Οι Διευθυντές και οι Σύλλογοι Διδασκόντων των Εσπερινών Γενικών Λυκείων και Εσπερινών Γυμνασίων με Λυκειακές Τάξεις, που αναγράφονται στο τέλος του παρόντος υπομνήματος, θα θέλαμε να σας μεταφέρουμε τα προβλήματα αλλά και τους προβληματισμούς των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων που αφορούν τη συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Αναλαμβάνουμε την πρωτοβουλία αυτή, γιατί, ως Διευθυντές και ως εκπαιδευτικό προσωπικό των Εσπερινών Γενικών Λυκείων, γινόμαστε καθημερινά οι άμεσοι αποδέκτες των προβληματισμών, των αγωνιών, των ελπίδων και των ονείρων των μαθητών που φοιτούν σε αυτά και καλούμαστε να δώσουμε απαντήσεις στους προβληματισμούς τους, αλλά και να στηρίξουμε τα σχέδιά τους.
Η Πολιτεία, αποσκοπώντας να καλύψει τις εκπαιδευτικές ανάγκες των εργαζομένων ανήλικων και ενήλικων που δεν έχουν ολοκληρώσει την Δ/θμια Εκπαίδευση, ήδη από τη δεκαετία του 1950, θεσμοθέτησε τη λειτουργία των Εσπερινών Σχολείων στα οποία μπορούν να εγγραφούν μαθητές ανεξαρτήτως φύλου, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής προέλευσης.
Το σημερινό πλαίσιο λειτουργίας των Εσπερινών Γενικών Λυκείων στηρίζεται ουσιαστικά στο Ν.1566/1985. Σύμφωνα με τον νόμο αυτόν, η γενική μη-υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση παρέχεται στα Λύκεια, τα οποία διακρίνονται σε Ημερήσια και σε Εσπερινά.
Στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια φοιτούν εργαζόμενοι ανήλικοι και ενήλικοι μαθητές (Ν.4547/2018). Σήμερα, στα Εσπερινά Λύκεια φοιτούν μαθητές και μαθήτριες, οι οποίοι, κάτω από συγκεκριμένες συγκυρίες, αναγκάστηκαν να διακόψουν τη φοίτησή τους στο Ημερήσιο Λύκειο.
Οι λόγοι που τους οδήγησαν στην πράξη αυτή συνοψίζονται στην ανάγκη για εργασία, την έλλειψη ενθάρρυνσης, στήριξης και αποδοχής από το οικογενειακό τους περιβάλλον, το γάμο, την εγκυμοσύνη κ.α., που για ορισμένους από αυτούς (αλλά όχι για όλους) μπορεί να οδήγησαν και σε μη ικανοποιητικές σχολικές επιδόσεις.
Όσοι και όσες αποφασίζουν να εγγραφούν και να φοιτήσουν στα Εσπερινά Λύκεια επιδιώκουν κατ’ αρχάς τη γενικότερη προσωπική τους ολοκλήρωση με την αύξηση της αυτοεκτίμησής τους και της αυτοπεποίθησής τους, όπως επίσης και την επαγγελματική τους ανέλιξη, καθώς το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την επαγγελματική αποκατάσταση.
Πολλοί από αυτούς αποσκοπούν και στην εκπλήρωση του ονείρου τους για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και την απόκτηση Πανεπιστημιακού Πτυχίου.
Οι ειδικότεροι λόγοι για τους οποίους οι εργαζόμενοι μαθητές επιλέγουν να φοιτήσουν στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια συνίστανται στο ότι πιστεύουν ότι σε αυτά θα λάβουν σφαιρικότερες γνώσεις, ότι, όταν θα αποφοιτήσουν, θα είναι πιο καταρτισμένοι σε θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος, ότι μπορούν να εισαχθούν σε πανεπιστημιακές σχολές στις οποίες δεν μπορούν να εισαχθούν από τα ΕΠΑΛ κ.α.
Η πλειοψηφία των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων είναι ενήλικες. Ενδεικτική είναι η ηλικιακή κατανομή των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων για τα σχολικά έτη 2010 – 2011 έως και 2015 – 2016.
