταγωνιστές ήταν δυο σημαντικά πρόσωπα της εποχής:
Πηγή: imerodromos.gr
Πρωταγωνιστές ήταν δυο σημαντικά πρόσωπα της εποχής:
Εξώφυλλο του περιοδικού «Ερμής ο Λόγιος» το 1817.
Ο αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης(1784-1860) λόγιος φιλελεύθερος, που διαδέχθηκε τον Άνθιμο Γαζή , ένα άλλο σπουδαίο κληρικό, στη διεύθυνση του περιοδικού « Ερμής ο Λόγιος» που εκδόθηκε το 1811 στη Βιέννη με την καθοδήγηση του Αδαμάντιου Κοραή.
Ο Φαρμακίδης αγωνιστής της Επανάστασης, καταδιώχτηκε στα χρόνια του Καποδίστρια και συγκρούστηκε με τον Δημήτριο Υψηλάντη, μετά την άρνησή του να δεχτεί λογοκρισία στα κείμενά του. Πρωταγωνίστησε στην ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος από το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης το 1833. Πίστευε ότι η «αυτονομία και ανεξαρτησία της Εκκλησίας είναι αχώριστος της αυτονομίας και ανεξαρτησίας της επικρατείας και πάσα κατ’ εκείνης άμεσος ή έμμεσος προσβολή είναι και προσβολή κατ’ εκείνης».
Ο Φαρμακίδης διορίστηκε «εφημεριδογράφος της Διοικήσεως» και όπως αναφέρεται στο διορισμό του, που υπογράφει ο γενικός γραμματέας της «Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος» Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ορίστηκε ως «άνδρας άξιος και απολαμβάνων την υπόληψιν της Διοικήσεως». Αναφέρεται ακόμη ότι η απόφαση λήφθηκε «συναινέσει του Βουλευτικού».
Ο Κωνσταντίνος Τόμπρας
Από την άλλη πλευρά βρέθηκε ο επικεφαλής των τυπογράφων Κωνσταντίνος Τόμπρας από το Αιβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας. Ο Τόμπρας μαζί με τον Παύλο Πατρίκιο ήταν οι μόνοι επαγγελματίες τυπογράφοι, που δίδαξαν την τυπογραφική τέχνη στην κυρίως Ελλάδα, στην οποία μέχρι το 1821 δεν υπήρχαν ούτε τυπογράφοι ούτε εφημερίδες. Είχε εργαστεί κοντά στον ξακουστό τον καιρό εκείνο φιλέλληνα Φιρμίνιο Διδότο, ο οποίος στο Παρίσι είχε προσφέρει πολλές υπηρεσίες στην αναγέννηση του Ελληνισμού.
Οι «δουλευταί της Εθνικής Τυπογραφίας» που πεινούσαν περισσότερο από τους άλλους
Για την πρώτη απεργία μας πληροφορεί ο ξεχωριστός ιστοριοδίφης Θάνος Κ. Βαγενάς που μελέτησε τα κρατικά αρχεία:
«Οι ελάχιστοι τυπογράφοι της εποχής εκείνης και μάλιστα του 1826, που μας ενδιαφέρουν, δούλευαν στα τυπογραφεία των τριών εφημερίδων: της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος που έβγαινε στο Ναύπλιο, της Εφημερίδος των Αθηνών που έβγαινε στην Αθήνα και του Φίλου του Νόμου που έβγαινε στην Ύδρα. Τυπογραφεία άλλα δεν υπήρχαν τότε σ’ ενέργεια (γιατί και το τυπογραφείο του Μεσολογγίου είχε διαλυθεί). Και οι λίγοι αυτοί τυπογράφοι δούλευαν με ημερομίσθιο και μάλιστα του Ναυπλίου εθεωρούντο “δουλευταί της Εθνικής Τυπογραφίας” και …πεινούσαν περισσότερο από τους άλλους (μια κι’ ήσαν… δημόσιοι υπάλληλοι). Διότι, όπως είναι γνωστόν, η Προσωρινή Ελληνική Διοίκηση δεν είχε πάντοτε χρήματα να τους πληρώνη κι’ οι τυπογράφοι έμεναν πολλές φορές νηστικοί και εγόγγυζαν εναντίον των υπευθύνων.
