Η Μαρίνα Σ. Τσιρτσίκου ιδιαιτέρως ευχαριστεί τη Βιβλιοθηκονόμο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κρανιδίου Δήμητρα Αξαρλή, τον εκπαιδευτικό—ερευνητή της Τοπικής Ιστορίας και Λαογραφίας της Ερμιονίδας Γιάννη Σπετσιώτη και τη συνεργάτιδά του Τζένη Ντεστάκου για το υλικό που της παραχώρησαν για τον Αρσένιο Κρέστα (Παπαρσένη).
Γιος του κρανιδιώτη αγρότη Γεώργιου Κρέστα. Έμαθε τα πρώτα γράμματα κοντά
σε ιεροδιδάσκαλο του χωριού του και στη συνέχεια εισήλθε ως δόκιμος μοναχός στη
Μονή Ζωοδόχου Πηγής Πόρου. Χειροτονήθηκε διάκονος, έλαβε το όνομα Αρσένιος
και επέστρεψε στη γενέτειρά του ως ηγούμενος στη μονή Ζωοδόχου Πηγής στην
Κοιλάδα (Κορωνίδα) αλλά και ως δάσκαλος. Οι μονές, Ζωοδόχου Πηγής Κοιλάδας και
Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης, λόγω της φιλομάθειάς του, υποστήριξαν οικονομικά τις
ανώτερες σπουδές του στη Σχολή της Δημητσάνας. Επίσης, από τον κατάλογο
συνδρομητών του βιβλίου «Στοιχεία Λογικής, Μεταφυσικής, Ηθικής», που
αναγράφεται ως «Αρσένιος ιερομόναχος εκ Κρανιδίου», καταδεικνύεται ότι το 1804
φοίτησε και στη Σχολή του Άργους.
Ο Παπαρσένης ανήκε στους ελάχιστους μορφωμένους ιερείς της εποχής του. Οι
σπουδές του συνεχίστηκαν στη Σχολή Κυδωνιών και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο
σε διάφορα εκκλησιαστικά και νομικά ζητήματα, όπου και εργάσθηκε στην υπηρεσία
Εξωτερικών Υποθέσεων. Στην Κωνσταντινούπολη χειροτονήθηκε διάκονος και,
αργότερα, αρχιμανδρίτης. Το 1818, όταν ήταν πνευματικός στις Σπέτσες, μυήθηκε
στη Φιλική Εταιρεία με τον βαθμό του Ιερέα, από τον Γεώργιο Πάνου (26
Νοεμβρίου), σε ηλικία 45 ετών.
Στις 27 Μαρτίου 1821, κηρύχθηκε η επανάσταση στο Κρανίδι, από τον
Σπετσιώτη (με καταγωγή από το Κρανίδι) Γκίκα Μπόταση, που ήταν φιλικός και
πλοιοκτήτης στο επάγγελμα.
Ως αρχηγός των στρατιωτικών δυνάμεων Κρανιδίου
διορίστηκε ο Παπαρσένης με οπλαρχηγούς τους, Αναστάσιο Ν. Μονοχάρτζη,
Νικόλαο Α. Κρέστα και Αναγνώστη Κ. Ζέρβα. Στις 2 Απριλίου 1821, ο Παπαρσένης
μαζί με τους Γκίκα Μπόταση και Νικόλαο Σταματελόπουλο, στρατολόγησαν περίπου
600 Κρανιδιώτες, Καστρίτες (Ερμιονείς) και μερικούς ακόμα από τα χωριά του Κάτω
Ναχαγιέ (Κάτω Επαρχία – Ερμιονίδα).
Στις 4 Απριλίου 1821, ο Παπαρσένης συμμετείχε στην πολιορκία του Ναυπλίου
με το ένοπλο σώμα του. Τον ίδιο μήνα, επικεφαλής Κρανιδιωτών και αρκετών
Αργείων, προσπάθησε να αντισταθεί σθεναρά στην εισβολή του Μουσταφά
Κεχαγιάμπεη στο Άργος, αρχικά στον χείμαρρο Ξηριά.
