Στην προσπάθειά μας να ικανοποιήσουμε τις απαιτήσεις της καθημερινότητας συχνά παραμερίζουμε την ζωτική ανάγκη του σώματος αλλά –όσο και αν ακούγεται περίεργο- και του μυαλού μας, για ξεκούραση και περιορίζουμε τις ώρες που κοιμόμαστε. Δεν κατανοούμε ωστόσο ότι ο ύπνος δεν είναι απλά και μόνο μια διαδικασία ξεκούρασης αλλά μια περίοδος αναζωογόνησης όλων σχεδόν των οργάνων της ύπαρξής μας!
Η έλλειψη ύπνου που μαστίζει τη σημερινή κοινωνία (ελάχιστοι ενήλικοι κοιμούνται στον ανεπτυγμένο κόσμο, τις απαραίτητες 7,5 με 8,5 ώρες την ημέρα) που μεταφράζεται σε πολύ κακά νέα για την υγεία, αφού έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι το να κοιμάται κάποιος λιγότερες από 7 ώρες κάθε νύχτα, συνδέεται με πρόωρο θάνατο, με ψυχικές νόσους, με παχυσαρκία, με διαβήτη, με προβλήματα μνήμης και προσοχής, με υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακά προβλήματα, αλλά και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αξίζει δε να επισημανθεί –και να προσεχθεί ιδιαίτερα από τους γονείς…- ότι οι λίγες ώρες ύπνου τη νύχτα μειώνουν την παραγωγή της αυξητικής ορμόνης (κάτι που βεβαίως πρωτίστως και κυρίως αφορά παιδιά και εφήβους) με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης αναπτυξιακών προβλημάτων αφού ως γνωστόν η συγκεκριμένη ορμόνη συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπλαση των μυών και (ιδίως) των οστών. Για αυτό άλλωστε ο θυμόσοφος λαός λέει χαρακτηριστικά: «ο ύπνος τρέφει το παιδί…».
Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι σε δύο πληθυσμιακές ομάδες, οι απαιτήσεις για ύπνο είναι περισσότερες και οι επιπτώσεις από την έλλειψή του είναι σοβαρότερες. Αφορά του μαθητές και ιδίως της εφηβικής ηλικίας, όπως θα δούμε παρακάτω και τους αθλητές που γυμνάζονται σκληρά και συστηματικά. Προφανώς δε για τους μαθητές που ταυτόχρονα είναι και αθλητές οι ανάγκες αυτές καθίστανται πιά καθοριστικής σημασίας για την χωρίς αρνητικές παρενέργειες ολοκλήρωση της αναπτυξιακής τους διαδικασίας. Είναι γνωστό ότι το σχολείο αλλά και η άθληση είναι μια μεγάλη διαδικασία μάθησης. Όταν όμως υπάρχει έλλειψη ύπνου ο εγκέφαλος εξουθενώνεται με αποτέλεσμα να κάνει εκπτώσεις, στο πως θα φέρει σε πέρας τα πολλαπλά καθήκοντά του. Ακόμη και μια νύχτα χωρίς επαρκή ύπνο είναι αρκετό για να αρχίσει να επικρατεί «θολούρα» στον εγκέφαλο και κατάρρευση στη φυσική κατάσταση του ατόμου. Γενικά μπορεί να προκαλέσει ένα «χάος» μια αποδιοργάνωση στη λειτουργία του οργανισμού. Επί της ουσίας δηλαδή οι αντιδράσεις και η συμπεριφορά ενός ανθρώπου που δεν έχει κοιμηθεί καλά προσομοιάζει με εκείνη κάποιου που τα
έχει πιεί. Έτσι εμφανίζονται προβλήματα στην συγκέντρωση και στη μάθηση, γεγονός που έχει ασφαλώς ξεχωριστή σημασία για τους μαθητές και τους αθλητές, αφού όταν μελετούν ή προπονούνται ο εγκέφαλος «παίρνει και δίνει» πληροφορίες. Όμως κατά τη διάρκεια του ύπνου, είναι που οι νευρώνες δημιουργούν νέα «μονοπάτια…» ώστε να αρχειοθετούνται σωστά οι αναμνήσεις. Έτσι λοιπόν κατά τη διάρκεια του ύπνου οι μαθητές και οι αθλητές αφομοιώνουν τις πληροφορίες – λεπτομέρειες από τη μελέτη ή την άσκηση. Άρα αν ο ύπνος είναι μικρότερος σε διάρκεια τότε ο εγκέφαλος δεν αποθηκεύει όσα θα έπρεπε. Επιπλέον επειδή τα σήματα που στέλνει το σώμα στον εγκέφαλο μπορεί να καθυστερούν να περάσουν από επεξεργασία λόγω εγκεφαλικής εξάντλησης και ως εκ τούτου κακή συνεργασία των νεύρων με τους μυς, μπορεί να εμφανισθεί μείωση του συντονισμού και συγχρονισμού και βέβαια το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται ο κίνδυνος ατυχημάτων (ιδίως τροχαίων κ.α.). Επί προσθέτως καθώς η έλλειψη ύπνου δεν επιτρέπει να πραγματοποιηθεί σωστά η διαδικασία έκλυσης χημικών του εγκεφάλου όπως λ.χ. η σεροτονίνη, μπορεί να οδηγήσει (η έλλειψη αυτή) σε ψυχικές νόσους σαν την κατάθλιψη. Επιγραμματικά (με άλλα λόγια) η έλλειψη ύπνου βλάπτει την κριτική ικανότητα, την λήψη αποφάσεων και την ικανότητα αντίστασης στις παρορμήσεις. Και όλα αυτά έχουν εξαιρετική σημασία για τις επιδόσεις-αποδόσεις των μαθητών (την επόμενη το πρωί στο σχολείο…) καθώς και των αθλητών (στην προπόνηση της επόμενης ημέρας ιδίως δε της πρωινής).
Κατά συνέπεια, γονείς, δάσκαλοι, προπονητές, πρέπει να ρίξουν επειγόντως το βάρος και το ενδιαφέρον τους στις ανάγκες για ύπνο των μαθητών και των αθλητών (ιδιαίτερα δε των μαθητών που είναι και αθλητές…).