Έτσι κάποτε έχασαν την υπομονή τους και κάθησαν και έγραψαν μια διαμαρτυρία προς το Βουλευτικό Σώμα, στις 6 Μαρτίου του 1826. Μ’ αυτή διαμαρτύρονται εναντίον του «Συντάκτου» της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος, του γνωστού λογίου και αρχιμανδρίτου Θεοκλήτου Φαρμακίδη, ο οποίος όχι μόνον δεν εφρόντιζε να πάρη χρήματα και να τους πληρώση, αλλά τους έδιδε «εθνικές ομολογίες», που δεν μπορούσαν να τις εξαργυρώσουν ή τις εξαργύρωναν στους επιτηδείους με εξευτελιστικές τιμές.
«…μόνον το εν τρίτον εκ διαλειμμάτων του μισθού μας ελάβομεν»
Γράφουν λοιπόν και τα επόμενα:
“Oι υποσημειούμενοι αναφερόμεθα, ότι δέκα μήνες όλους δουλεύομεν ενταύθα εις την Τυπογραφίαν της Σ. Διοικήσεως, και των πρώτων μηνών τους δεδουλευμένους ημών μισθούς ελάβομεν, και αφού ηλπίζαμεν μεγάλως να λάβωμεν και των άλλων πέντε, αφού μάλιστα εδιωρίσθη παρά της Σ. Διοικήσεως ο κ. Θ. Φαρμακίδης κατά την οποίαν υπόσχεσιν μας έδωκε. Ίδομεν όμως το εναντίον και μόνον το εν τρίτον εκ διαλειμμάτων του μισθού μας ελάβομεν παραυτού, ζητούντες δε και το υπόλοιπον εξυβρίσθημεν παρά της σοφολογιότητος του, αλλά διά να μας καταπείση και λάβωμεν εθνικάς ομολογίας εμεταχειρίσθη την βίαν και λέγει “όποιος δεν λάβει αυτός ας φύγη, και ούτε καν αποδεικτικόν του δίδω, και ας υπάγη όπου θέλει”. Με τοιούτους λοιπόν λόγους μας κατέπεισεν και μας έδωκε αντί μετρητών εθνικάς ομολογίας κ.λπ…. Την αναφορά υπογράφουν οι τυπογράφοι Κωνστ, Τόμπας, Αναστας. Νικολαίδης, Δημ. Βλαστός, Ιωαν. Τόμπρας, Ευαγ. Ζωντανός, Αποστ. Σοφιανόπουλος και Ιωαν. Καραλής. Η διαμαρτυρία των τυπογράφων διαβιβάστηκε στο Εκτελεστικό και εκείνο ζήτησε από το υπουργείο των Εσωτερικών να πληροφορηθή αν αληθεύουν αυτά».
Η «αχρηματία του ελληνικού ταμείου»
Το υπουργείο των Εσωτερικών ζήτησε από τον Φαρμακίδη πληροφορίες. Αυτός απάντησε στις 15 Μαρτίου, χαρακτηρίζοντας την απεργία των τυπογράφων σαν «στάση» και «συνωμοσία»:
«Προς το έξοχον
Υπουργείον των Εσωτερικών
Ο κύριος Κωνσταντίνος Δόμπρας τυπογράφος, ενωθείς μετά τινός Δημητρίου Βλαστού, εκίνησαν εις συνωμοσίαν και αποστασίαν όλους τους ανθρώπους της Εθνικής Τυπογραφίας, και όντως εις μίαν ημέραν έμεινεν έρημος η τυπογραφία. Τα παράπονά των ήσαν ότι δεν επληρώθησαν οι μισθοί των εις μετρητά, αλλ’ εις αποδεικτικά αντί μετρητών. Τούτο δεν ανάγεται εις εμέ, αλλ’ εις την διοίκησιν, η οποία εθέσπισε την οικονομικήν αυτήν πληρωμήν δια την γνωστήν εις όλους μας αχρηματίαν του ελληνικού ταμείου. Ούτως επληρώθησαν όλα τα μέλη των δύο διοικητικών σωμάτων, οι υπουργοί, οι γραμματείς κλπ…. Και επειδή έμελλον να ζημιωθώσι και αυτοί ολίγον τι διά της ξεπεσμένης πωλήσεως των αποδεικτικών απεστάτησαν και ερήμωσαν την Εθνικήν Τυπογραφίαν… Δια την αποστασίαν λοιπόν των ανθρώπων αυτών έμεινεν η Εθνική Τυπογραφία με τα’όσους ανθρώπους, ώστε δεν είναι πλέον ικανή ουδέ δια την εφημερίδα της Διοικήσεως, και κατά χρέος αναφέρομεν περί τούτου εις το έξοχον Υπουργείον των Εσωτερικών…
Εν Ναυπλίω 1826 Μαρτίου 18
Ο επιστάτης
Της Εθνικής Τυπογραφίας
Θεόκλητος Φαρμακίδης»
Oι «αποστάται» και οι απεργοσπάστες
Ο Φαρμακίδης κατάγγειλε ακόμα πως είχε δανείσει μερικά χρήματα τον Κωνσταντίνο Τόμπρα και ο αρχιτυπογράφος δεν του τα γύρισε κι ακόμα πως πήρε τυπογραφικά στοιχεία «δια να χύση εξ αυτών άλλα στοιχεία».
