 |
| Φωτογραφία από την οικογενειακή συλλογή Β. Γαβρήλου |
Του Τόλη Κοϊνη
Με την ευκαιρία της αναγνώρισης από τον Μπάϊντεν της γενοκτονίας των Αρμενίων βγήκαν στο διαδίκτυο ουκ ολίγοι για να μας θυμίσουν την απαίσια αυτή πράξη των Τούρκων.
Κατ’ αρχήν η αναγνώριση από τον Μπαϊντεν της σφαγής εκατομμυρίων Αρμενίων το 1915-… είναι υποκριτική και καθυστερημένη. Οι Αμερικάνοι είχαν στήσει μια πορτοκαλί επανάσταση στην Αρμενία, διέκοψαν τους δεσμούς της με την Ρωσία και στη συνέχεια άφησαν Αζέρους και Τούρκους να αρπάξουν και άλλα Αρμενικά εδάφη. Ο δοτός από δαύτους πρωθυπουργός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση και προκειμένου να τον ενισχύσουν έκαναν την αναγνώριση της γενοκτονίας… δεν υποχρεώνουν σε τίποτε τους Τούρκους, παρά μόνο εάν βρεθούν στις ΗΠΑ και πούνε ότι δεν έγινε η γενοκτονία κινδυνεύουν με φυλάκιση …
Ανάμεσα στα άλλα, πολλοί θυμήθηκαν τους Αρμένηδες του Ναυπλίου… Θα θυμηθώ και εγώ.
Αρχίζουμε από αυτή την φωτογραφία, δημοσιεύτηκε ως μαρτυρία της παρουσίας των Αρμενίων εδώ. Το ξεκαθαρίζουμε: Είναι η φωτογραφία του συλλόγου των εμποροραπτών στην ετήσια γιορτή τους στην Αγιά Μονή. Πέμπτος από αριστερά στην πάνω σειρά (με το ωραίο μαύρο μαλλί) είναι ο θείος μου ο Νίκος Κοϊνης που είχε ραφείο στον Αγιώργη δίπλα.
Ο πιο χαμογελαστός της παρέας, ο τρίτος από αριστερά όρθιος, είναι ο Αρμένης Μαρτίκ Μαρτικιάν, ο μυθικός αυτός καλλιτέχνης ράπτης είχε ραφείο στον Μεγάλο Δρόμο, δίπλα από το σημερινό συμβολαιογραφείο του Νίκου Τόμπρα. Στο μαγαζί αυτό ήμουν η …μασκώτ (με το θάρρος ότι δούλευαν τότε εκεί ο θείος μου ο Θάνος και η θεία Δέσποινα, οι οποίοι και τον διαδέχθηκαν, αλλά και με την αγάπη του κυρίου Μαρτίκ) μου είχαν διαθέσει μια ξύλινη σκάλα με τρία σκαλοπάτια, με την οποία ανέβαιναν και έπιαναν τα τόπια ύφασμα που είχαν ψηλά. Από τον Μαρτίκ θυμάμαι μόνο αυτό το χαμόγελο…
Οι Αρμένηδες ήρθαν στο Ναύπλιο, με τους άλλους πρόσφυγες το 22. Δεν ξεχώριζαν σε τίποτε από τους υπόλοιπους ξεριζωμένους της Μικράς Ασίας. Για πολλούς από αυτούς ήταν η δεύτερη προσφυγιά. Είχαν διωχθεί από τα μέρη τους στην Ανατολή, για να σωθούν από τα πογκρόμ του νεότουρκου Ταλαάτ και των Γερμανών συμβούλων του. Είχαν βρει καταφύγιο σε Ελληνικούς μαχαλάδες στην Σμύρνη και το 22 ήρθαν με τους δικούς μας εδώ.
Τι απέμεινε από τους Αρμένηδες στο Ναύπλιο;
Πρώτα, η περίφημη παροιμία ΑΛΛΟ ΠΟΡΤΑ ΤΖΕΝΗ. Στον συνοικισμό έμεναν δίπλα-δίπλα μια κυρία (που δεχόταν και πελατεία), Τζένη το όνομά της και ακριβώς δίπλα ένας Αρμένης… Οι «μάγκες» για να σπάσουν πλάκα χτύπαγαν την πόρτα του Αρμένη και όχι της Τζένης και ακουγόταν από μέσα η φωνή : «Άλλο πόρτα Τζένη».
