9η Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς - Η σημασία της Δημόσιας Ακεραιότητας

Της Γεωργίας Κοκκώνη

Πιστοποιημένη Σύμβουλος Δημόσιας Ακεραιότητας
Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης

Χθες με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς, η Ελληνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ) διοργάνωσε το 1οΦόρουμ Ακεραιότητας – 1st Integrity Forum. Η 9η Δεκεμβρίου γιορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς γιατί την ημερομηνία αυτή, το 2003, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε τη Συνθήκη κατά της Διαφθοράς.

Η ελληνική δημόσια διοίκηση έχει κατηγορηθεί διαχρονικά για φαινόμενα διαφθοράς και για ανήθικη και αντιδεοντολογική συμπεριφορά. Αν και το 2020 βελτιώθηκε οριακά η θέση της Ελλάδας στο Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς, η Ελλάδα συγκεντρώνει 50 πόντους, από 48 πόντους το 2019, κατατασσόμενη στην 59η θέση παγκοσμίως, από 60η το 2019,η διαφθορά εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πλέον διαβρωτικά φαινόμενα των καιρών μας.

Οι παραδοσιακές προσεγγίσεις καταπολέμησης της διαφθοράς, οι οποίες εδράζονται στη δημιουργία περισσότερων κανόνων, στην αυστηρότερη συμμόρφωση και στην πιο άτεγκτη επιβολή έχουν αποδειχθεί περιορισμένης αποτελεσματικότητας. Μια στρατηγική και βιώσιμη απάντηση στη διαφθορά είναι η δημόσια ακεραιότητα. Η ακεραιότητα δεν αφορά μόνο την εθνική κυβέρνηση. Θα πρέπει να διαπερνά στο σύνολό της τη δημόσια διοίκηση, μέχρι και το επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθόσον εκεί βιώνουν οι πολίτες την ακεραιότητα αμεσότερα. Η δημόσια ακεραιότητα αφορά στη συνεπή ευθυγράμμιση και τη συμμόρφωση με κοινές ηθικές αξίες, αρχές και κανόνες για τη διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος και την ιεράρχησή του πάνω από τα ιδιωτικά συμφέροντα στο δημόσιο τομέα.

Με το Ν. 4795/2021 «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, Σύμβουλος Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για τη δημόσια διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση», μαζί με τους Εσωτερικούς Ελεγκτές θεσπίστηκε και ο θεσμός του Συμβούλου Ακεραιότητας, ο οποίος καλείται να παρέχει συμβουλευτική συνδρομή σε ζητήματα δεοντολογίας και ακεραιότητας που αντιμετωπίζουν οι δημόσιοι υπάλληλοι κατά την άσκηση των υπηρεσιακών τους καθηκόντων, συμπεριλαμβανομένων θεμάτων όπως η σεξουαλική παρενόχληση, οι διακρίσεις, ο εκφοβισμός, η ηθική παρενόχληση και η σύγκρουση συμφερόντων.

Σημαντικά εργαλεία ακεραιότητας αποτελούν οι κώδικες ηθικής και δεοντολογίας, οι οποίοι μπορούν να θέσουν τις βάσεις για τη δημιουργία ενός διοικητικού περιβάλλοντος που προωθεί την ηθική συμπεριφορά και αποτρέπει φαινόμενα διαφθοράς, προσφέροντας καθοδήγηση στους υπαλλήλους όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις. Ο καθορισμός των αρχών και των προτύπων συμπεριφοράς που οφείλουν να ακολουθούν οι υπάλληλοι κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, λειτουργεί ως εργαλείο ελέγχου της δράσης της δημόσιας διοίκησης χωρίς να επισύρουν κάποιου είδους κυρώσεις. Οι Κώδικες διαμορφώνουν ηθική διοικητική κουλτούρα, περιγράφοντας το όραμα του φορέα και την αποστολή που καλείται να επιτελέσει. Στόχος των Κωδίκων είναι να δημιουργήσουν συνθήκες αυτοδέσμευσης και αυτορρύθμισης των δημοσίων υπαλλήλων, στη βάση των αξίων και της δεοντολογίας. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται να επιτευχθεί η αλλαγή νοοτροπίας των υπαλλήλων που θα οδηγήσει με τη σειρά της στη χρηστή διακυβέρνηση και στη δημόσια ακεραιότητα.

Ο θεσμός του Συμβούλου Ακεραιότητας αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στην αλλαγή της κουλτούρας και κατ΄ επέκταση της εικόνας της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. και η επιτυχία του θα σηματοδοτήσει τη μετάβαση από μία διακυβέρνηση τύπων σε μια διακυβέρνηση ουσίας, όπου τα φαινόμενα απάτης και διαφθοράς δεν θα αποτελούν καθημερινή πρακτική.