Με αφορμή τη συμπλήρωση 78 χρόνων (29-30/1/1944) από την ολοκληρωτική πυρπόληση του Κοσμά (σε ποσοστό 98.61% ήτοι τα 498 από τα 505 σπίτια του χωριού), οι παρακάτω γραμμές αφιερώνονται ως ένδειξη τιμής στους ανθρώπους που θυσίασαν τη ζωή τους, τα σπίτια τους και ολόκληρο το βιός τους στην προσπάθεια απελευθέρωσης της χώρας από τους φασίστες και τους ναζίδες.
Το χρονικό της καταστροφής
Οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι το ολοκαύτωμα του χωρίου ήταν προδιαγεγραμμένο σχεδόν μισό χρόνο νωρίτερα, από τις 27/7/1943 2, όταν Κοσμίτες Αντάρτες 44 εις στον αριθμό μαζί με τη βοήθεια 12 άλλων Ανταρτών από τα γύρω χωρία, διέλυσαν έναν ολόκληρο ιταλικό λόχο και σκότωσαν τον Ιταλό διοικητή Τριπόλεως Φεστούτσιο, έξω από το χωριό στη θέση "Σταυρός".
Η μάχη αυτή ήταν μια από τις πρώτες και σημαντικότερες προσπάθειες αντίστασης της Πελοποννήσου απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα, αξίζει να μνημονευτεί ότι αμέσως μετά από αυτή "έπεσαν" 5 Έλληνες Αντάρτες στρατιώτες.
Θεωρείτο, λοιπόν, δεδομένο ότι οι κατακτητές δε θα άφηναν ατιμώρητη αυτή την πράξη γενναιότητας και ανδρείας των Ελλήνων στρατιωτών αλλά θα επέβαλαν τη πιο σκληρή τιμωρία.
Ο Κοσμάς την εποχή εκείνη αποτελούσε το δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της Λακωνίας και της Αρκαδίας και λόγω της ιδιαίτερης ιδιομορφίας των περιοχών (ορεινές και δύσβατες), αλλά και του αρκετά μεγάλου πληθυσμού θεωρήθηκε "ανταρτοχώρι" και στρατηγείο των ανταρτών. Έτσι, λοιπόν, σε μια από τις μεγαλύτερες επιδρομές των ναζί που είχε διπλή κατεύθυνση και προς τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα συνέβη το ολοκαύτωμα.
Οι ναζίδες έδωσαν μάχη με ένα τμήμα Παρτιζάνων στις 21/1/1944 (στη θέση Κορομπηλιά), το οποίο λόγω όγκου και της οργάνωσης του γερμανικού στρατού αναγκάστηκε να συμπτυχθεί στο Κοσμά. Το σκληρό πρόσωπο των γερμανικών στρατευμάτων φάνηκε κατά την τριήμερη παραμονή τους στο χωριό, ενώ οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, οι κατακτητές λεηλάτησαν τα πάντα και πυρπόλησαν το Δημοτικό Σχολείο.
Οι Γερμανοί κατευθυνόμενοι προς το χωριό Πελετά απομακρύνθηκαν από τον Κοσμά και έτσι δημιουργήθηκε εσφαλμένα η αντίληψη ότι το χωριό διέφυγε του κινδύνου οριστικώς, οι κάτοικοι πήραν την απόφαση μετά την τριήμερη παραμονή σε σπηλιές να γυρίσουν σπίτια τους. Σε αυτό το σημείο υπήρξε και το μεγάλο στρατηγικό λάθος των αντάρτικων σωμάτων διότι δε πήραν τα απαραίτητα μετρά προστασίας και φύλαξης του χωριού (ούτε καν σκοπιές), με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να τους παρακολουθήσουν και να ακολουθήσει η πιο φρικτή και οδυνηρή θύμηση των κατοίκων του Κοσμά.
Προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που σήμερα διανύουν την 8η και 9η δεκαετία της ζωής τους αναφέρουν χαρακτηριστικά:
"Ήρθαν από τη Κάτω Γειτονιά δε τους κατάλαβε κανείς πάνω που σουρούπωνε…μπαίναν στα υπόγεια με τα άχυρα μια πιστολιά και όλο το σπίτι λαμπάδιαζε…Εμείς πιάναμε το χιόνι και το ρίχναμε στις κόρδες3 του σπιτιού να σβήσουμε ό,τι προλάβουμε! Πετούσαμε τα ρούχα από τα παράθυρα για να τα γλιτώσουμε και περνούσε ο κόσμος και τα έπαιρνε.Σκυλιά να αρουλιούνται4, παιδία να κλαίνε και μια βρώμα...καμένη σάρκα από τα ζά, που κάηκαν δε πρόλαβαν να τα λύσουν! Και εκεί πάνω στην ταραχή και τον πανικό ένα καρφί τρύπησε το πόδι μου...Πόνος! Πού γιατροί;...Πού φάρμακα τότε; Γι ΄ αυτό σου λέω ήθελε ο Θεός και ζήσαμε εμείς παιδάκι μου."