Η ανάμνηση της συμμετοχής τους στα αθλήματα. Στις αρχές της δεκαετίας του 30 ο Πανναυπλιακός πήρε μεταγραφή δυο παιδιά από την Παναρμενική του Πειραιά… έπαιξαν μπάλα αλλά και άνοιξαν και ζαχαροπλαστείο.
Μετά τον πόλεμο μερικοί έφυγαν. Τους δόθηκε η δυνατότητα να μεταναστεύσουν στην Σοβιετική Αρμενία. Κάποιοι άλλοι χρησιμοποίησαν το κληροδότημα Γκιουλμπεκιάν, το οποίο όμως απέκλειε όσους είχαν βαφτιστεί Ορθόδοξοι … και έφυγαν με τα χρήματα αυτά.
Άλλοι άλλαξαν τις καταλήξεις στα επώνυμά τους διώχνοντας το ..ιάν και υιοθετώντας την κατάληξη εις -όπουλος και –ιάδης, απόγονοι αυτών ζουν και προκόβουν στην μεγάλη μικρή μας πόλη.
Εάν όμως θέλουμε να τιμήσουμε τους Αρμένηδες του Ναυπλίου, θα έπρεπε να βάλουμε εκείνη την φοβερή ζωγραφιά του Φώτη Χασάπη (πατέρα του «ξέμπαρκου» Νώτη) με τον Αρμένη οδοκαθαριστή στην παλιά πόλη, τον Μπογόση Ουζουνιάν, να σπρώχνει με κόπο το καροτσάκι του. Νομίζω ότι εκεί απεικονίζεται όλη η αγωνία για επιβίωση αυτών των κατατρεγμένων συμπολιτών μας. Όποιος την έχει ας την βάλλει… υπάρχει σε πολλές κόπιες γιατί ο μακαρίτης ο Φώτης είχε τσαγκάρικο στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου και τον έβλεπε καθημερινά και τον αγαπούσε για την σκληρή του δουλειά.
Κατ’ αρχήν η αναγνώριση από τον Μπαϊντεν της σφαγής εκατομμυρίων Αρμενίων το 1915-… είναι υποκριτική και καθυστερημένη. Οι Αμερικάνοι είχαν στήσει μια πορτοκαλί επανάσταση στην Αρμενία, διέκοψαν τους δεσμούς της με την Ρωσία και στη συνέχεια άφησαν Αζέρους και Τούρκους να αρπάξουν και άλλα Αρμενικά εδάφη. Ο δοτός από δαύτους πρωθυπουργός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση και προκειμένου να τον ενισχύσουν έκαναν την αναγνώριση της γενοκτονίας… δεν υποχρεώνουν σε τίποτε τους Τούρκους, παρά μόνο εάν βρεθούν στις ΗΠΑ και πούνε ότι δεν έγινε η γενοκτονία κινδυνεύουν με φυλάκιση …
Ανάμεσα στα άλλα, πολλοί θυμήθηκαν τους Αρμένηδες του Ναυπλίου… Θα θυμηθώ και εγώ.
Αρχίζουμε από αυτή την φωτογραφία, δημοσιεύτηκε ως μαρτυρία της παρουσίας των Αρμενίων εδώ. Το ξεκαθαρίζουμε: Είναι η φωτογραφία του συλλόγου των εμποροραπτών στην ετήσια γιορτή τους στην Αγιά Μονή. Πέμπτος από αριστερά στην πάνω σειρά (με το ωραίο μαύρο μαλλί) είναι ο θείος μου ο Νίκος Κοϊνης που είχε ραφείο στον Αγιώργη δίπλα.
Ο πιο χαμογελαστός της παρέας, ο τρίτος από αριστερά όρθιος, είναι ο Αρμένης Μαρτίκ Μαρτικιάν, ο μυθικός αυτός καλλιτέχνης ράπτης είχε ραφείο στον Μεγάλο Δρόμο, δίπλα από το σημερινό συμβολαιογραφείο του Νίκου Τόμπρα. Στο μαγαζί αυτό ήμουν η …μασκώτ (με το θάρρος ότι δούλευαν τότε εκεί ο θείος μου ο Θάνος και η θεία Δέσποινα, οι οποίοι και τον διαδέχθηκαν, αλλά και με την αγάπη του κυρίου Μαρτίκ) μου είχαν διαθέσει μια ξύλινη σκάλα με τρία σκαλοπάτια, με την οποία ανέβαιναν και έπιαναν τα τόπια ύφασμα που είχαν ψηλά. Από τον Μαρτίκ θυμάμαι μόνο αυτό το χαμόγελο…
Οι Αρμένηδες ήρθαν στο Ναύπλιο, με τους άλλους πρόσφυγες το 22. Δεν ξεχώριζαν σε τίποτε από τους υπόλοιπους ξεριζωμένους της Μικράς Ασίας. Για πολλούς από αυτούς ήταν η δεύτερη προσφυγιά. Είχαν διωχθεί από τα μέρη τους στην Ανατολή, για να σωθούν από τα πογκρόμ του νεότουρκου Ταλαάτ και των Γερμανών συμβούλων του. Είχαν βρει καταφύγιο σε Ελληνικούς μαχαλάδες στην Σμύρνη και το 22 ήρθαν με τους δικούς μας εδώ.
