Του Τόλη Κοϊνη
Την φώτο (την τράβηξε ο καλός παλιός μου μαθητής ο Τζιμάκος ο Οικονομόπουλος του Λουκά) είναι η πίσω μεριά του Αρχαιολογικού Μουσείου στο Ναύπλιο . Πάνω από το παράθυρο φαίνονται τα γράμματα “ΚΑΤΑΦΥΓΙΟΝ”. Είναι από το 1940. Η πόρτα μετατράπηκε σε παράθυρο, αλλά η επιγραφή έμεινε για να μας θυμίζει.
Το Ναύπλιο δέχθηκε βομβαρδισμό από τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941. Αιτία ήταν πως το λιμάνι αποτελούσε μια από τις κύριες βάσεις διαφυγής των Εγγλέζων. Είχαν προηγηθεί και άλλοι συναγερμοί. Αλλά αυτός του Απριλίου ήταν εκείνος που είχε τις περισσότερες απώλειες.
Για τα καράβια που βυθίστηκαν εκείνη την ημέρα, έχουν γραφτεί πολλά και έχουν βρεθεί ντοκουμέντα από συμμαχικά αρχεία. Λίγες όμως είναι οι αναφορές για τα κτίρια της πόλης.
Θα αναφέρω δύο που έχω από προφορικές μαρτυρίες (και τα δυο στην παλιά μου γειτονιά).
Η βόμβα που χτύπησε το “Πρινς Ουέλς”, μπροστά από το Μπούρτζι, χτύπησε το λεβητοστάσιο του πλοίου, το οποίο ήταν σε λειτουργία. Έτσι εκτινάχθηκαν λαμαρίνες σε μεγάλες αποστάσεις. Μία εκτοξεύθηκε σε απόσταση 800 περίπου μέτρων και έπεσε στην Σταϊκοπούλου στο σπίτι της κυρα Σταθούλας (εκεί που είναι τώρα το μεζεδοπωλείο “Σουρεάλ”). Κατέστρεψε στέγη και πρόσοψη.
Στον Μεγάλο Δρόμο το κτίριο που στέγαζε το Δημόσιο Ταμείο και την Εφορία (τώρα το ξεπούλησαν μέσω ΤΑΙΠΕΔ) είναι μεταπολεμικό. Τα παλιό κτίριο γκρεμίστηκε από βομβαρδισμό. Όπως, επίσης, ακριβώς από πίσω από αυτό, ένα μέρος του κτιρίου που στεγάζει τώρα το ξενοδοχείο “999 σκαλιά”. Σε αυτό είχε πέσει μια βόμβα που δεν έσκασε, αλλά με το βάρος της είχε τρυπήσει στέγη και πατώματα. Την πήρε ο στρατός γύρω στο 1960. Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν γύρω στο 2000.
Η μέριμνα για καταφύγια είχε αρχίσει από το 1939. Δεν σκάφτηκαν καινούργια. Χρησιμοποιήθηκαν: α) φυσικές σπηλιές και β) Βενετσιάνικες στοές.
Φυσικές σπηλιές, που ανέφεραν οι παλιότεροι, για καταφύγια ήταν πίσω από τους Αγίους Πάντες, στα Λαγούμια και περισσότερο από όλα η “σπηλιά της κυρά Καλιόππης” πίσω από τον Αγιάννη. Η σπηλιά αυτή έχει μεγάλο βάθος, κάποιοι θεωρούν ότι είναι ο “λαβύρινθος” της Ναυπλίας, που έχει καταγράψει ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων. Μετά τον πόλεμο βρήκε εκεί καταφύγιο η κυρα Καλιόππη με τα γίδια της.
Οι Βενετσιάνοι στα χρόνια της Β΄Ενετοκρατίας είχαν κτίσει κάποιες στοές κάτω από την παλιά πόλη του Ναυπλίου. Στο σημείο που δείχνει η αριστερή φωτογραφία της διαφάνειας υπήρχε πόρτα, που κατέβαινε σε υπόγειο και χρησιμοποιήθηκε για καταφύγιο. Στην άλλη φωτογραφία, η οποία μάλλον είναι τραβηγμένη τις ημέρες του βομβαρδισμού των πλοίων βλέπουμε ένα μικρό αντιεροπορικό πυροβόλο και έναν προβολέα. Τα φορτηγά μάλλον χρησίμευαν για την μεταφορά τους. Τα παιδιά δεν είναι βέβαιο ότι φτυαρίζουν για δουλειά και όχι για παιχνίδι. Μπροστά από τα παιδιά διακρίνεται η αρχή ενός ορύγματος. Κατά μια πληροφορία το τούνελ άρχιζε από πίσω από τα “Νούφαρα”, πύλη εισόδου μέσα στο κτίριο, πέρναγε από την πλατεία και ενώνοταν με το άλλο που ήταν πίσω από το Μουσείο.
Άλλη βενετσιάνικη στοά που χρησιμοποιήθηκε τότε ήταν αυτή που είναι στα θεμέλια της Τάπιας Γριμάνη πίσω από το άγαλμα του Σταϊκόπουλου. Λέγεται ότι διακλαδιζόταν και συγκοινωνούσε με σπίτια της πόλης (πίσω από τα Σφαγεία).
Σύμφωνα με το νόμο η λειτουργία των καταφυγίων είναι δουλειά του Δήμου (και γιατί όχι της Αστυνομίας;!;!). Η σπηλιά της κυρα Καλλιόπης είναι φραγμένη από μπάζα (μάλλον του Δήμου), η στοά στην Τάπια Γριμάνη είναι προσβάσιμη, αλλά όχι και ιδιαίτερα καθαρή. Όσο αφορά την άλλη Βενετσιάνικη στοά, αν δεν είχε σωθεί η επιγραφή, μπορεί να μας λέγανε και συνωμοσιολόγους….