Γράφει σχετικά ο Θ. Βαγενάς:
«Το υπουργείον των Εσωτερικών κάλεσε τους “αποστάτας” να παρουσιασθούν στις 9 π.μ. της άλλης ημέρας “διότι έχουν να ερωτηθούν περί τινος υποθέσεως”. Kατά την ιδίαν ημέραν (16 Μαρτίου) διετάχθη η Γενική Αστυνομία του Ναυπλίου “φυλακώση τον Κωνσταντίνον Τόμπρα, έως να πληρώση προς τον συντάκτην της Εφημερίδος της Διοικήσεως κύριον Θεόκλητον Φαρμακίδην χρέος του, το οποίον είναι τάλλαρα τρία και ημίσεια λίρα…” Η υπόθεση έληξε με την φυλάκιση του Κ. Τόμπρα για το “δάνειόν” του από τον Φαρμακίδην! Και δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλα έγγραφα, που να μας πληροφορούν τί απέγινε με την διαφορά τους εκείνη. Η ιστορική ημέρα λοιπόν για την ελληνική εργατική τάξη πιθανώτατα είναι η 14 Μαρτίου του 1826, αφού κι’ από άλλο έγγραφο αποδεικνύεται ότι την ημέρα εκείνη έδωσαν 1000 γρόσια στον Θεόκλητο Φαρμακίδη, ίσως για να πληρώση τους πρώτους έλληνες “απεργοσπάστες” που δεν ακολούθησαν τον Τόμπραν».
(Εφ. Αλλαγή, φ. 20 Ιανουαρίου 1953).
Και αίτημα για «δώρο» του Πάσχα
Ο Θ. Βαγενάς βρήκε στα κρατικά αρχεία και ένα άλλο έγγραφο από το οποίο προκύπτει πως οι τυπογράφοι από το 1822 διεκδικούσαν να πάρουν και το «δώρο» του Πάσχα. Αναφέρει σχετικά ( εφημ. Αλλαγή, φ.18 Φεβρουαρίου 1952):
«Βρισκόμαστε, γράφει, στις αρχές του Μεγάλου Αγώνα του Εικοσιένα. Τον Απρίλη του 1822 η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος ήταν εγκατεστημένη στην Κόρινθο, όπου έμεινε μέχρις ότου ο κίνδυνος από την κάθοδο του Δράμαλη πασά την ανάγκασε να κατέβη στο Άργος. Εκεί στην Κόρινθο είχε μεταφερθεί και το Τυπογραφείο της Διοικήσεως, όπου δούλευαν οι πρώτοι νεοέλληνες τυπογράφοι μ’ επικεφαλής τον Κωνσταντίνον Τόμπραν και τον ανεψιό του Ιωάννη Τόμπρα. Λίγο πριν από τις γιορτές του Πάσχα ο Κ. Τόμπρας, εκ μέρους του συνεργείου των τυπογράφων της Κορίνθου, έστειλε μια αίτησί του προς την Ελληνική Διοίκηση, ( που περισώθηκε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους), αυτήν εδώ:
“ Προς το Μινιστέριον της Οικονομίας.