Τι απέμεινε από τους Αρμένηδες στο Ναύπλιο;
Πρώτα, η περίφημη παροιμία ΑΛΛΟ ΠΟΡΤΑ ΤΖΕΝΗ. Στον συνοικισμό έμεναν δίπλα-δίπλα μια κυρία (που δεχόταν και πελατεία), Τζένη το όνομά της και ακριβώς δίπλα ένας Αρμένης… Οι «μάγκες» για να σπάσουν πλάκα χτύπαγαν την πόρτα του Αρμένη και όχι της Τζένης και ακουγόταν από μέσα η φωνή : «Άλλο πόρτα Τζένη».
Η ανάμνηση της συμμετοχής τους στα αθλήματα. Στις αρχές της δεκαετίας του 30 ο Πανναυπλιακός πήρε μεταγραφή δυο παιδιά από την Παναρμενική του Πειραιά… έπαιξαν μπάλα αλλά και άνοιξαν και ζαχαροπλαστείο.
Μετά τον πόλεμο μερικοί έφυγαν. Τους δόθηκε η δυνατότητα να μεταναστεύσουν στην Σοβιετική Αρμενία. Κάποιοι άλλοι χρησιμοποίησαν το κληροδότημα Γκιουλμπεκιάν, το οποίο όμως απέκλειε όσους είχαν βαφτιστεί Ορθόδοξοι … και έφυγαν με τα χρήματα αυτά.
Άλλοι άλλαξαν τις καταλήξεις στα επώνυμά τους διώχνοντας το ..ιάν και υιοθετώντας την κατάληξη εις -όπουλος και –ιάδης, απόγονοι αυτών ζουν και προκόβουν στην μεγάλη μικρή μας πόλη.
Εάν όμως θέλουμε να τιμήσουμε τους Αρμένηδες του Ναυπλίου, θα έπρεπε να βάλουμε εκείνη την φοβερή ζωγραφιά του Φώτη Χασάπη (πατέρα του «ξέμπαρκου» Νώτη) με τον Αρμένη οδοκαθαριστή στην παλιά πόλη, τον Μπογόση Ουζουνιάν, να σπρώχνει με κόπο το καροτσάκι του. Νομίζω ότι εκεί απεικονίζεται όλη η αγωνία για επιβίωση αυτών των κατατρεγμένων συμπολιτών μας. Όποιος την έχει ας την βάλλει… υπάρχει σε πολλές κόπιες γιατί ο μακαρίτης ο Φώτης είχε τσαγκάρικο στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου και τον έβλεπε καθημερινά και τον αγαπούσε για την σκληρή του δουλειά.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων, η πρώτη του εικοστού αιώνα, έμεινε ουσιαστικά ατιμώρητη. Δεν έγινε καμιά δίκη Νυρεμβέργης για τους Τούρκους εγκληματίες. Ο Ταλαάτ και ο Ενβέρ πήγαν στην Σοβιετική Ένωση (!!!!) ένα φεγγάρι πολέμησαν μαζί με τους «κόκκινους», πιστεύοντας ότι θα τους άφηναν να δημιουργήσουν ένα Τουρκικό κράτος στην Κεντρική Ασία… Εντελώς… τυχαία ο Κόκκινος στρατός άφησε τον Ταλαάτ να βρεθεί δίπλα σε ένα τάγμα Αρμενίων Μπολσεβίκων… δεν ξαναβρέθηκε.
Εάν οι Αμερικάνοι και οι Ευρωπαίοι θέλουν να μην επαναληφθούν γενοκτονίες από τους Τούρκους, δεν χρειάζονται μόνο επετειακές κουβέντες σαν και αυτή του Μπάϊντεν, αλλά να πιέσουν να αποσυρθούν όλα τα εκτός Τουρκίας Τουρκικά στρατεύματα (Κύπρος, Συρία, Λιβύη, Σομαλία, Σουδάν, Κατάρ)
