Ομιλία του Γιάννη Μαργέτα, μέλους της Οικονομικής Επιτροπής της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας – Δημοτικού Συμβούλου Κρανιδίου, στο συνέδριο της Κ.Ε.Δ.Ε, που πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Χερσονήσου Ηρακλείου Κρήτης, από 21-23 Οκτωβρίου 2004.
Η Ελλάδα σήμερα μετά τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς αγώνες καλείται να αντιμετωπίσει προκλήσεις μεγάλης σημασίας για τη μελλοντική πορεία της Χώρας.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν προτίθεται να μείνει αδιάφορη στη διαμόρφωση της νέας πραγματικότητας, αλλά πρέπει να παλέψει για την σύγκληση με την Ευρωπαϊκή Αυτοδιοίκηση, να απαντήσει στα σημερινά προβλήματα και να δρομολογήσει τις λύσεις στα μελλοντικά, να καθορίσει τη νέα σχέση του θεσμού με τους πολίτες.
Σ’ ολόκληρο τον κόσμο αναπτύσσονται σήμερα δυο αντίρροπες τάσεις, σε ότι αφορά την άσκηση της κρατικής εξουσίας. Η πρώτη οδηγεί στη συγκρότηση υπερεθνικών οργανισμών, υπερεθνικών ενώσεων. Η δεύτερη τάση αφορά στη μεταφορά αρμοδιοτήτων προς τα κάτω, από την Κεντρική διοίκηση στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Μεταφέρει δηλαδή τη λήψη των αποφάσεων που αφορούν τις τοπικές υποθέσεις πιο κοντά στον πολίτη.
Η Τ.Α σήμερα καλείται να λειτουργήσει στο θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε μετά την τελευταία Συνταγματική Αναθεώρηση, που εδώ στην Κρήτη το 2002 τα πολιτικά κόμματα συναίνεσαν στη διαμόρφωση του άρθρου 102 που αφορά την Τ.Α.
Το αναθεωρημένο Σύνταγμα περιέλαβε αρκετές νέες ρυθμίσεις. Δεδομένου όμως ότι συνταγματικές αναθεωρήσεις «δεν γίνονται κάθε μέρα» κι οι ρυθμοί με τους οποίους τρέχουν οι εξελίξεις είναι ραγδαίοι, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που μας δίνει.
Στην αυτοδιοίκηση σήμερα υπάρχουν προβλήματα που αφορούν στον καθορισμό των αρμοδιοτήτων, το σύνολο και την κατανομή των πόρων, τη στελέχωση και το Δημοκρατικό Προγραμματισμό.
Οι παλινδρομήσεις στις μεταφορές αρμοδιοτήτων, η επικρατούσα πολλές φορές σύγχυση και επικάλυψη από τον Α’ και Β’ βαθμό αυτοδιοίκησης, την Περιφέρεια και την Κεντρική Διοίκηση, δεν έχουν προωθήσει σε ικανοποιητικό βαθμό τη σύνθεση και αρμονική λειτουργία των επιμέρους διοικητικών και κοινωνικών οντοτήτων.
Αν μελετήσουμε την Ελληνική ανάπτυξη, θα διαπιστώσουμε ότι έχει σοβαρά δομικά προβλήματα που οφείλονται κυρίως στις έντονες (περιφερειακές και ενδοπεριφερειακές) ανισότητες, τη συγκεντρωτική δομή και λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης και την περιορισμένη ενεργοποίηση και συμμετοχή των κοινωνικών ομάδων στις αναπτυξιακές επιλογές.
Οι διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας εμφανίζονται ανάγλυφα στην καθυστέρηση και εξάρτηση της επαρχίας από το κέντρο.
Για την ισόρροπη ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό του οικονομικού ιστού της Περιφέρειας πρέπει να βελτιωθούν οι υποδομές και να αρθεί η απομόνωση των εσωτερικών περιοχών της.
Ταυτόχρονα θα πρέπει οι αναπτυξιακές παρεμβάσεις στην Περιφέρεια να περιέχουν αριθμό έργων για την προστασία του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος.