Εξαιτίας όμως της δυσμενούς
εξέλιξης της συμπλοκής, κλείστηκε μαζί με τους άνδρες του και τους αόπλους, στο
μοναστήρι της Κατακεκρυμμένης Παναγίας, όπου και πολιορκήθηκε από τους
Οθωμανούς (29 Απριλίου 1821). Αν και ο Κεχαγιάμπεης επιδίωξε με δελεαστικούς
όρους την παράδοση των υπερασπιστών του μοναστηριού, ωστόσο, την τρίτη ημέρα ο
Παπαρσένης με λίγους άνδρες του κατάφερε να διαφύγει και να φτάσει στους
Μύλους. Τότε, οι άοπλοι δήλωσαν υποταγή στον Κεχαγιάμπεη, ο οποίος τους
αμνήστευσε.
Ο Παπαρσένης, που αρνήθηκε να υποταχθεί, δραστηριοποιήθηκε στην ενίσχυση
της πολιορκίας του Ναυπλίου. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου, με το ένοπλο σώμα
του ακολούθησε τον Νικήτα Σταματελόπουλο – Νικηταρά στην ανατολική Στερεά και
πολέμησε στις μάχες εναντίον των Ομέρ Βρυώνη και Κιοσέ Μεχμέντ. Τον Δεκέμβριο
επέστρεψε μαζί με τον Νικηταρά στην Πελοπόννησο και πήρε μέρος στην πολιορκία
του Ναυπλίου. Συγκεκριμένα, ο Παπαρσένης πολιόρκησε με το ένοπλο σώμα του την
ανατολική πλευρά του Φρουρίου.
Τον δεύτερο χρόνο (1822), συνεργαζόμενος πάλι με τον Νικηταρά στην
ανατολική Στερεά, και με σκοπό την καθυστέρηση της καθόδου του Δράμαλη στην
Πελοπόννησο, συμμετείχε στις μάχες στην Στυλίδα.
Στη συνέχεια, υπό την αρχηγία
του Νικηταρά, έλαβε μέρος στις μάχες κατά του Δράμαλη στην Αργολίδα, όπου και
διακρίθηκε, στις μάχες των Δερβενακίων και του Αγιονορίου (26 Ιουλίου-28
Ιουλίου). Στις 26 Νοεμβρίου, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, για να εμποδίσει την
τροφοδοσία των Οθωμανών στο Ναύπλιο, διέταξε τους άντρες του μαζί με τον
Παπαρσένη, τους Κάτω Ναχαΐτες, μερικούς Τριπολιτσιώτες και τον Κόλιο
Μπακόπουλο να ελέγχουν τον δρόμο του Άγιου Σώστη Δερβενακίων.
Στις 28 Νοεμβρίου 1822, ο Παπαρσένης έπεσε ηρωικά στον Αγ. Σώστη μαζί με
τον ανιψιό του Χρυσίνα Σπανό.
Δύο ημέρες αργότερα, το Ναύπλιο απελευθερώθηκε.
Επειδή όμως ο Παπαρσένης ήταν με το μέρος των Υδραίων, οι Κρανιδιώτες, μέσα
στη λύπη τους για τον αδόκητο χαμό του, θεώρησαν υπαίτιο τον Κολοκοτρώνη.
Τον Ιούνιο του 1846, σύμφωνα με τα αρχεία των πρακτικών της Βουλής, τα
ονόματα των, Παπαρσένη (Αρσένιος Κρέστας) και Ιωάννη Κ. Μερεμέτη εντάχθηκαν
στους καταγεγραμμένους αγωνιστές, ύστερα από την αποδοχή της υπ’ αριθ. 125
αναφοράς του Βουλευτή Κρανιδίου Άγγελου Γουζούαση.