Καλό είναι να έχουν υπόψη ότι καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, αλλάζει το βιολογικό τους ρολόι και δυσχεραίνεται η ικανότητα τους να κοιμηθούν νωρίς. Στην πραγματικότητα ο κύκλος «ύπνου, ξύπνιου» του εφήβου μπορεί να αλλάξει κατά δύο ώρες, γεγονός που σημαίνει ότι δύσκολα θα κοιμηθεί πριν από τη μία (1) μετά τα μεσάνυχτα, ενώ είναι αναγκασμένος να ξυπνήσει στις επτά (7) το πρωί για να ετοιμαστεί για το σχολείο του. Το επακόλουθο είναι ότι λιγότεροι από το 20% των εφήβων κοιμούνται τις 8-10 ώρες που χρειάζονται κάθε βράδυ και αυτό χωρίς δυστυχώς να γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι έχει αρνητικές συνέπειες στην σημαντική βιολογική, ψυχική και πνευματική τους υγεία και στις επιδόσεις τους, στα μαθήματα και τα αθλήματα. Προφανώς το παιδί (έφηβος) με 5-6 ώρες ύπνου κάθε βράδυ δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στον κύκλο των αλλεπάλληλων υποχρεώσεων που έχει ολόκληρο το 24ωρο (σχολείο, φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, γήπεδα, κολυμβητήριο, μουσικά όργανα, τεχνολογία, κ.α.).
Αξίζει ακόμη να κάνουμε τρεις επισημάνσεις σχετικά με το θέμα, τις οποίες επίσης θα είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι ενδιαφερόμενοι. Έτσι λοιπόν:
Ø Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αναπληρωθεί ο χαμένος ύπνος τα Σαββατοκύριακα. Μια τέτοια αντίληψη είναι πλάνη γιατί το μόνο που θα καταφέρει (ο έφηβος) είναι να απορρυθμιστεί το βιολογικό του ρολόι ακόμη περισσότερο.
Ø Ο βραδινός ύπνος (από 11-12 μ.μ. έως 7-8 π.μ) δεν αναπληρώνεται από τον ύπνο της ημέρας και είναι πολύ πιο ωφέλιμος γιατί είναι πρώτης βιολογικής τάξεως.
Ø Και μια τρίτη επισήμανση που αφορά προ πάντων τους αθλητές αλλά και τους μαθητές –Λυκείων- που ακολουθούν εξοντωτικά ημερήσια προγράμματα. Έτσι λοιπόν καλό θα είναι να γνωρίζουν ότι η αυπνία και το ξενύχτι βλάπτει σοβαρά την ικανότητα του οργανισμού να αποθηκεύσει γλυκογόνο (δηλ. το καύσιμο που «καίει» ο οργανισμός μας για να παράγει ενέργεια). Με άλλα λόγια από την έλλειψη ύπνου ο οργανισμός δυσκολεύεται να διασπάσει – μεταβολίσει την γλυκόζη διαδικασία που χρησιμεύει ακριβώς για να παραχθεί η απαιτούμενη ενέργεια. Για αυτό ας μην ψάχνουν για το «τι φταίει» αν κουράζονται εύκολα στις προπονήσεις, στους αγώνες και στις άλλες πολυποίκιλες δραστηριότητες της εφηβείας. Πρέπει ωστόσο να κατανοήσουν ότι αν και όταν τα βράδια «χαζεύουν» με τις ώρες μπροστά στις οθόνες (τηλεόραση, διαδίκτυο, κινητά, κ.α.) τότε τα επίπεδα της ενέργειάς τους θα είναι μειωμένα και αυτό μεταφράζεται σε κόπωση και ως εκ τούτου μειωμένη αθλητική (και όχι μόνο…) απόδοση. Και δεν κινδυνεύουν μόνο να ξεμείνουν από δυνάμεις αλλά εκτός από την αναμενόμενη πτώση της αποδοτικότητας «κοντοζυγώνει» και ο κίνδυνος (κυρίως στους αθλητές) τραυματισμού. Και ας μην έχουν την ψευδαίσθηση πως επειδή δεν κουράζεται το μυοσκελετικό τους σύστημα (όντας ξαπλωμένοι στην πολυθρόνα, τον καναπέ ακόμα και στο κρεβάτι…) ότι επιτυγχάνεται η σωστή και η πλήρης αναζωογόνηση του οργανισμού, αφού έτσι τόσο ο εγκέφαλος όσο και το νευρικό σύστημα, όχι απλά δεν ξεκουράζεται αλλά ως επί το πλείστων υπερλειτουργούν και υπερφορτώνονται, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει (συνεπάγεται).
Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα παραδείγματα των δύο κορυφαίων στο άθλημά τους παικτών-αθλητών του ΛΕΜΠΡΟΝ ΤΖΕΗΜΣ και του ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΡΟΝΑΛΝΤΟ, οι οποίοι επενδύουν πραγματικά πάρα πολλά χρήματα προκειμένου να διατηρήσουν το «σώμα» τους ή καλύτερα την «οντότητα» τους (οργανισμό τους) σε άριστη κατάσταση. Αυτός άλλωστε είναι ο σημαντικότερος ίσως λόγος που διατηρούνται στο υψηλότερο επίπεδο παρά το ότι και οι δύο έχουν περάσει προ πολλού τα 30. Είναι αξιοσημείωτο, ότι σε αυτό που στοχεύουν περισσότερο από κάθε τι άλλο, είναι στον ποιοτικό ύπνο. Μεταξύ των άλλων και πέρα από το αυστηρά ρυθμισμένο ωράριο ύπνου, έχει ρυθμιστεί η θερμοκρασία στο υπνοδωμάτιο και έχουν απενεργοποιηθεί όλες οι ηλεκτρονικές συσκευές ,τουλάχιστον 30’–60’ λεπτά πριν μπουν σε διαδικασία ύπνου. Τα στρώματα είναι ενισχυμένα με αφρό από λατέξ και ο αθλητής κοιμάται μόνος… ή τουλάχιστον σ΄ ένα πολύ μεγάλο κρεβάτι ώστε να απομονώνεται από τη/το σύντροφο του, για να έχει την τέλεια ξεκούραση. Επίσης το σώμα βρίσκεται σε «εμβρυακή στάση» για να εξασφαλιστεί η καλύτερη θέση των οστών και των εσωτερικών οργάνων. Διευκρινίζεται ότι το πρωτόκολλο ύπνου και για τους μαθητές και για τους αθλητές, συνήθως ακολουθείται (ή πρέπει) πριν από βαρυφορτωμένο σχολικό πρόγραμμα, από εξετάσεις, από αγώνες ή από γεμάτες (πρωινές ιδίως) προπονήσεις.