Να επισημάνουμε ότι στους μαθητές ηλικίας μεγαλύτερης των 22 ετών περιλαμβάνεται και ένας αρκετά μεγάλος αριθμός μαθητών ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών (για παράδειγμα σε μεγάλο Εσπερινό Γενικό Λύκειο της ευρύτερης περιοχής των Αθηνών, κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά, το 30% περίπου των μαθητών του είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών, το 15% περίπου των μαθητών του είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών, ενώ το 5% των μαθητών του είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών).
Παρόλο που η πλειοψηφία των μαθητών στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια είναι ενήλικοι, εντούτοις η λειτουργία των Εσπερινών Γενικών Λυκείων δεν βασίζεται στις αρχές εκπαίδευσης ενηλίκων, 6 με συνέπεια τα αναλυτικά τους προγράμματα να μη συνδέονται με τις εκπαιδευτικές ανάγκες των ενήλικων μαθητών. Επιπλέον, οι μαθητές των Εσπερινών Γενικών Λυκείων σπάνια έχουν την αναγκαία αρμόζουσα ψυχολογική και κοινωνική υποστήριξη (η οποία μάλιστα είναι ιδιαίτερα αναγκαία, προκειμένου οι μαθητές της συγκεκριμένης κατηγορίας να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους) από ειδικό προσωπικό και το έργο αυτό το αναλαμβάνει η Διεύθυνση και οι εκπαιδευτικοί του κάθε σχολείου, οι οποίοι όμως κατά κανόνα δεν έχουν δεχθεί καμία σχετική επιμόρφωση.
Οι απόφοιτοι των Εσπερινών Γενικών Λυκείων λαμβάνουν απολυτήριο ισότιμο με τους απόφοιτους του Ημερησίου Γενικού Λυκείου και μπορούν να εισαχθούν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με Πανελλήνιες Εξετάσεις και σε ποσοστό 1% των θέσεων κάθε Πανεπιστημιακού Τμήματος. Ανάλογα με την Ομάδα Προσανατολισμού που ακολουθούν, τους παρέχεται το δικαίωμα να δηλώσουν, για να εισαχθούν, οποιαδήποτε σχολή του αντίστοιχου πεδίου, δεν έχουν όμως το δικαίωμα να δηλώσουν Αστυνομικές και Στρατιωτικές Σχολές, καθώς και τις Σχολές των Πυροσβεστικών Ακαδημιών, όπως και του Λιμενικού Σώματος και της Ακτοφυλακής.
Η διαφοροποίηση αυτή των αποφοίτων των Εσπερινών Γενικών Λυκείων σε σχέση με τους απόφοιτους των Ημερησίων Γενικών Λυκείων αποτελεί εξόφθαλμη διάκριση εις βάρος των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων και θεωρούμε ότι θα πρέπει να εκλείψει. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το ποσοστό των μαθητών ηλικίας μικρότερης των 18 ετών που φοιτά στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια είναι περίπου γύρω στο 10% (δες στον προηγούμενο πίνακα), γεγονός το οποίο σημαίνει ότι το ποσοστό των μαθητών που εγγράφονται στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια με στόχο την ευκολότερη πρόσβασή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πάρα πολύ μικρό (μικρότερο του 10%).
Σύμφωνα με έρευνα, 7 το ποσοστό των αποφοίτων των Εσπερινών Λυκείων που συνεχίζει τις σπουδές του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κυμαίνεται γύρω στο 20% και είναι σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό των μαθητών ηλικίας μικρότερης των 18 ετών που φοιτούν στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια, κάτι το οποίο σημαίνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των εισαγομένων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τα Εσπερινά Λύκεια είναι ενήλικες.
Το 40% όσων έχουν εισαχθεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τα Εσπερινά Λύκεια φαίνεται ότι συνεχίζει κανονικά τις σπουδές του, ενώ ένα 36% με δυσκολίες, που οφείλονται κατά κύριο λόγο στην εργασία, στην έλλειψη χρόνου και στην απόσταση του τόπου κατοικίας του από την έδρα της σχολής τους. Διαπιστώνουμε δηλαδή, ότι παρόλες τις εξωγενείς δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι απόφοιτοι των Εσπερινών Γενικών Λυκείων κατά τις πανεπιστημιακές τους σπουδές, η εξέλιξη των σπουδών τους είναι ικανοποιητική, με αποτέλεσμα οι όποιες διευκολύνσεις έχουν θεσμοθετηθεί για την εισαγωγή των εργαζομένων μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση να δικαιώνονται εκ του αποτελέσματος.
