Η αύξηση των συναλλαγών με κάρτες κατά 6% και 3% στις μεταφορές χρημάτων που καταγράφεται από την αρχή της πανδημίας έχει εκτινάξει τις απάτες που μέχρι το πρώτο εξάμηνο του έτους έχουν κοστίσει πάνω από 12 εκατ. ευρώ.
Όσο μεγάλο κι αν φαίνεται αυτό το μέγεθος, ακόμα παραμένει αρκετά χαμηλό σε σχέση με την αξία των συναλλαγών που πραγματοποιείται ηλεκτρονικά, η οποία ξεπερνά τα 750 δισ. ευρώ. Το καλό νέο είναι ότι οι άμεσες χρεώσεις συνεχίζουν να αποτελούν το πλέον ασφαλές μέσο πληρωμής δεδομένου ότι, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία μέχρι σήμερα, δεν καταγράφηκαν περιστατικά απάτης από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών.
Σε κάθε περίπτωση, το ποσό της απάτης δεν είναι μικρό για τον κάθε καταναλωτή, εάν ληφθεί υπόψη ότι εντοπίστηκαν 1.179 περιστατικά απάτης στις μεταφορές χρημάτων μέσω mobile και internet banking το 2020, με μέση ζημία περίπου 5.000 ευρώ.
Στις συναλλαγές με κάρτες, η συνολική αξία της απάτης είναι περίπου η ίδια, δηλαδή 6,2 εκατ. ευρώ, αλλά οι περιπτώσεις αρκετά περισσότερες, με αποτέλεσμα, η μέση ζημία να είναι μικρότερη. Εξάλλου, και η μέση αξία της συναλλαγής με κάρτα είναι μικρότερη και κυμαίνεται γύρω στα 40-50 ευρώ.
Από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος προκύπτει ότι το 50% της ζημίας από περίπτωση απάτης με κάρτες το επωμίζεται ο πάροχος της υπηρεσίας που αποδέχεται τη συναλλαγή, ενώ το υπόλοιπο ποσό το μοιράζεται ο καταναλωτής και η τράπεζα. Σε ό,τι αφορά στα υψηλότερα ποσά ανά απάτη, δηλαδή στις μεταφορές χρημάτων, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι τις περισσότερες φορές, το ποσό επιβαρύνει τον πελάτη της τράπεζας, καθώς προκύπτει αμέλεια ή λάθος χρήση της προστασίας από τον καταναλωτή. Μιλώντας με στελέχη με πολλά χρόνια εμπειρίας ανέφεραν ότι μέχρι πριν από μερικά χρόνια, οι τράπεζες αναλάμβαναν το κόστος, πλην λίγων εξαιρέσεων όπου προέκυπτε σοβαρή αμέλεια από την πλευρά του πελάτη. Αυτό συνέβαινε διότι το κόστος στη φήμη της τράπεζας ήταν μεγαλύτερο από το κόστος της απάτης. Σήμερα και, ειδικά κατά το 2020, το συνολικό κόστος όλων των μορφών απάτης που από τις αρχές της πανδημίας μέχρι σήμερα μπορεί να φτάνει τα 20 εκατ. ευρώ ή παραπάνω, οι τράπεζες δεν το αναλαμβάνουν. Διότι καμία απάτη δεν προέκυψε από "τρύπα” του συστήματος. Όλες οι απάτες ήταν καλοστημένες με στόχο να ξεγελάσουν τον καταναλωτή, ο οποίος δεν τήρησε βασικούς κανόνες, όπως να μη δίνει προσωπικά στοιχεία και κωδικούς σε τρίτους.