Προφανώς όπως ο κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του έτσι λοιπόν θα πρέπει να υπάρχουν και τα «διαλείμματα διασκέδασης» για αποσυμπίεση και ψυχική εκτόνωση, γιατί ορισμένες φορές η ανάγκη αυτή (ειδικά στα παιδιά του Λυκείου) αποκτάει πραγματικά ζωτική σημασία.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο είναι πλάνη να πιστεύει κανείς ότι επειδή θα διαβάσει ή θα ακούσει ότι κάποιοι διάσημοι (φημισμένοι) αθλητές διασκεδάζουν ενδεχομένως και έξω από όρια και αθλητικούς κανόνες πως στ’ αλήθεια αυτή είναι η καθημερινότητά τους.
Το αρχαιοελληνικό και πάντα διαχρονικό και επίκαιρο όσο ποτέ «Μέτρον Άριστον» μας δείχνει και εδώ το δρόμο.
Πριν ολοκληρώσουμε δύο ακόμη επισημάνσεις με απόψεις και προτάσεις που έχουν να κάνουν με τη δημιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών που μπορεί να συμβάλλουν (συντελέσουν) στο σωστό ύπνο (ποιοτικά και ποσοτικά). Η πρώτη αφορά και ενδιαφέρει τους γονείς. Οι γονείς που θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να απομακρυνθούν οι ηλεκτρονικές συσκευές από τα δωμάτια των παιδιών τους. Επίσης πρέπει να φροντίζουν να μην έχουν βαρύ (υπερφορτωμένο) πρόγραμμα έως αργά το βράδυ και να πηγαίνουν στο κρεβάτι τους το νωρίτερο δυνατόν, έχοντας όλα τα φώτα στο δωμάτιο σβηστά για να μην διαταράσσουν τον ήδη ταλαιπωρημένο εγκέφαλο και τα νεύρα τους.
Πολύ συνοπτικά ιδού και κάποιες συμβουλές που μπορεί να κάνουν καλύτερο τον ύπνο και τον δικό σας και των παιδιών σας:
Ø Κάντε ένα ζεστό μπάνιο. Βοηθάει να αποβάλετε την ένταση της ημέρας και να ανεβάσετε τη θερμοκρασία του σώματος που πέφτει ενώ κοιμάστε.
Ø Προγραμματίστε το βραδινό σας γεύμα. Μην πάτε για ύπνο με άδειο στομάχι αλλά κυρίως όχι με γεμάτο. Χλιαρό γάλα με δημητριακά και λίγο μέλι ή ο συνδυασμός φρούτων με γιαούρτι και μέλι μπορεί να είναι μια καλή επιλογή. Αντίθετα πρέπει να αποφεύγονται τα λιπαρά, τσιγαριστά, τηγανητά και πλούσια σε καρυκεύματα γεύματα.
Ø Κλείστε την τηλεόραση, το κινητό, τον υπολογιστή. Ακόμα καλύτερα θα είναι να μην υπάρχουν καν στο υπνοδωμάτιο. Είπαμε ήδη το γιατί…
Ø Βάλτε πρόγραμμα, πιτζάμες, βούρτσισμα δοντιών, τουαλέτα. Η καθημερινή ρουτίνα βοηθάει πολύ.
Ø Περιορίστε την καφεΐνη. Αποφύγετε τα πάσης φύσεως διεγερτικά, όπως καφές, τσάι, σοκολάτα, αναψυκτικά τύπου κόκα-κόλα, αργά τις απογευματινές και προπάντων τις βραδινές ώρες.
Ø Επενδύστε σ’ ένα καλό στρώμα. Αν το έχετε πάνω από δέκα χρόνια, αν ξυπνάτε με πόνους στο λαιμό και στην πλάτη, αν τρίζει, αλλάξτε το
Ø Φροντίστε να έχετε ενυδατωθεί επαρκώς με αρκετό νερό. Όχι φυσικά λίγο πριν πέσετε στο κρεβάτι, γιατί προφανώς θα ξυπνήσετε να πάτε τουαλέτα.
Ø Ετοιμαστείτε για το πρωί βγάλτε (τακτοποιήστε) τα ρούχα της δουλειάς, της προπόνησης, του σχολείου και σχεδιάστε το πρωινό σας γεύμα.
Ø Διαβάστε μια εφημερίδα ή καλύτερα ένα βιβλίο (κανονικό) όχι μέσω e- book Ακόμα και μερικές σελίδες θα σας χαλαρώσουν.
Ø Και όπως αναφέραμε ήδη κλείστε τα φώτα και τα παντζούρια. Η κρεβατοκάμαρά σας πρέπει να είναι ήσυχη και σκοτεινή.
Η δεύτερη επισήμανση έχει να κάνει μ’ αυτό που σήμερα ακούγεται ολοένα και πιο συχνά και αφορά στην ανάγκη για την «επανάσταση του …αργά». Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι έστω και δειλά-δειλά το κίνημα του «περισσότερου ύπνου» εξαπλώνεται σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Πρόκειται για μια επανάσταση που βρίσκει όλο και πιο πολλούς έγκριτους υποστηρικτές που εισηγούνται σχετικά, ενώ οι αρμόδιοι θεσμικοί φορείς πραγματοποιούν παρεμβάσεις για τη μετάθεση της έναρξης του πρωινού ωραρίου στα σχολεία και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Εκτός από την Μ. Βρετανία που πρωτοπορεί, αργότερα ξεκινούν πλέον σχολεία και πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στην Κίνα και στην Ν. Κορέα.