Επειδή και κατ’ αυτάς έφθασαν αι του Πάσχα εορτάσιμοι ημέραι και θέλομεν ν’ αγοράσωμεν άλλος παπούτσια, άλλος τζουράπια και άλλος άλλο τι, δια τούτο παρακαλούμεν το Μινιστέριον να μας δώση ολίγα γρόσια δια ν’ απεράσωμεν ταύτας τας εορτασίμους ημέρας , αναπληρούντες τας χρείας μας”».
Ο αρχιμανδρίτης Θεόκλητος Φαρμακίδης(1784-1860) λόγιος φιλελεύθερος, που διαδέχθηκε τον Άνθιμο Γαζή , ένα άλλο σπουδαίο κληρικό, στη διεύθυνση του περιοδικού « Ερμής ο Λόγιος» που εκδόθηκε το 1811 στη Βιέννη με την καθοδήγηση του Αδαμάντιου Κοραή.
Ο Φαρμακίδης αγωνιστής της Επανάστασης, καταδιώχτηκε στα χρόνια του Καποδίστρια και συγκρούστηκε με τον Δημήτριο Υψηλάντη, μετά την άρνησή του να δεχτεί λογοκρισία στα κείμενά του. Πρωταγωνίστησε στην ανακήρυξη του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος από το πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης το 1833. Πίστευε ότι η «αυτονομία και ανεξαρτησία της Εκκλησίας είναι αχώριστος της αυτονομίας και ανεξαρτησίας της επικρατείας και πάσα κατ’ εκείνης άμεσος ή έμμεσος προσβολή είναι και προσβολή κατ’ εκείνης».
Ο Φαρμακίδης διορίστηκε «εφημεριδογράφος της Διοικήσεως» και όπως αναφέρεται στο διορισμό του, που υπογράφει ο γενικός γραμματέας της «Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος» Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ορίστηκε ως «άνδρας άξιος και απολαμβάνων την υπόληψιν της Διοικήσεως». Αναφέρεται ακόμη ότι η απόφαση λήφθηκε «συναινέσει του Βουλευτικού».
Ο Κωνσταντίνος Τόμπρας
Από την άλλη πλευρά βρέθηκε ο επικεφαλής των τυπογράφων Κωνσταντίνος Τόμπρας από το Αιβαλί (Κυδωνίες) της Μικράς Ασίας. Ο Τόμπρας μαζί με τον Παύλο Πατρίκιο ήταν οι μόνοι επαγγελματίες τυπογράφοι, που δίδαξαν την τυπογραφική τέχνη στην κυρίως Ελλάδα, στην οποία μέχρι το 1821 δεν υπήρχαν ούτε τυπογράφοι ούτε εφημερίδες. Είχε εργαστεί κοντά στον ξακουστό τον καιρό εκείνο φιλέλληνα Φιρμίνιο Διδότο, ο οποίος στο Παρίσι είχε προσφέρει πολλές υπηρεσίες στην αναγέννηση του Ελληνισμού.
Οι «δουλευταί της Εθνικής Τυπογραφίας» που πεινούσαν περισσότερο από τους άλλους
Για την πρώτη απεργία μας πληροφορεί ο ξεχωριστός ιστοριοδίφης Θάνος Κ. Βαγενάς που μελέτησε τα κρατικά αρχεία:
«Οι ελάχιστοι τυπογράφοι της εποχής εκείνης και μάλιστα του 1826, που μας ενδιαφέρουν, δούλευαν στα τυπογραφεία των τριών εφημερίδων: της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος που έβγαινε στο Ναύπλιο, της Εφημερίδος των Αθηνών που έβγαινε στην Αθήνα και του Φίλου του Νόμου που έβγαινε στην Ύδρα. Τυπογραφεία άλλα δεν υπήρχαν τότε σ’ ενέργεια (γιατί και το τυπογραφείο του Μεσολογγίου είχε διαλυθεί). Και οι λίγοι αυτοί τυπογράφοι δούλευαν με ημερομίσθιο και μάλιστα του Ναυπλίου εθεωρούντο “δουλευταί της Εθνικής Τυπογραφίας” και …πεινούσαν περισσότερο από τους άλλους (μια κι’ ήσαν… δημόσιοι υπάλληλοι). Διότι, όπως είναι γνωστόν, η Προσωρινή Ελληνική Διοίκηση δεν είχε πάντοτε χρήματα να τους πληρώνη κι’ οι τυπογράφοι έμεναν πολλές φορές νηστικοί και εγόγγυζαν εναντίον των υπευθύνων.
