Σημαντικές πληροφορίες για την ανθρώπινη δραστηριότητα στο Νότιο Αιγαίο κατά τα προϊστορικά χρόνια φιλοδοξεί να φέρει κυριολεκτικά από τον βυθό της θάλασσας στην επιφάνεια το ευρωπαϊκό επιστημονικό πρόγραμμα Eurofleets.
Στο μικροσκόπιο του προγράμματος, στο οποίο συντονιστής είναι το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης και συμμετέχουν το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών) και δύο πανεπιστημιακά τμήματα στην Αυστρία και τη Γαλλία, θα βρίσκεται για τα επόμενα δύο χρόνια το ίζημα από τον βυθό στον Αργολικό Κόλπο και στο Μυρτώο Πέλαγος. Η δειγματοληψία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο δεκαήμερης αποστολής, που οργάνωσε η πολυεθνική επιστημονική ομάδα με τη βοήθεια του ωκεανογραφικού σκάφους «Αιγαίο» του ΕΛΚΕΘΕ. Στο πλαίσιο αυτό συλλέχθηκαν βυθομετρικά δεδομένα με πολυδιαυλικό βυθόμετρο (multibeam), σεισμικές τομές της δομής του Αργολικού Κόλπου και του Μυρτώου Πελάγους και πυρηνοληψίες ιζήματος.
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Eurofleets ρίχνει φως στο περιβάλλον, στη χλωρίδα και τη γεωγραφία, πριν από 10.000 και 20.000 χρόνια.
Κλιματικά φαινόμενα
«Στόχος της ερευνητικής αποστολής είναι η κατανόηση των περιβαλλοντικών αλλαγών, οι οποίες προκλήθηκαν από κλιματικά φαινόμενα, γεωλογικές και τεκτονικές κινήσεις, και πώς αυτές επηρέασαν τις κοινωνίες των αρχαίων λαών που κατοικούσαν στο Νότιο Αιγαίο τα τελευταία 20.000 χρόνια», αναφέρει ο δρ Ανδρέας Κουτσοδένδρης, από το Ινστιτούτο Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, που έχει τον επιστημονικό συντονισμό όλης της ομάδας. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής έγινε επειδή αποδεδειγμένα υπήρξε εκεί ανέκαθεν ανθρώπινη παρουσία.
Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Eurofleets ρίχνει φως στο περιβάλλον, στη χλωρίδα και τη γεωγραφία, πριν από 10.000 και 20.000 χρόνια.
Κλιματικά φαινόμενα
«Στόχος της ερευνητικής αποστολής είναι η κατανόηση των περιβαλλοντικών αλλαγών, οι οποίες προκλήθηκαν από κλιματικά φαινόμενα, γεωλογικές και τεκτονικές κινήσεις, και πώς αυτές επηρέασαν τις κοινωνίες των αρχαίων λαών που κατοικούσαν στο Νότιο Αιγαίο τα τελευταία 20.000 χρόνια», αναφέρει ο δρ Ανδρέας Κουτσοδένδρης, από το Ινστιτούτο Γεωεπιστημών του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, που έχει τον επιστημονικό συντονισμό όλης της ομάδας. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής έγινε επειδή αποδεδειγμένα υπήρξε εκεί ανέκαθεν ανθρώπινη παρουσία.
«Γύρω από το Μυρτώο Πέλαγος, την Ανατολική Πελοπόννησο, την Αργολίδα, την Αττική και τις Δυτικές Κυκλάδες η κατοίκηση ήταν συνεχής από την ανώτερη παλαιολιθική, μεσολιθική και νεολιθική περίοδο, και βρίσκονταν στο κέντρο του κυκλαδικού, του μυκηναϊκού και του κλασικού ελληνικού πολιτισμού», σημειώνει στην «Κ» ο δρ Θαλάσσιας Γεωλογίας και Τεκτονικής, αρχηγός της αποστολής και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, Δημήτρης Σακελλαρίου. Οι εργασίες αφορούν πολλές υποειδικότητες της γεωλογίας – θαλάσσια γεωλογία, τεκτονική, ιζηματολογία, παλαιοντολογία κ.ά. «Το υλικό που συλλέξαμε είναι τόσο πλούσιο που θα αποτελέσει τη βάση για τα διδακτορικά δύο νέων συναδέλφων», λέει στην «Κ» περιχαρής ο ίδιος, καθώς «στοίχημα» του προγράμματος ήταν και η συμμετοχή της νέας γενιάς επιστημόνων. Τα αποτελέσματα, ωστόσο, της μελέτης θα αξιοποιηθούν κατεξοχήν από αρχαιολόγους, που εξειδικεύονται στην προϊστορική περίοδο.