Η επιστημονική κοινότητα προτείνει πως όλα τα σχολεία (ιδιαίτερα δε τα Γυμνάσια και τα Λύκεια) πρέπει να ξεκινούν τα μαθήματα μετά τις 9 το πρωί, αφού όλες οι σχετικές μελέτες και έρευνες δείχνουν ξεκάθαρα ότι η μετάθεση της πρωινής έναρξης λειτουργίας των σχολείων μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της παιδικής αλλά κυρίως της εφηβικής ηλικίας ακόμα δε μπορεί να συμβάλλουν στην βελτίωση των σχολικών επιδόσεών τους. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μελέτες μας λένε ότι οι έφηβοι και τα παιδιά, πρέπει να μείνουν περισσότερη ώρα το πρωί κάτω από το …πάπλωμα, γιατί είναι δεδομένο ότι η πρώιμη έναρξη της σχολικής ημέρας τους προκαλεί άγχος και εξ’ αυτού ενδεχομένως και κατάθλιψη. Είναι όμως πρώτη φορά που πρόσφατα ερευνητικά στοιχεία μαρτυρούν ότι ακόμη και αν οι έφηβοι κοιμούνται επαρκώς (κάτι πάντως που σε γενικές γραμμές αποτελεί μάλλον… όνειρο θερινής νυκτός) και μόνο η έναρξη του σχολείου τόσο νωρίς το πρωί τους προκαλεί μεγάλο stress. Τα στοιχεία προέκυψαν από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στον Καναδά με τη συμμετοχή 30.000 περίπου μαθητών/τριων ηλικίας 14-17 χρόνων. Τα αποτελέσματα από τη μελέτη των στοιχείων αυτών, έδειξαν ότι όταν η σχολική ημέρα αρχίζει γύρω στις 8 το πρωί, αυξάνεται (πολλαπλασιάζεται) ο κίνδυνος δημιουργίας άγχους και κούρασης των εφήβων καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε σύγκριση με τη σχολική έναρξη στις 9:00-9:30 το πρωί. Όπως χαρακτηριστικά ανάφεραν οι ερευνητές η έναρξη της σχολικής ημέρας νωρίς έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το κιρκαδικό ρολόι των εφήβων, το οποίο σ΄ αυτή τη φάση της ζωής τους καθυστερεί κατά δύο με τρεις ώρες σε σχέση με τις άλλες ηλικιακές ομάδες και για αυτό οι Καναδοί επιστήμονες καταλήγουν με την πολύ σημαντική διαπίστωση ότι δηλαδή, οι έφηβοι πολεμούν την ίδια την βιολογία τους για να προφτάσουν να είναι στην ώρα τους στο σχολείο.
Κατά συνέπεια και σύμφωνα με την τρέχουσα και κυρίαρχη επιστημονική άποψη όλα τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας θα πρέπει να ξεκινούν τις εργασίες τους μετά τις 9 το πρωί. Κάτι τέτοιο θα έλυνε πλήθος προβλημάτων, από την κατάθλιψη και την παχυσαρκία έως τις χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα. Ίσως σε μια άλλη ευκαιρία θα αναλύσουμε το γιατί και το πώς, η έλλειψη ύπνου «εγκυμονεί» παχυσαρκία κάτι που δεν δείχνει και τόσο πιθανό σε μια πρώτη ματιά. Άλλωστε η λίστα των «κακών» από τα ξενύχτια και την αυπνία φαίνεται να μην έχει τελειωμό.
Στον επίλογο του σημερινού μας σημειώματος άρθρου είναι πολύ σημαντική η επισήμανση – διευκρίνιση που αφορά και πρέπει να ενδιαφέρει τους γονείς έτσι ώστε να είναι υποψιασμένοι, προκειμένου να δώσουν την δέουσα προσοχή, στην παρακάτω συμπεριφορά ή καλύτερα στην «εικόνα» του παιδιού τους.
Αν λοιπόν ο μαθητής- αθλητής, κοιμάται αρκετά και σωστά αλλά παρ΄ όλα αυτά όμως, δεν νοιώθει ξεκούραστος το επόμενο πρωί, αυτό είναι μια σοβαρή ενδεχομένως ένδειξη υπερβολικής καταπόνησης στις προπονήσεις σε συνδυασμό με τον όγκο των σχολικών και άλλων εξωσχολικών υποχρεώσεων. Αν δε πραγματικά συμβαίνει κάτι τέτοιο, το πιθανότερο είναι ότι στην ευθεία χρόνου το παιδί θα οδηγηθεί σε υπερκόπωση σύμπτωμα που είναι βέβαιον θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις αποδόσεις του, σχολικές, αθλητικές αλλά και τις κοινωνικές του συμπεριφορές δηλαδή μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες στην ίδια την συνολική του υπόσταση (διάψευση προσδοκιών, μη επίτευξη στόχων, μη αξιοποίηση ταλέντου κ.τ.λ.).
Κατά συνέπεια υπάρχει σοβαρός λόγος για να προσαρμόσει ο έφηβος τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις των προπονήσεων και των μαθημάτων ή καλύτερα των μαθημάτων και των προπονήσεων, στα δεδομένα και τις ανάγκες της καθημερινότητας της ηλικίας και των δυνατοτήτων του.
Η προφανής φιλοδοξία, η συνέπεια και η αφοσίωση είναι αρετή για τον μαθητή-αθλητή όταν η σχολική και αθλητική του ζωή έχει προσαρμοσθεί σε συνήθειες και απαιτήσεις που δεν αντιστρατεύονται και εξισορροπούν με τις ψυχαγωγικές και συναισθηματικές του ανάγκες και προτεραιότητές του.
Τελικά κα με δυο λόγια: Ο ύπνος είναι φάρμακο χωρίς καμιά παρενέργεια και κανένα κόστος. Αντιθέτως το κόστος από την έλλειψή του είναι ανυπολόγιστο και δυστυχώς αυτό δεν φαίνεται να έχει συνεκτιμηθεί (αξιολογηθεί) αναλόγως από τον πολύ κόσμο. Και το ακόμα πιο σημαντικό είναι πως το κόστος αυτό αφορά προ πάντων τους μαθητές της εφηβικής ηλικίας και περισσότερο τους μαθητές/τριες που είναι αθλητές/τριες. Και αυτό αξίζει πραγματικά να μην το ξεχνούν οι γονείς των παιδιών αυτών!
ΝΤΕΒΕΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ.Φ. ΑΓΩΓΗΣ
ΔΙΑΤΣΙΓΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Κ.Φ. ΑΓΩΓΗΣ
Η έλλειψη ύπνου που μαστίζει τη σημερινή κοινωνία (ελάχιστοι ενήλικοι κοιμούνται στον ανεπτυγμένο κόσμο, τις απαραίτητες 7,5 με 8,5 ώρες την ημέρα) που μεταφράζεται σε πολύ κακά νέα για την υγεία, αφού έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι το να κοιμάται κάποιος λιγότερες από 7 ώρες κάθε νύχτα, συνδέεται με πρόωρο θάνατο, με ψυχικές νόσους, με παχυσαρκία, με διαβήτη, με προβλήματα μνήμης και προσοχής, με υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιαγγειακά προβλήματα, αλλά και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αξίζει δε να επισημανθεί –και να προσεχθεί ιδιαίτερα από τους γονείς…- ότι οι λίγες ώρες ύπνου τη νύχτα μειώνουν την παραγωγή της αυξητικής ορμόνης (κάτι που βεβαίως πρωτίστως και κυρίως αφορά παιδιά και εφήβους) με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος εμφάνισης αναπτυξιακών προβλημάτων αφού ως γνωστόν η συγκεκριμένη ορμόνη συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπλαση των μυών και (ιδίως) των οστών. Για αυτό άλλωστε ο θυμόσοφος λαός λέει χαρακτηριστικά: «ο ύπνος τρέφει το παιδί…».
Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να γίνει σαφές ότι σε δύο πληθυσμιακές ομάδες, οι απαιτήσεις για ύπνο είναι περισσότερες και οι επιπτώσεις από την έλλειψή του είναι σοβαρότερες. Αφορά του μαθητές και ιδίως της εφηβικής ηλικίας, όπως θα δούμε παρακάτω και τους αθλητές που γυμνάζονται σκληρά και συστηματικά. Προφανώς δε για τους μαθητές που ταυτόχρονα είναι και αθλητές οι ανάγκες αυτές καθίστανται πιά καθοριστικής σημασίας για την χωρίς αρνητικές παρενέργειες ολοκλήρωση της αναπτυξιακής τους διαδικασίας. Είναι γνωστό ότι το σχολείο αλλά και η άθληση είναι μια μεγάλη διαδικασία μάθησης. Όταν όμως υπάρχει έλλειψη ύπνου ο εγκέφαλος εξουθενώνεται με αποτέλεσμα να κάνει εκπτώσεις, στο πως θα φέρει σε πέρας τα πολλαπλά καθήκοντά του. Ακόμη και μια νύχτα χωρίς επαρκή ύπνο είναι αρκετό για να αρχίσει να επικρατεί «θολούρα» στον εγκέφαλο και κατάρρευση στη φυσική κατάσταση του ατόμου. Γενικά μπορεί να προκαλέσει ένα «χάος» μια αποδιοργάνωση στη λειτουργία του οργανισμού. Επί της ουσίας δηλαδή οι αντιδράσεις και η συμπεριφορά ενός ανθρώπου που δεν έχει κοιμηθεί καλά προσομοιάζει με εκείνη κάποιου που τα
έχει πιεί. Έτσι εμφανίζονται προβλήματα στην συγκέντρωση και στη μάθηση, γεγονός που έχει ασφαλώς ξεχωριστή σημασία για τους μαθητές και τους αθλητές, αφού όταν μελετούν ή προπονούνται ο εγκέφαλος «παίρνει και δίνει» πληροφορίες. Όμως κατά τη διάρκεια του ύπνου, είναι που οι νευρώνες δημιουργούν νέα «μονοπάτια…» ώστε να αρχειοθετούνται σωστά οι αναμνήσεις. Έτσι λοιπόν κατά τη διάρκεια του ύπνου οι μαθητές και οι αθλητές αφομοιώνουν τις πληροφορίες – λεπτομέρειες από τη μελέτη ή την άσκηση. Άρα αν ο ύπνος είναι μικρότερος σε διάρκεια τότε ο εγκέφαλος δεν αποθηκεύει όσα θα έπρεπε. Επιπλέον επειδή τα σήματα που στέλνει το σώμα στον εγκέφαλο μπορεί να καθυστερούν να περάσουν από επεξεργασία λόγω εγκεφαλικής εξάντλησης και ως εκ τούτου κακή συνεργασία των νεύρων με τους μυς, μπορεί να εμφανισθεί μείωση του συντονισμού και συγχρονισμού και βέβαια το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται ο κίνδυνος ατυχημάτων (ιδίως τροχαίων κ.α.). Επί προσθέτως καθώς η έλλειψη ύπνου δεν επιτρέπει να πραγματοποιηθεί σωστά η διαδικασία έκλυσης χημικών του εγκεφάλου όπως λ.χ. η σεροτονίνη, μπορεί να οδηγήσει (η έλλειψη αυτή) σε ψυχικές νόσους σαν την κατάθλιψη. Επιγραμματικά (με άλλα λόγια) η έλλειψη ύπνου βλάπτει την κριτική ικανότητα, την λήψη αποφάσεων και την ικανότητα αντίστασης στις παρορμήσεις. Και όλα αυτά έχουν εξαιρετική σημασία για τις επιδόσεις-αποδόσεις των μαθητών (την επόμενη το πρωί στο σχολείο…) καθώς και των αθλητών (στην προπόνηση της επόμενης ημέρας ιδίως δε της πρωινής).
Κατά συνέπεια, γονείς, δάσκαλοι, προπονητές, πρέπει να ρίξουν επειγόντως το βάρος και το ενδιαφέρον τους στις ανάγκες για ύπνο των μαθητών και των αθλητών (ιδιαίτερα δε των μαθητών που είναι και αθλητές…).