Έτσι κάποτε έχασαν την υπομονή τους και κάθησαν και έγραψαν μια διαμαρτυρία προς το Βουλευτικό Σώμα, στις 6 Μαρτίου του 1826. Μ’ αυτή διαμαρτύρονται εναντίον του «Συντάκτου» της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος, του γνωστού λογίου και αρχιμανδρίτου Θεοκλήτου Φαρμακίδη, ο οποίος όχι μόνον δεν εφρόντιζε να πάρη χρήματα και να τους πληρώση, αλλά τους έδιδε «εθνικές ομολογίες», που δεν μπορούσαν να τις εξαργυρώσουν ή τις εξαργύρωναν στους επιτηδείους με εξευτελιστικές τιμές.
«…μόνον το εν τρίτον εκ διαλειμμάτων του μισθού μας ελάβομεν»
Γράφουν λοιπόν και τα επόμενα:
“Oι υποσημειούμενοι αναφερόμεθα, ότι δέκα μήνες όλους δουλεύομεν ενταύθα εις την Τυπογραφίαν της Σ. Διοικήσεως, και των πρώτων μηνών τους δεδουλευμένους ημών μισθούς ελάβομεν, και αφού ηλπίζαμεν μεγάλως να λάβωμεν και των άλλων πέντε, αφού μάλιστα εδιωρίσθη παρά της Σ. Διοικήσεως ο κ. Θ. Φαρμακίδης κατά την οποίαν υπόσχεσιν μας έδωκε. Ίδομεν όμως το εναντίον και μόνον το εν τρίτον εκ διαλειμμάτων του μισθού μας ελάβομεν παραυτού, ζητούντες δε και το υπόλοιπον εξυβρίσθημεν παρά της σοφολογιότητος του, αλλά διά να μας καταπείση και λάβωμεν εθνικάς ομολογίας εμεταχειρίσθη την βίαν και λέγει “όποιος δεν λάβει αυτός ας φύγη, και ούτε καν αποδεικτικόν του δίδω, και ας υπάγη όπου θέλει”. Με τοιούτους λοιπόν λόγους μας κατέπεισεν και μας έδωκε αντί μετρητών εθνικάς ομολογίας κ.λπ…. Την αναφορά υπογράφουν οι τυπογράφοι Κωνστ, Τόμπας, Αναστας. Νικολαίδης, Δημ. Βλαστός, Ιωαν. Τόμπρας, Ευαγ. Ζωντανός, Αποστ. Σοφιανόπουλος και Ιωαν. Καραλής. Η διαμαρτυρία των τυπογράφων διαβιβάστηκε στο Εκτελεστικό και εκείνο ζήτησε από το υπουργείο των Εσωτερικών να πληροφορηθή αν αληθεύουν αυτά».