Ωστόσο, ο Ανδρέας Ζέρβας,
βουλευτής Ερμιονίδας την περίοδο 1856-1858, στην ΝΖ’ (57η) συνεδρίαση της
Βουλής (24 Απριλίου 1858) με παρόντα και τον Σταμάτη Μήτσα, δεύτερο βουλευτή
Ερμιονίδας, είπε για τον Παπαρσένη: «Αλλ’ εκ μόνης της επαρχίας μου διέλαμψαν
και μεγάλα ονόματα και όμως δεν βλέπω εν τω νομοσχεδίω ουδέ το όνομα του
αρχηγού της επαρχίας ταύτης. Πού είναι αληθώς ο αρχηγός Ερμιονίδος Αρσένιος ο
πολιορκητής του Ναυπλίου, ο διασχίσας εν Άργει ξιφήρης τα πολυάριθμα στίφη του
Κεχαγιάμπεη, ο στρατεύσας μετά του ενδόξου Νικηταρά εις Δερβένια, ο λαβών
εκείνο το στέμμα του μάρτυρος του οποίου την κεφαλήν φέροντες οι εχθροί επί
πίνακι ωπισθοχώρουν ως ηττημένοι;»
Ο αρχιμανδρίτης Παπαρσένης υπήρξε μία γενναία και δυναμική
προσωπικότητα της επαρχίας της Ερμιονίδας. Με την ένοπλη συμμετοχή του στον
αγώνα καταδεικνύει την ευθυγράμμιση του τοπικού κλήρου με την επαναστατική
διοίκηση του Αγώνα. Κατά τη διάρκεια της ένοπλης δράσης του, αρκετές φορές
εντάχθηκε στο σώμα του Νικηταρά, το οποίο συνεργάστηκε με τον Κολοκοτρώνη στη
μάχη των Δερβενακίων. Με την ένοπλη συμμετοχή του στον Αγώνα αλλά και,
ιδιαίτερα, στον Άγιο Σώστη Δερβενακίων, όπου και σκοτώθηκε, συνέβαλε στην
απελευθέρωση του Ναυπλίου στις 30 Νοεμβρίου 1822.
Βιβλιογραφία
Βαρδουνιώτης Κ. Δημήτριος, Η Καταστροφή του Δράμαλη, εν Τρίπολει, 1913, σ.
186, 195-198.
Βουτσίνος Γεώργιος, Μητρώον Ερμιονέων Αγωνιστών..., Αθήνα, 2005, σ. 76-78.
Ησαΐας Αγγ. Ιωάννης, Ιστορικές σελίδες του Δήμου Ερμιόνης, Αθήνα 2005, σ.
172-174, 237-238.
Ησαΐας Αγγ. Ιωάννης, Ο εκ Κρανιδίου Αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κρέστας
(Παπαρσένης). Οπλαρχηγός και αγωνιστής της ελληνικής παλιγγενεσίας, Δήμος
Ερμιονίδας, 2018.
Καρανικόλας Κ. Παντελεήμων, Το Κρανίδι. Κομμάτι από τη χαμένη ιστορία του,
Κόρινθος, 1980, σ. 19, 57-59, 134-135.
Μεγάλη Ελληνική Βιβλιοθήκη, Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, λήμμα «Αρσένιος ή
Παπαρσένης», τ. 2, 1990.
Μέξας Βαλ., Οι Φιλικοί, Κατάλογος των μελών της Φιλικής Εταιρείας, εκ του
αρχείου Σέκερη, Αθήναι, 1937, σ. 26.
Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής κατά την Δευτέραν Σύνοδον της Πρώτης
Βουλευτικής Περιόδου, τ. 2
ος 1846, σ. 1664.
Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Βουλής,ΝΖ’ (57η) συνεδρίαση της Βουλής, 24
Απριλίου 1858.
Σπετσιώτης Μ. Γιάννης - Ντεστάκου Δ. Τζένη, Πρόσωπα και Γεγονότα της
Εθνανάστασης του 1821 στον Κάτω Ναχαγιέ (Ερμιονίδα), τεύχ. Α΄, Αθήνα 2021, σ.
17, 20, τεύχος Β’, σ. 42-45.
Φραντζής Αμβρόσιος, Επιτομή της Ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, τ. Β΄,
Αθήναις, 1975 (1839), σ. 101-102, 109-110, 134.
Φιλήμων Ιωάννης, Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, τ. Γ΄,
Αθήναι, 1860, σ. 155.
Χρυσανθόπουλος Φώτιος, Βίοι Πελοποννησίων..., Αθήνα 1888, σ. 63-66.
Χρυσανθόπουλος Φώτιος, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως,
Αθήναι, 1971, σ. 406-409