Απάτες με κάρτες
Τα περιστατικά απάτης με κάρτες αυξήθηκαν φέτος κατά 50%, σε σχέση με πέρυσι, καθώς διαπιστώθηκε μια συναλλαγή απάτης ανά 3.600 συναλλαγές. Ωστόσο, με βάση την αξία των συναλλαγών, το ποσοστό παρέμεινε σταθερό, δηλαδή για κάθε 6.000 ευρώ το 1 ευρώ ήταν αποτέλεσμα απάτης. Από την ανάλυση των περιστατικών απάτης ανά δίαυλο συναλλαγής με κάρτες πληρωμών, προκύπτει ότι το υψηλότερο ποσοστό απάτης αφορά τις εξ αποστάσεως συναλλαγές. Συγκεκριμένα, το α ́ εξάμηνο του 2021, ο αριθμός των περιστατικών απάτης που καταγράφηκε ανά δίαυλο συναλλαγής ανήλθε σε:
1) 995 συναλλαγές ΑΤΜ, συνολικής αξίας 324.000 ευρώ,
2) 11.600 πληρωμές σε POS αξίας 323.000 ευρώ και
3) 197.000 εξ αποστάσεως συναλλαγές, αξίας 5,4 εκατ. ευρώ.
Εξετάζοντας τις εξ αποστάσεως συναλλαγές μέσω διαδικτύου ή ταχυδρομείου και τηλεφώνου διαπιστώνεται ότι οι περισσότερες περιπτώσεις απάτης αφορούν τις συναλλαγές μέσω διαδικτύου, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται μεγάλη μείωση των περιστατικών απάτης στις συναλλαγές μέσω ταχυδρομείου και τηλεφώνου. Και το τρέχον εξάμηνο τα περιστατικά απάτης αφορούν κυρίως διαδικτυακές συναλλαγές αγορών με εμπόρους του εξωτερικού με κάρτες που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα, όπως συνέβαινε και κατά τα προηγούμενα εξάμηνα. Τα υψηλότερα ποσοστά απάτης στις διασυνοριακές συναλλαγές μέσω διαδικτύου οφείλονται ως επί το πλείστον, στην εκτενέστερη χρήση του διεθνούς τεχνικού προτύπου ασφαλών συναλλαγών 3D Secure από παρόχους υπηρεσιών πληρωμών στην Ελλάδα σε σχέση με τους παρόχους υπηρεσιών από το εξωτερικό.
Επιμερισμός ζημιών
Σε ό,τι αφορά τις οικονομικές ζημίες που προκύπτουν από τις συναλλαγές απάτης, οι οποίες επιμερίζονται στα συμβαλλόμενα μέλη της συναλλαγής ανάλογα με την υπαιτιότητά τους, διαπιστώνεται από την ΤτΕ ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζημίας επιβαρύνει τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που αποδέχονται συναλλαγές καρτών και ο οποίοι, κατά το α ́εξάμηνο του 2021, επωμίστηκαν το 47% της συνολικής ζημίας. Αντίστοιχα, οι πάροχοι-εκδότες καρτών πληρωμών επιβαρύνθηκαν σε ποσοστό 24%. Οι κάτοχοι-χρήστες καρτών επιβαρύνθηκαν σε ποσοστό 29%.
Μεταφορές χρημάτων
Με την έναρξη της πανδημίας το 2020 καταγράφηκε σημαντική αύξηση κατά 298% των περιστατικών απάτης στις μεταφορές πιστώσεων και κατά 313% στην αναλογούσα αξία τους. Συγκεκριμένα, καταγράφηκαν 1.179 περιστατικά απάτης συνολικής αξίας 6,2 εκατ. ευρώ σε σχέση με το 2019 όπου είχαν καταγραφεί 296 περιστατικά απάτης συνολικής αξίας 1,5 εκατ. ευρώ. Δηλαδή 1 ευρώ αξία απάτης ανά 92.000 ευρώ αξία συναλλαγών.
Από την ανάλυση των στοιχείων προκύπτει ότι η πλειονότητα των τεχνικών διενέργειας της απάτης αφορά τις μεθόδους:
1) Έκδοση εντολής πληρωμής από τον απατεώνα, οποίος εκδίδει πλαστή εντολή πληρωμής αφού αποκτήσει τα ευαίσθητα δεδομένα πληρωμής του πληρωτή ή του δικαιούχου με δόλια μέσα.
2) Χειραγώγηση του πληρωτή από τον απατεώνα, όπου το θύμα παρέχει καλή τη πίστει τη συγκατάθεσή του στην εκτέλεση εντολής πληρωμής προς λογαριασμό πληρωμών τρίτου θεωρώντας ότι ανήκει σε νόμιμο δικαιούχο.