Η «αχρηματία του ελληνικού ταμείου»
Το υπουργείο των Εσωτερικών ζήτησε από τον Φαρμακίδη πληροφορίες. Αυτός απάντησε στις 15 Μαρτίου, χαρακτηρίζοντας την απεργία των τυπογράφων σαν «στάση» και «συνωμοσία»:
«Προς το έξοχον
Υπουργείον των Εσωτερικών
Ο κύριος Κωνσταντίνος Δόμπρας τυπογράφος, ενωθείς μετά τινός Δημητρίου Βλαστού, εκίνησαν εις συνωμοσίαν και αποστασίαν όλους τους ανθρώπους της Εθνικής Τυπογραφίας, και όντως εις μίαν ημέραν έμεινεν έρημος η τυπογραφία. Τα παράπονά των ήσαν ότι δεν επληρώθησαν οι μισθοί των εις μετρητά, αλλ’ εις αποδεικτικά αντί μετρητών. Τούτο δεν ανάγεται εις εμέ, αλλ’ εις την διοίκησιν, η οποία εθέσπισε την οικονομικήν αυτήν πληρωμήν δια την γνωστήν εις όλους μας αχρηματίαν του ελληνικού ταμείου. Ούτως επληρώθησαν όλα τα μέλη των δύο διοικητικών σωμάτων, οι υπουργοί, οι γραμματείς κλπ…. Και επειδή έμελλον να ζημιωθώσι και αυτοί ολίγον τι διά της ξεπεσμένης πωλήσεως των αποδεικτικών απεστάτησαν και ερήμωσαν την Εθνικήν Τυπογραφίαν… Δια την αποστασίαν λοιπόν των ανθρώπων αυτών έμεινεν η Εθνική Τυπογραφία με τα’όσους ανθρώπους, ώστε δεν είναι πλέον ικανή ουδέ δια την εφημερίδα της Διοικήσεως, και κατά χρέος αναφέρομεν περί τούτου εις το έξοχον Υπουργείον των Εσωτερικών…
Εν Ναυπλίω 1826 Μαρτίου 18
Ο επιστάτης
Της Εθνικής Τυπογραφίας
Θεόκλητος Φαρμακίδης»
Oι «αποστάται» και οι απεργοσπάστες
Ο Φαρμακίδης κατάγγειλε ακόμα πως είχε δανείσει μερικά χρήματα τον Κωνσταντίνο Τόμπρα και ο αρχιτυπογράφος δεν του τα γύρισε κι ακόμα πως πήρε τυπογραφικά στοιχεία «δια να χύση εξ αυτών άλλα στοιχεία».
Γράφει σχετικά ο Θ. Βαγενάς:
«Το υπουργείον των Εσωτερικών κάλεσε τους “αποστάτας” να παρουσιασθούν στις 9 π.μ. της άλλης ημέρας “διότι έχουν να ερωτηθούν περί τινος υποθέσεως”. Kατά την ιδίαν ημέραν (16 Μαρτίου) διετάχθη η Γενική Αστυνομία του Ναυπλίου “φυλακώση τον Κωνσταντίνον Τόμπρα, έως να πληρώση προς τον συντάκτην της Εφημερίδος της Διοικήσεως κύριον Θεόκλητον Φαρμακίδην χρέος του, το οποίον είναι τάλλαρα τρία και ημίσεια λίρα…” Η υπόθεση έληξε με την φυλάκιση του Κ. Τόμπρα για το “δάνειόν” του από τον Φαρμακίδην! Και δυστυχώς δεν υπάρχουν άλλα έγγραφα, που να μας πληροφορούν τί απέγινε με την διαφορά τους εκείνη. Η ιστορική ημέρα λοιπόν για την ελληνική εργατική τάξη πιθανώτατα είναι η 14 Μαρτίου του 1826, αφού κι’ από άλλο έγγραφο αποδεικνύεται ότι την ημέρα εκείνη έδωσαν 1000 γρόσια στον Θεόκλητο Φαρμακίδη, ίσως για να πληρώση τους πρώτους έλληνες “απεργοσπάστες” που δεν ακολούθησαν τον Τόμπραν».
(Εφ. Αλλαγή, φ. 20 Ιανουαρίου 1953).
Και αίτημα για «δώρο» του Πάσχα
Ο Θ. Βαγενάς βρήκε στα κρατικά αρχεία και ένα άλλο έγγραφο από το οποίο προκύπτει πως οι τυπογράφοι από το 1822 διεκδικούσαν να πάρουν και το «δώρο» του Πάσχα. Αναφέρει σχετικά ( εφημ. Αλλαγή, φ.18 Φεβρουαρίου 1952):
«Βρισκόμαστε, γράφει, στις αρχές του Μεγάλου Αγώνα του Εικοσιένα. Τον Απρίλη του 1822 η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδος ήταν εγκατεστημένη στην Κόρινθο, όπου έμεινε μέχρις ότου ο κίνδυνος από την κάθοδο του Δράμαλη πασά την ανάγκασε να κατέβη στο Άργος. Εκεί στην Κόρινθο είχε μεταφερθεί και το Τυπογραφείο της Διοικήσεως, όπου δούλευαν οι πρώτοι νεοέλληνες τυπογράφοι μ’ επικεφαλής τον Κωνσταντίνον Τόμπραν και τον ανεψιό του Ιωάννη Τόμπρα. Λίγο πριν από τις γιορτές του Πάσχα ο Κ. Τόμπρας, εκ μέρους του συνεργείου των τυπογράφων της Κορίνθου, έστειλε μια αίτησί του προς την Ελληνική Διοίκηση, ( που περισώθηκε στα Γενικά Αρχεία του Κράτους), αυτήν εδώ:
“ Προς το Μινιστέριον της Οικονομίας.