Ο νέος τρόπος κατανομής της ΣΑΤΑ (των χρημάτων που δίνονται από τον κρατικό προϋπολογισμό στους Δήμους) που διαμορφώθηκε στην Επιτροπή Οικονομικών της ΚΕΔΚΕ και έγινε δεκτός από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΚΕΔΚΕ, αλλά και από το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης σε ότι αφορά την ανάπτυξη των Δήμων της Περιφέρειας βάζει στο βαθμό που αναλογεί στη ΣΑΤΑ, θεμέλια για τη σύγκλιση ή την άρση των ανισοτήτων.
Η μείωση της απόστασης κέντρου και περιφέρειας δεν γίνεται ούτε με αφορισμούς ούτε με ευχολόγια.
Γίνεται με συγκεκριμένες πολιτικές και συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να αποδειχθούν και να είναι μετρήσιμα.
Είναι επιτυχία για την Ελληνική περιφέρεια να περιλαμβάνονται αναπτυξιακοί δείκτες στα κριτήρια κατανομής.
Τι πιο αξιόπιστο από το «Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν» για την πορεία της κάθε Περιφέρειας, του κάθε Νομού, αφού αποτυπώνει όλες τις εισροές σε μια περιφέρεια, όλο το παραγόμενο προϊόν σε αυτή είτε από ιδιωτικές είτε από δημόσιες επενδύσεις ενώ ταυτόχρονα δεν περιλαμβάνει τις μεταβιβαστικές πληρωμές.
Η ανεργία ορθώς μπαίνει με ένα σχετικά μικρό ποσοστό 5%διότι η καταγραφή της είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ανάπτυξη μιας περιοχής. Όσο πιο ανεπτυγμένη είναι μια περιφέρεια, τόσο πιο αξιόπιστους δείκτες έχει για την ανεργία, σε αντίθεση με τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές όπου η ανεργία αν και είναι σίγουρα πιο μεγάλη δεν είναι ωστόσο καταγεγραμμένη και βεβαίως είναι εξαιρετικά σημαντική η πρόβλεψη του «Ταμείου Συνοχής» για τους ορεινούς και νησιωτικούς ΟΤΑ.
Είναι σημαντικό που με τη νέα Συνταγματική αναθεώρηση μπορεί η Αυτοδιοίκηση να ασκεί και κρατικές αρμοδιότητες.
Είναι σημαντικό για την εξέλιξη του θεσμού. Είναι σημαντικό επίσης ότι κατοχυρώθηκε συνταγματικά κι έτσι δεν είναι στην ευχέρεια της εκάστοτε νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας ότι όσες κρατικές αρμοδιότητες μεταβιβάζονται, θα μεταβιβάζονται με τους αντίστοιχους πόρους
Υπάρχει έλλειμμα όπως στον τομέα αυτό, όπως ομολόγησε και ο Υπουργός Εσωτερικών της προηγούμενης κυβέρνησης στις κρατικές αρμοδιότητες, οι οποίες μεταβιβάστηκαν στην αυτοδιοίκηση πριν από τη συνταγματική αναθεώρηση. Οι αρμοδιότητες αυτές στο μεγαλύτερο μέρος τους μεταβιβάστηκαν χωρίς να κοστολογηθούν και κυρίως χωρίς να προβλέπονται οι πόροι που θα χρειάζονται για τη μελλοντική ανάπτυξή τους.
Η αυτοδιοίκηση είναι ταγμένη να εργάζεται για να δημιουργήσει μια κοινωνία των πολλών, μια κοινωνία συμμετοχής, μια κοινωνία δημιουργίας.
Απαραίτητη όμως προϋπόθεση για τη δυναμική λειτουργία της αυτοδιοίκησης είναι η ύπαρξη μιας ουσιαστικής αποκέντρωσης με αρμοδιότητες και πόρους.
Το μοντέλο της συγκεντρωτικής μονάδας εξουσίας σε τοπικό επίπεδο έχει αποτύχει και μόνο μία διάχυση της εξουσίας και των κέντρων λήψεων των αποφάσεων σε σημεία που βρίσκονται κοντά στον πολίτη είναι το μέλλον.