Τα οφέλη από τη φοίτησή εργαζόμενων ανήλικων και ενήλικων στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια είναι σημαντικά τόσο για τους ίδιους όσο και για την πολιτεία. Και αυτό γιατί η εκπαίδευση αποτελεί ένα μέσο άρσης των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, διευκολύνει τη συμμετοχή των αποφοίτων στη δια βίου μάθηση, με συνέπεια την απόκτηση των αναγκαίων για τη λειτουργία της οικονομίας δεξιοτήτων, διαμορφώνει ικανοποιημένους εργαζόμενους, γεγονός που συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη εκτέλεση των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων κ.α.
Και επειδή για πολλούς ανήλικους εργαζόμενους και ενήλικες η φοίτησή τους στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια, αποτελεί τον μοναδικό δρόμο που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους για την ολοκλήρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, αλλά και για την εισαγωγή τους στα ΑΕΙ, θεωρούμε ότι θα είναι προς όφελος τόσο των εργαζόμενων ανήλικων και ενήλικων μαθητών όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου η βελτιστοποίηση του τρόπου λειτουργίας των Εσπερινών Γενικών Λυκείων προς την κατεύθυνση της ανταπόκρισης στις προσδοκίες όσων φοιτούν σε αυτά. Στο πλαίσιο αυτό, πιστεύουμε ότι οι παρακάτω ενέργειες εκ μέρους του Υπουργείου Παιδείας είναι αναγκαίες:
1. Παροχή ψυχολογικής στήριξης και καθοδήγησης από ειδικούς ψυχολόγους σε όσους μαθητές των Εσπερινών Γενικών Λυκείων τις έχουν ανάγκη .
2.Προσαρμογή των αναλυτικών προγραμμάτων των Εσπερινών Γενικών Λυκείων στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών στους οποίους αυτά απευθύνονται.
3. Επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων σε θέματα εκπαίδευσης ενηλίκων.
4. Αύξηση του αριθμού των απουσιών που δικαιούνται οι μαθητές των Εσπερινών Λυκείων.
5. Δυνατότητα εισαγωγής των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων στις σχολές Αστυνομίας, σε Στρατιωτικές σχολές, σε σχολές Πυροσβεστικής και στις σχολές Λιμενοφυλάκων και Ακτοφυλάκων.
6. Επανεξέταση της καθιέρωσης κοινής Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση για τους μαθητές των Εσπερινών και των Ημερησίων Λυκείων.
Ενόψει των επερχόμενων Πανελλαδικών εξετάσεων, θα θέλαμε να επικεντρωθούμε στο τελευταίο ζήτημα. Έως σήμερα, η Πολιτεία, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα της κατάστασης των μαθητών των Εσπερινών Γενικών Λυκείων, είχε θεσπίσει ειδικές διατάξεις, προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβασή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Σύμφωνα με αυτές, οι μαθητές των Εσπερινών Γενικών Λυκείων διαγωνίζονταν μεταξύ τους για την εισαγωγή τους στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και σε κάθε σχολή εισαγόταν και ένα μικρό ποσοστό κατόχων απολυτηρίου Εσπερινού Γενικού Λυκείου, επιπλέον των εισαγομένων από τα Ημερήσια Λύκεια.
Η πρακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα αρκετοί μαθητές των Εσπερινών Γενικών Λυκείων, οι οποίοι - να επαναλάβουμε - φοιτούσαν στο σχολείο ενώ παράλληλα εργάζονταν, να εισάγονται στα ΑΕΙ (και στα ΤΕΙ παλαιότερα) και να αποφοιτούν από αυτά.