Καλό είναι να έχουν υπόψη ότι καθώς τα παιδιά μπαίνουν στην εφηβεία, αλλάζει το βιολογικό τους ρολόι και δυσχεραίνεται η ικανότητα τους να κοιμηθούν νωρίς. Στην πραγματικότητα ο κύκλος «ύπνου, ξύπνιου» του εφήβου μπορεί να αλλάξει κατά δύο ώρες, γεγονός που σημαίνει ότι δύσκολα θα κοιμηθεί πριν από τη μία (1) μετά τα μεσάνυχτα, ενώ είναι αναγκασμένος να ξυπνήσει στις επτά (7) το πρωί για να ετοιμαστεί για το σχολείο του. Το επακόλουθο είναι ότι λιγότεροι από το 20% των εφήβων κοιμούνται τις 8-10 ώρες που χρειάζονται κάθε βράδυ και αυτό χωρίς δυστυχώς να γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι έχει αρνητικές συνέπειες στην σημαντική βιολογική, ψυχική και πνευματική τους υγεία και στις επιδόσεις τους, στα μαθήματα και τα αθλήματα. Προφανώς το παιδί (έφηβος) με 5-6 ώρες ύπνου κάθε βράδυ δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στον κύκλο των αλλεπάλληλων υποχρεώσεων που έχει ολόκληρο το 24ωρο (σχολείο, φροντιστήρια, ξένες γλώσσες, γήπεδα, κολυμβητήριο, μουσικά όργανα, τεχνολογία, κ.α.).
Αξίζει ακόμη να κάνουμε τρεις επισημάνσεις σχετικά με το θέμα, τις οποίες επίσης θα είναι καλό να έχουν υπόψη τους οι ενδιαφερόμενοι. Έτσι λοιπόν:
Ø Είναι λάθος να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να αναπληρωθεί ο χαμένος ύπνος τα Σαββατοκύριακα. Μια τέτοια αντίληψη είναι πλάνη γιατί το μόνο που θα καταφέρει (ο έφηβος) είναι να απορρυθμιστεί το βιολογικό του ρολόι ακόμη περισσότερο.
Ø Ο βραδινός ύπνος (από 11-12 μ.μ. έως 7-8 π.μ) δεν αναπληρώνεται από τον ύπνο της ημέρας και είναι πολύ πιο ωφέλιμος γιατί είναι πρώτης βιολογικής τάξεως.
Ø Και μια τρίτη επισήμανση που αφορά προ πάντων τους αθλητές αλλά και τους μαθητές –Λυκείων- που ακολουθούν εξοντωτικά ημερήσια προγράμματα. Έτσι λοιπόν καλό θα είναι να γνωρίζουν ότι η αυπνία και το ξενύχτι βλάπτει σοβαρά την ικανότητα του οργανισμού να αποθηκεύσει γλυκογόνο (δηλ. το καύσιμο που «καίει» ο οργανισμός μας για να παράγει ενέργεια). Με άλλα λόγια από την έλλειψη ύπνου ο οργανισμός δυσκολεύεται να διασπάσει – μεταβολίσει την γλυκόζη διαδικασία που χρησιμεύει ακριβώς για να παραχθεί η απαιτούμενη ενέργεια. Για αυτό ας μην ψάχνουν για το «τι φταίει» αν κουράζονται εύκολα στις προπονήσεις, στους αγώνες και στις άλλες πολυποίκιλες δραστηριότητες της εφηβείας. Πρέπει ωστόσο να κατανοήσουν ότι αν και όταν τα βράδια «χαζεύουν» με τις ώρες μπροστά στις οθόνες (τηλεόραση, διαδίκτυο, κινητά, κ.α.) τότε τα επίπεδα της ενέργειάς τους θα είναι μειωμένα και αυτό μεταφράζεται σε κόπωση και ως εκ τούτου μειωμένη αθλητική (και όχι μόνο…) απόδοση. Και δεν κινδυνεύουν μόνο να ξεμείνουν από δυνάμεις αλλά εκτός από την αναμενόμενη πτώση της αποδοτικότητας «κοντοζυγώνει» και ο κίνδυνος (κυρίως στους αθλητές) τραυματισμού. Και ας μην έχουν την ψευδαίσθηση πως επειδή δεν κουράζεται το μυοσκελετικό τους σύστημα (όντας ξαπλωμένοι στην πολυθρόνα, τον καναπέ ακόμα και στο κρεβάτι…) ότι επιτυγχάνεται η σωστή και η πλήρης αναζωογόνηση του οργανισμού, αφού έτσι τόσο ο εγκέφαλος όσο και το νευρικό σύστημα, όχι απλά δεν ξεκουράζεται αλλά ως επί το πλείστων υπερλειτουργούν και υπερφορτώνονται, με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει (συνεπάγεται).
Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα παραδείγματα των δύο κορυφαίων στο άθλημά τους παικτών-αθλητών του ΛΕΜΠΡΟΝ ΤΖΕΗΜΣ και του ΚΡΙΣΤΙΑΝΟ ΡΟΝΑΛΝΤΟ, οι οποίοι επενδύουν πραγματικά πάρα πολλά χρήματα προκειμένου να διατηρήσουν το «σώμα» τους ή καλύτερα την «οντότητα» τους (οργανισμό τους) σε άριστη κατάσταση. Αυτός άλλωστε είναι ο σημαντικότερος ίσως λόγος που διατηρούνται στο υψηλότερο επίπεδο παρά το ότι και οι δύο έχουν περάσει προ πολλού τα 30. Είναι αξιοσημείωτο, ότι σε αυτό που στοχεύουν περισσότερο από κάθε τι άλλο, είναι στον ποιοτικό ύπνο. Μεταξύ των άλλων και πέρα από το αυστηρά ρυθμισμένο ωράριο ύπνου, έχει ρυθμιστεί η θερμοκρασία στο υπνοδωμάτιο και έχουν απενεργοποιηθεί όλες οι ηλεκτρονικές συσκευές ,τουλάχιστον 30’–60’ λεπτά πριν μπουν σε διαδικασία ύπνου. Τα στρώματα είναι ενισχυμένα με αφρό από λατέξ και ο αθλητής κοιμάται μόνος… ή τουλάχιστον σ΄ ένα πολύ μεγάλο κρεβάτι ώστε να απομονώνεται από τη/το σύντροφο του, για να έχει την τέλεια ξεκούραση. Επίσης το σώμα βρίσκεται σε «εμβρυακή στάση» για να εξασφαλιστεί η καλύτερη θέση των οστών και των εσωτερικών οργάνων. Διευκρινίζεται ότι το πρωτόκολλο ύπνου και για τους μαθητές και για τους αθλητές, συνήθως ακολουθείται (ή πρέπει) πριν από βαρυφορτωμένο σχολικό πρόγραμμα, από εξετάσεις, από αγώνες ή από γεμάτες (πρωινές ιδίως) προπονήσεις.