Επειδή και κατ’ αυτάς έφθασαν αι του Πάσχα εορτάσιμοι ημέραι και θέλομεν ν’ αγοράσωμεν άλλος παπούτσια, άλλος τζουράπια και άλλος άλλο τι, δια τούτο παρακαλούμεν το Μινιστέριον να μας δώση ολίγα γρόσια δια ν’ απεράσωμεν ταύτας τας εορτασίμους ημέρας , αναπληρούντες τας χρείας μας”».
Το έγγραφο του Κωνσταντίνου Τόμπρα προς το Μινιστέριον της Οικονομίας.
Το «χαρετλίκι»
Συνεχίζοντας το σημείωμά του ο Βαγενάς προσθέτει πως το «δώρο» ήταν παλιά συνήθεια:
«Κατά την γνώμη μας η παροχή δώρου για τις γιορτές στους εργάτες τυπογράφους αποτελούσε παράδοση και μέσα στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Και το δώρο αυτό λεγόταν χαρετλίκι ( από την τουρκική λέξη χαϊρέτ=χάρισμα). Και στην περίληψη του εγγράφου εκείνου σημειώνονται τ’ ακόλουθα: “Κωνσταντίνος Τόμπρας, τυπογράφος, διά να του δώσωμεν χαρετλίκι”».
Ο Κορδάτος σημειώνει ακόμη (στην «Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος» παραπέμποντας στη μελέτη του «Τ’ Αμπελάκια κι’ ο μύθος για το Συνεταιρισμό τους») πως «κάμποσα όμως χρόνια πριν το Εικοσιένα και στ’ Αμπελάκια της Ανατολικής Θεσσαλίας οι εργάτες που δούλευαν στα νηματουργεία απεργήσανε, όταν οι εργοδότες τους φέρανε μηχανή από τη Γερμανία».
Κλείνοντας θυμίζουμε πως η πρώτη μεγάλη απεργία στον ελληνικό χώρο, με τη συμμετοχή 400 εργατών έγινε στα ναυπηγεία της Σύρας το Φεβρουάριο του 1879.
Το «χαρετλίκι»
Συνεχίζοντας το σημείωμά του ο Βαγενάς προσθέτει πως το «δώρο» ήταν παλιά συνήθεια:
«Κατά την γνώμη μας η παροχή δώρου για τις γιορτές στους εργάτες τυπογράφους αποτελούσε παράδοση και μέσα στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Και το δώρο αυτό λεγόταν χαρετλίκι ( από την τουρκική λέξη χαϊρέτ=χάρισμα). Και στην περίληψη του εγγράφου εκείνου σημειώνονται τ’ ακόλουθα: “Κωνσταντίνος Τόμπρας, τυπογράφος, διά να του δώσωμεν χαρετλίκι”».
Ο Κορδάτος σημειώνει ακόμη (στην «Ιστορία του Ελληνικού Εργατικού Κινήματος» παραπέμποντας στη μελέτη του «Τ’ Αμπελάκια κι’ ο μύθος για το Συνεταιρισμό τους») πως «κάμποσα όμως χρόνια πριν το Εικοσιένα και στ’ Αμπελάκια της Ανατολικής Θεσσαλίας οι εργάτες που δούλευαν στα νηματουργεία απεργήσανε, όταν οι εργοδότες τους φέρανε μηχανή από τη Γερμανία».
Κλείνοντας θυμίζουμε πως η πρώτη μεγάλη απεργία στον ελληνικό χώρο, με τη συμμετοχή 400 εργατών έγινε στα ναυπηγεία της Σύρας το Φεβρουάριο του 1879.