«Ευελπιστούμε να ανακαλύψουμε πώς ήταν το περιβάλλον, η χλωρίδα και η γεωγραφία, πριν από 10.000 και 20.000 χρόνια, καθώς έως τώρα είχαμε κενό γνώσης», διευκρινίζει ο ίδιος. «Από το ίζημα θα αντλήσουμε πληροφορίες όχι μόνο για την υποθαλάσσια χλωρίδα, αλλά ακόμα και για τα πεύκα και τα έλατα που βρίσκονται στα βουνά της Πελοποννήσου, καθώς η γύρη από τα φυτά καταλήγει στη θάλασσα και κατ’ επέκταση στο ίζημα του βυθού». Ακόμα, αναλύοντας το ίζημα θα αναδειχθεί πώς ο άνθρωπος ξεκίνησε να επηρεάζει με τη δραστηριότητά του τη βλάστηση. «Εκτιμούμε ότι τα τελευταία 3.000-4.000 χρόνια η δράση του πρέπει να είχε υπολογίσιμη επίδραση στο περιβάλλον, όπως π.χ. μέσω της υλοτομίας», σημειώνει ο δρ Σακελλαρίου.
«Ευελπιστούμε να ανακαλύψουμε πώς ήταν το περιβάλλον, η χλωρίδα και η γεωγραφία, πριν από 10.000 και 20.000 χρόνια, καθώς έως τώρα είχαμε κενό γνώσης», διευκρινίζει ο ίδιος. «Από το ίζημα θα αντλήσουμε πληροφορίες όχι μόνο για την υποθαλάσσια χλωρίδα, αλλά ακόμα και για τα πεύκα και τα έλατα που βρίσκονται στα βουνά της Πελοποννήσου, καθώς η γύρη από τα φυτά καταλήγει στη θάλασσα και κατ’ επέκταση στο ίζημα του βυθού». Ακόμα, αναλύοντας το ίζημα θα αναδειχθεί πώς ο άνθρωπος ξεκίνησε να επηρεάζει με τη δραστηριότητά του τη βλάστηση. «Εκτιμούμε ότι τα τελευταία 3.000-4.000 χρόνια η δράση του πρέπει να είχε υπολογίσιμη επίδραση στο περιβάλλον, όπως π.χ. μέσω της υλοτομίας», σημειώνει ο δρ Σακελλαρίου.
Η ομάδα ξεκινάει με ορισμένες υποθέσεις εργασίας, οι οποίες συχνά μπορούν να ανατραπούν. «Δεν αποκλείεται να βρεθούμε προ εκπλήξεων, καθώς ο υποθαλάσσιος χώρος είναι αχαρτογράφητος», παραδέχεται ο δρ Σακελλαρίου, επισημαίνοντας ότι «θεωρούσαμε, για παράδειγμα, ότι στο Μυρτώο Πέλαγος δεν σημειώνονταν σεισμοί, όμως διαπιστώσαμε ότι υπήρχε πάντα έντονη τεκτονική δραστηριότητα και εντοπίσαμε υποθαλάσσιες κατολισθήσεις που υποδηλώνουν και την εκδήλωση τσουνάμι». Στους πυρήνες ιζήματος που συλλέχθηκαν θα γίνουν ιζηματολογικές, μικροπαλαιοντολογικές, γεωχημικές και ραδιοχρονολογικές αναλύσεις.