Εάν βγαίνει ένα ουσιαστικό συμπέρασμα από το παραπάνω κείμενο και μια διδαχή είναι ότι όσο και δύσκολα και να περνάμε στη καθημερινότητα μας, σε τίποτα δε συγκρίνεται η ζωή μας με τη ζωή αυτών των ανθρώπων που έχουν περάσει πόλεμο, κατοχή, πείνα και θάνατο. Οφείλουμε λοιπόν ως άνθρωποι να αποκηρύττουμε τον πόλεμο όποια μορφή και αν παίρνει και να δείχνουμε συμπόνια και κατανόηση στους λαούς που δοκιμάζονται.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κοσμά στη προσπάθεια του να τιμήσει τους αγωνιστές αυτής της αιματηρής δεκαετίας έχει προχωρήσει στη δημιουργία λαογραφικού μουσείου και πινακοθήκης, όπου βρίσκονται αντικείμενα και εκθέματα που μας δείχνουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της εποχής αλλά και το μέγεθος της καταστροφής που προκάλεσε ο πόλεμος.
Θεωρείτο, λοιπόν, δεδομένο ότι οι κατακτητές δε θα άφηναν ατιμώρητη αυτή την πράξη γενναιότητας και ανδρείας των Ελλήνων στρατιωτών αλλά θα επέβαλαν τη πιο σκληρή τιμωρία.
Ο Κοσμάς την εποχή εκείνη αποτελούσε το δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ της Λακωνίας και της Αρκαδίας και λόγω της ιδιαίτερης ιδιομορφίας των περιοχών (ορεινές και δύσβατες), αλλά και του αρκετά μεγάλου πληθυσμού θεωρήθηκε "ανταρτοχώρι" και στρατηγείο των ανταρτών. Έτσι, λοιπόν, σε μια από τις μεγαλύτερες επιδρομές των ναζί που είχε διπλή κατεύθυνση και προς τον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα συνέβη το ολοκαύτωμα.
Οι ναζίδες έδωσαν μάχη με ένα τμήμα Παρτιζάνων στις 21/1/1944 (στη θέση Κορομπηλιά), το οποίο λόγω όγκου και της οργάνωσης του γερμανικού στρατού αναγκάστηκε να συμπτυχθεί στο Κοσμά. Το σκληρό πρόσωπο των γερμανικών στρατευμάτων φάνηκε κατά την τριήμερη παραμονή τους στο χωριό, ενώ οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, οι κατακτητές λεηλάτησαν τα πάντα και πυρπόλησαν το Δημοτικό Σχολείο.
Οι Γερμανοί κατευθυνόμενοι προς το χωριό Πελετά απομακρύνθηκαν από τον Κοσμά και έτσι δημιουργήθηκε εσφαλμένα η αντίληψη ότι το χωριό διέφυγε του κινδύνου οριστικώς, οι κάτοικοι πήραν την απόφαση μετά την τριήμερη παραμονή σε σπηλιές να γυρίσουν σπίτια τους. Σε αυτό το σημείο υπήρξε και το μεγάλο στρατηγικό λάθος των αντάρτικων σωμάτων διότι δε πήραν τα απαραίτητα μετρά προστασίας και φύλαξης του χωριού (ούτε καν σκοπιές), με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να τους παρακολουθήσουν και να ακολουθήσει η πιο φρικτή και οδυνηρή θύμηση των κατοίκων του Κοσμά.
Προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που σήμερα διανύουν την 8η και 9η δεκαετία της ζωής τους αναφέρουν χαρακτηριστικά:
"Ήρθαν από τη Κάτω Γειτονιά δε τους κατάλαβε κανείς πάνω που σουρούπωνε…μπαίναν στα υπόγεια με τα άχυρα μια πιστολιά και όλο το σπίτι λαμπάδιαζε…Εμείς πιάναμε το χιόνι και το ρίχναμε στις κόρδες3 του σπιτιού να σβήσουμε ό,τι προλάβουμε! Πετούσαμε τα ρούχα από τα παράθυρα για να τα γλιτώσουμε και περνούσε ο κόσμος και τα έπαιρνε.Σκυλιά να αρουλιούνται4, παιδία να κλαίνε και μια βρώμα...καμένη σάρκα από τα ζά, που κάηκαν δε πρόλαβαν να τα λύσουν! Και εκεί πάνω στην ταραχή και τον πανικό ένα καρφί τρύπησε το πόδι μου...Πόνος! Πού γιατροί;...Πού φάρμακα τότε; Γι ΄ αυτό σου λέω ήθελε ο Θεός και ζήσαμε εμείς παιδάκι μου."
Εάν βγαίνει ένα ουσιαστικό συμπέρασμα από το παραπάνω κείμενο και μια διδαχή είναι ότι όσο και δύσκολα και να περνάμε στη καθημερινότητα μας, σε τίποτα δε συγκρίνεται η ζωή μας με τη ζωή αυτών των ανθρώπων που έχουν περάσει πόλεμο, κατοχή, πείνα και θάνατο. Οφείλουμε λοιπόν ως άνθρωποι να αποκηρύττουμε τον πόλεμο όποια μορφή και αν παίρνει και να δείχνουμε συμπόνια και κατανόηση στους λαούς που δοκιμάζονται.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κοσμά στη προσπάθεια του να τιμήσει τους αγωνιστές αυτής της αιματηρής δεκαετίας έχει προχωρήσει στη δημιουργία λαογραφικού μουσείου και πινακοθήκης, όπου βρίσκονται αντικείμενα και εκθέματα που μας δείχνουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της εποχής αλλά και το μέγεθος της καταστροφής που προκάλεσε ο πόλεμος.