Προφανώς όπως ο κάθε κανόνας έχει τις εξαιρέσεις του έτσι λοιπόν θα πρέπει να υπάρχουν και τα «διαλείμματα διασκέδασης» για αποσυμπίεση και ψυχική εκτόνωση, γιατί ορισμένες φορές η ανάγκη αυτή (ειδικά στα παιδιά του Λυκείου) αποκτάει πραγματικά ζωτική σημασία.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο είναι πλάνη να πιστεύει κανείς ότι επειδή θα διαβάσει ή θα ακούσει ότι κάποιοι διάσημοι (φημισμένοι) αθλητές διασκεδάζουν ενδεχομένως και έξω από όρια και αθλητικούς κανόνες πως στ’ αλήθεια αυτή είναι η καθημερινότητά τους.
Το αρχαιοελληνικό και πάντα διαχρονικό και επίκαιρο όσο ποτέ «Μέτρον Άριστον» μας δείχνει και εδώ το δρόμο.
Πριν ολοκληρώσουμε δύο ακόμη επισημάνσεις με απόψεις και προτάσεις που έχουν να κάνουν με τη δημιουργία προϋποθέσεων και συνθηκών που μπορεί να συμβάλλουν (συντελέσουν) στο σωστό ύπνο (ποιοτικά και ποσοτικά). Η πρώτη αφορά και ενδιαφέρει τους γονείς. Οι γονείς που θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να απομακρυνθούν οι ηλεκτρονικές συσκευές από τα δωμάτια των παιδιών τους. Επίσης πρέπει να φροντίζουν να μην έχουν βαρύ (υπερφορτωμένο) πρόγραμμα έως αργά το βράδυ και να πηγαίνουν στο κρεβάτι τους το νωρίτερο δυνατόν, έχοντας όλα τα φώτα στο δωμάτιο σβηστά για να μην διαταράσσουν τον ήδη ταλαιπωρημένο εγκέφαλο και τα νεύρα τους.
Πολύ συνοπτικά ιδού και κάποιες συμβουλές που μπορεί να κάνουν καλύτερο τον ύπνο και τον δικό σας και των παιδιών σας:
Ø Κάντε ένα ζεστό μπάνιο. Βοηθάει να αποβάλετε την ένταση της ημέρας και να ανεβάσετε τη θερμοκρασία του σώματος που πέφτει ενώ κοιμάστε.
Ø Προγραμματίστε το βραδινό σας γεύμα. Μην πάτε για ύπνο με άδειο στομάχι αλλά κυρίως όχι με γεμάτο. Χλιαρό γάλα με δημητριακά και λίγο μέλι ή ο συνδυασμός φρούτων με γιαούρτι και μέλι μπορεί να είναι μια καλή επιλογή. Αντίθετα πρέπει να αποφεύγονται τα λιπαρά, τσιγαριστά, τηγανητά και πλούσια σε καρυκεύματα γεύματα.
Ø Κλείστε την τηλεόραση, το κινητό, τον υπολογιστή. Ακόμα καλύτερα θα είναι να μην υπάρχουν καν στο υπνοδωμάτιο. Είπαμε ήδη το γιατί…
Ø Βάλτε πρόγραμμα, πιτζάμες, βούρτσισμα δοντιών, τουαλέτα. Η καθημερινή ρουτίνα βοηθάει πολύ.
Ø Περιορίστε την καφεΐνη. Αποφύγετε τα πάσης φύσεως διεγερτικά, όπως καφές, τσάι, σοκολάτα, αναψυκτικά τύπου κόκα-κόλα, αργά τις απογευματινές και προπάντων τις βραδινές ώρες.
Ø Επενδύστε σ’ ένα καλό στρώμα. Αν το έχετε πάνω από δέκα χρόνια, αν ξυπνάτε με πόνους στο λαιμό και στην πλάτη, αν τρίζει, αλλάξτε το
Ø Φροντίστε να έχετε ενυδατωθεί επαρκώς με αρκετό νερό. Όχι φυσικά λίγο πριν πέσετε στο κρεβάτι, γιατί προφανώς θα ξυπνήσετε να πάτε τουαλέτα.
Ø Ετοιμαστείτε για το πρωί βγάλτε (τακτοποιήστε) τα ρούχα της δουλειάς, της προπόνησης, του σχολείου και σχεδιάστε το πρωινό σας γεύμα.
Ø Διαβάστε μια εφημερίδα ή καλύτερα ένα βιβλίο (κανονικό) όχι μέσω e- book Ακόμα και μερικές σελίδες θα σας χαλαρώσουν.
Ø Και όπως αναφέραμε ήδη κλείστε τα φώτα και τα παντζούρια. Η κρεβατοκάμαρά σας πρέπει να είναι ήσυχη και σκοτεινή.
Η δεύτερη επισήμανση έχει να κάνει μ’ αυτό που σήμερα ακούγεται ολοένα και πιο συχνά και αφορά στην ανάγκη για την «επανάσταση του …αργά». Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι έστω και δειλά-δειλά το κίνημα του «περισσότερου ύπνου» εξαπλώνεται σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Πρόκειται για μια επανάσταση που βρίσκει όλο και πιο πολλούς έγκριτους υποστηρικτές που εισηγούνται σχετικά, ενώ οι αρμόδιοι θεσμικοί φορείς πραγματοποιούν παρεμβάσεις για τη μετάθεση της έναρξης του πρωινού ωραρίου στα σχολεία και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Εκτός από την Μ. Βρετανία που πρωτοπορεί, αργότερα ξεκινούν πλέον σχολεία και πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, στη Σουηδία, στην Κίνα και στην Ν. Κορέα.