Οι διατάξεις αυτές εφαρμόστηκαν μέχρι και την σχολική χρονιά 2019 – 2020. Στο πνεύμα αυτό, μάλιστα, ψηφίστηκε και δημοσιεύθηκε στις 21/12/2020, ο Ν. 4763 (ΦΕΚ 254Α), ο οποίος στο άρθρο 102 προβλέπει ότι «από το σχολικό έτος 2019 – 2020 δικαίωμα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών διατάξεων για τα Εσπερινά Λύκεια έχουν όσοι φοίτησαν τρία πλήρη σχολικά έτη στο τριετές εσπερινό λύκειο κ.λ.π., κ.λ.π.»
Όμως ο Ν.4777/21 (ΦΕΚ 25 τ. Α), με την πρόβλεψη κοινής Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής (ΕΒΕ) στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και για τους μαθητές των Εσπερινών Λυκείων και για τους μαθητές των Ημερησίων Λυκείων, εισάγει μια δυσμενή διάκριση σε βάρος των εργαζόμενων μαθητών των Εσπερινών Λυκείων.
Η κοινή ΕΒΕ και για τους μαθητές των Εσπερινών Λυκείων και για τους μαθητές των Ημερησίων Λυκείων θα αποτελέσει ανυπέρβλητο εμπόδιο για την εισαγωγή των μαθητών των Εσπερινών Λυκείων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εξ αιτίας του ότι θα είναι αδύνατον οι μαθητές αυτοί να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις στις Πανελλαδικές Εξετάσεις τους απόφοιτους των Ημερησίων Λυκείων -με τους οποίους μάλιστα εξετάζονται ακριβώς στην ίδια ύλη, παρόλο που σε ορισμένα μαθήματα οι θεσπισμένες ώρες διδασκαλίας είναι λιγότερες- για τον απλούστατο λόγο ότι, λόγω της εργασίας τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να διαθέσουν τον ίδιο χρόνο με τους μαθητές των Ημερησίων Λυκείων για την προετοιμασία τους για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις ούτε βέβαια και να παρακολουθήσουν φροντιστηριακά μαθήματα.
Να επισημάνουμε μάλιστα, ότι ο προαναφερόμενος νόμος, που εξισώνει τις απαιτήσεις για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση των εργαζόμενων μαθητών (μαθητές των Εσπερινών Λυκείων) με τις αντίστοιχες για τους μη εργαζόμενους μαθητές (μαθητές των Ημερησίων Λυκείων), περιλαμβάνει διευκολυντικές διατάξεις για την αποφοίτηση των εργαζόμενων φοιτητών από το Πανεπιστήμιο.
Με άλλα λόγια, ενώ αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της κατάστασης των εργαζομένων φοιτητών και τους διευκολύνει στην ολοκλήρωση των σπουδών τους, παρεμποδίζει την είσοδο των εργαζομένων μαθητών, οι οποίοι αγωνίζονται καθημερινά για τη μόρφωσή τους και αξίζουν μια ουσιαστική δεύτερη ευκαιρία για την εκπλήρωση των ονείρων τους, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη σας τα παραπάνω, και προκειμένου οι μαθητές των Εσπερινών Λυκείων να μην στερηθούν τη δυνατότητα εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, θεωρούμε ότι, στο πλαίσιο της ισονομίας, θα ήταν σκόπιμο να επανεξετάσετε τη θέσπιση κοινής ΕΒΕ στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση των μαθητών των Εσπερινών και των Ημερησίων Λυκείων.
Με εκτίμηση, οι Διευθυντές και οι Σύλλογοι διδασκόντων των Εσπερινών Γενικών Λυκείων και Εσπερινών Γυμνασίων με Λυκειακές Τάξεις:
1ου Αθήνας, 1ου Θεσσαλονίκης, 6ου Αθήνας, Αγίου Δημητρίου, Αγίων Αναργύρων, Αγρινίου, Αμπελοκήπων, Αργοστολίου, Άρτας, Βέροιας, Βόλου, Δράμας, Ελευσίνας, Ηγουμενίτσας, Ηρακλείου, Θήβας, Ιωαννίνων, Καλαμάτας, Καλλιθέας, Καλύμνου, Καρδίτσας, Κορυδαλλού, Κω, Λαμίας, Λάρισας, Λαυρίου, Λειβαδιάς, Λέρου, Μύρινας, Ναυπλίου, Παλλήνης, Περάματος, Πολυγύρου, Ρεθύμνου, Ρόδου, Σητείας, Σπάρτης, Χανίων, Χίου