Η επιστημονική κοινότητα προτείνει πως όλα τα σχολεία (ιδιαίτερα δε τα Γυμνάσια και τα Λύκεια) πρέπει να ξεκινούν τα μαθήματα μετά τις 9 το πρωί, αφού όλες οι σχετικές μελέτες και έρευνες δείχνουν ξεκάθαρα ότι η μετάθεση της πρωινής έναρξης λειτουργίας των σχολείων μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της παιδικής αλλά κυρίως της εφηβικής ηλικίας ακόμα δε μπορεί να συμβάλλουν στην βελτίωση των σχολικών επιδόσεών τους. Δεν είναι η πρώτη φορά που οι μελέτες μας λένε ότι οι έφηβοι και τα παιδιά, πρέπει να μείνουν περισσότερη ώρα το πρωί κάτω από το …πάπλωμα, γιατί είναι δεδομένο ότι η πρώιμη έναρξη της σχολικής ημέρας τους προκαλεί άγχος και εξ’ αυτού ενδεχομένως και κατάθλιψη. Είναι όμως πρώτη φορά που πρόσφατα ερευνητικά στοιχεία μαρτυρούν ότι ακόμη και αν οι έφηβοι κοιμούνται επαρκώς (κάτι πάντως που σε γενικές γραμμές αποτελεί μάλλον… όνειρο θερινής νυκτός) και μόνο η έναρξη του σχολείου τόσο νωρίς το πρωί τους προκαλεί μεγάλο stress. Τα στοιχεία προέκυψαν από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στον Καναδά με τη συμμετοχή 30.000 περίπου μαθητών/τριων ηλικίας 14-17 χρόνων. Τα αποτελέσματα από τη μελέτη των στοιχείων αυτών, έδειξαν ότι όταν η σχολική ημέρα αρχίζει γύρω στις 8 το πρωί, αυξάνεται (πολλαπλασιάζεται) ο κίνδυνος δημιουργίας άγχους και κούρασης των εφήβων καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε σύγκριση με τη σχολική έναρξη στις 9:00-9:30 το πρωί. Όπως χαρακτηριστικά ανάφεραν οι ερευνητές η έναρξη της σχολικής ημέρας νωρίς έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το κιρκαδικό ρολόι των εφήβων, το οποίο σ΄ αυτή τη φάση της ζωής τους καθυστερεί κατά δύο με τρεις ώρες σε σχέση με τις άλλες ηλικιακές ομάδες και για αυτό οι Καναδοί επιστήμονες καταλήγουν με την πολύ σημαντική διαπίστωση ότι δηλαδή, οι έφηβοι πολεμούν την ίδια την βιολογία τους για να προφτάσουν να είναι στην ώρα τους στο σχολείο.
Κατά συνέπεια και σύμφωνα με την τρέχουσα και κυρίαρχη επιστημονική άποψη όλα τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας θα πρέπει να ξεκινούν τις εργασίες τους μετά τις 9 το πρωί. Κάτι τέτοιο θα έλυνε πλήθος προβλημάτων, από την κατάθλιψη και την παχυσαρκία έως τις χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα. Ίσως σε μια άλλη ευκαιρία θα αναλύσουμε το γιατί και το πώς, η έλλειψη ύπνου «εγκυμονεί» παχυσαρκία κάτι που δεν δείχνει και τόσο πιθανό σε μια πρώτη ματιά. Άλλωστε η λίστα των «κακών» από τα ξενύχτια και την αυπνία φαίνεται να μην έχει τελειωμό.
Στον επίλογο του σημερινού μας σημειώματος άρθρου είναι πολύ σημαντική η επισήμανση – διευκρίνιση που αφορά και πρέπει να ενδιαφέρει τους γονείς έτσι ώστε να είναι υποψιασμένοι, προκειμένου να δώσουν την δέουσα προσοχή, στην παρακάτω συμπεριφορά ή καλύτερα στην «εικόνα» του παιδιού τους.
Αν λοιπόν ο μαθητής- αθλητής, κοιμάται αρκετά και σωστά αλλά παρ΄ όλα αυτά όμως, δεν νοιώθει ξεκούραστος το επόμενο πρωί, αυτό είναι μια σοβαρή ενδεχομένως ένδειξη υπερβολικής καταπόνησης στις προπονήσεις σε συνδυασμό με τον όγκο των σχολικών και άλλων εξωσχολικών υποχρεώσεων. Αν δε πραγματικά συμβαίνει κάτι τέτοιο, το πιθανότερο είναι ότι στην ευθεία χρόνου το παιδί θα οδηγηθεί σε υπερκόπωση σύμπτωμα που είναι βέβαιον θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις αποδόσεις του, σχολικές, αθλητικές αλλά και τις κοινωνικές του συμπεριφορές δηλαδή μπορεί να έχει επικίνδυνες συνέπειες στην ίδια την συνολική του υπόσταση (διάψευση προσδοκιών, μη επίτευξη στόχων, μη αξιοποίηση ταλέντου κ.τ.λ.).
Κατά συνέπεια υπάρχει σοβαρός λόγος για να προσαρμόσει ο έφηβος τις απαιτήσεις και τις υποχρεώσεις των προπονήσεων και των μαθημάτων ή καλύτερα των μαθημάτων και των προπονήσεων, στα δεδομένα και τις ανάγκες της καθημερινότητας της ηλικίας και των δυνατοτήτων του.
Η προφανής φιλοδοξία, η συνέπεια και η αφοσίωση είναι αρετή για τον μαθητή-αθλητή όταν η σχολική και αθλητική του ζωή έχει προσαρμοσθεί σε συνήθειες και απαιτήσεις που δεν αντιστρατεύονται και εξισορροπούν με τις ψυχαγωγικές και συναισθηματικές του ανάγκες και προτεραιότητές του.
Τελικά κα με δυο λόγια: Ο ύπνος είναι φάρμακο χωρίς καμιά παρενέργεια και κανένα κόστος. Αντιθέτως το κόστος από την έλλειψή του είναι ανυπολόγιστο και δυστυχώς αυτό δεν φαίνεται να έχει συνεκτιμηθεί (αξιολογηθεί) αναλόγως από τον πολύ κόσμο. Και το ακόμα πιο σημαντικό είναι πως το κόστος αυτό αφορά προ πάντων τους μαθητές της εφηβικής ηλικίας και περισσότερο τους μαθητές/τριες που είναι αθλητές/τριες. Και αυτό αξίζει πραγματικά να μην το ξεχνούν οι γονείς των παιδιών αυτών!
ΝΤΕΒΕΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Κ.Φ. ΑΓΩΓΗΣ
ΔΙΑΤΣΙΓΚΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Κ.Φ. ΑΓΩΓΗΣ
.webp "ΑΡΓΟΛΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ")