Το 1825 οι επαναστατημένοι Έλληνες γιόρτασαν με τρικούβερτα γλέντια το Πάσχα. Αφορμή δεν ήταν ούτε η ταύτιση της Επανάστασης με την Ανάσταση, ούτε κάποιες μεγάλες επιτυχίες στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.
Καταιγίδες αναμένονταν, καθώς ο Ιμπραήμ μόλις είχε αποβιβαστεί με τα στίφη του ανενόχλητα στη Μεθώνη, τον πρώτο εμφύλιο διαδεχόταν ο δεύτερος. Ο Κολοκοτρώνης βρισκόταν στη φυλακή, είχε αρχίσει η πολιορκία του Μεσολογγίου…
Κι όμως, στο Ναύπλιο ξεφάντωναν, όσο ποτέ προηγούμενα!
Ο φιλέλληνας γιατρός Ι. Μίλλινγκεν, που βρέθηκε στην πρωτεύουσα στις 10 Απριλίου εκείνης της χρονιάς, γράφει στ΄ απομνημονεύματά του, πως τρεις μέρες δεν σταμάτησε το γιορταστικό ντουφεκίδι, το αδιάκοπο φαγοπότι κι ο χορός.
Ο Τζέιμς Εμερσον, που είχε έρθει στην Ελλάδα με τον Μπάιρον, ήταν κι αυτός παρών. Στο ημερολόγιο του, που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1826, καταγράφει μια κατεξοχήν ελληνική παραδοσιακή γιορταστική ατμόσφαιρα: « Σήμερα, γιορτή του Πάσχα, το Ναύπλιο παρουσιάζει καινούρια εικόνα… Χθες Σάββατο, κάθε δρόμος ήτανε γεμάτος αίματα από αρνιά σφαγμένα και κατσίκια. Σήμερα κάθε σπίτι μοσχοβολάει από πίτες και ψητά. Όλοι οι κάτοικοι αλλάζουνε βίζιτες, ευχές και φιλήματα στα δυο μάγουλα με το Χριστός Ανέστη.
Η μέρα πέρασε με γλέντια σκορπισμένα παντού. Οι κανονιές από το Παλαμήδι αντηχούσαν κάθε στιγμή, απαντώντας στο ακατάπαυστο ντουφεκίδι των φουστανελοφόρων. Οι στρατιώτες από τεμπελιά, δεν βγάζανε τις σφαίρες από τα φυσέκια, ίσως για να κάνουνε μεγαλύτερο κρότο. Τα δυστυχήματα είναι συχνά. Ένας σκοτώθηκε στο παράθυρό του κι άλλος βαριά πληγώθηκε…»
Σε μια πρώτη ανάγνωση οι περιγραφές δίνουν μια γεύση του πατροπαράδο τρόπου γιορτασμού του Πάσχα τα χρόνια της Επανάστασης του ΄21. Και τα κατοπινά χρόνια, άλλωστε, με παρόμοιους τρόπους πανηγυριζόταν η «εορτή των εορτών».
Δεύτερη ανάγνωση
Οι δυο φιλέλληνες, έχοντας ζήσει τον εμφύλιο σπαραγμό, που είχε προηγηθεί, προσθέτουν ορισμένα στοιχεία, που οδηγούν σε μια δέυτερη ανάγνωση. Περίσσευσαν τα φιλιά της αγάπης στην Ανάσταση, θυμάται ο Μίλλινγκεν, σχολιάζοντας δηκτικά πως θα είχαν κάποιο λόγο, αν ήταν και αληθινά.
Ο Εμερσον είναι πιο αναλυτικός: «Το απόγευμα έγινε η τελετή της Αγάπης. Ύστερα από την εκκλησία του Αη Γιώργη (την κατοπινή Μητρόπολη), μετά τη λειτουργία, συνταχθήκανε στην πλατεία του Πλατάνου,, έξω από το τζαμί, έδρα του Εκτελεστικού. Το Βουλευτικό, ως πολυαριθμότερο μπήκε στη γραμμή και οι Εκτελεστικοί, περνώντας μπροστά, τους αγκάλιαζαν και φιλιότανε με δύναμη και με θερμότητα. Τέτοια φιλιά ανάμεσα σε τέτοιους ραδιούργους δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να καταλάβει κανείς πως ήτανε φιλιά του Ιούδα».
Παρόμοια παρατήρηση κάνει κι ένας τρίτος φιλέλληνας, που βρισκόταν κι αυτός στο Ναύπλιο. Πρόκειται για το δικηγόρο από τη Σαρδηνία Αλερίνο Πάλμα, που γράφει: «Παραστάθηκα στη λιτανεία και είδα να λαβαίνουνε μέρος σ΄ αυτή, πρώτα του Βουλευτικό και από πίσω οι άλλες αρχές. Είδα έπειτα όλους ν΄ αλλάζουνε φιλήματα ως σημείο ειρήνης και είπα στον εαυτό μου πως ήταν φιλήματα Ιούδα… Είχα γνωρίσει πρόσωπα αι πράγματα».
Η πολιτική εξήγηση
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης σχολιάζοντας αυτά τα πικρόχολα παρατηρεί «πως των ξένων τα κεφάλια δε θέλανε να καταλάβουν την ανάγκη του εμφυλίου σπαραγμού, μέσα σ΄ έναν αγώνα τρομερό για την εθνική ύπαρξη».
Διατυπώνει και μια ακόμη διαφωτιστική παρατήρηση, που εξηγεί το πασχαλινό υπερ-ξεφάντωμα του 1825: « Η ακολασία αυτή η βακχική, η σπατάλη της μπαρούτης και όλη η μάταιη επίδειξη είχανε και πολιτικό λόγο: Το Αγγλικό δάνειο είχε φθάσει, Απρίλη ίσα -ίσα, και το περίφημο Κουβέρνο (το Εκτελεστικό μ΄ επικεφαλής τον Γ. Κουντουριώτη που είχε επιβληθεί στον πρώτο εμφύλιο πόλεμο) σκόπιμα ήθελε να περιποιηθεί τα άταχτα στρατεύματα για να μείνουνε πιστά και αφοσιωμένα στην “Εθνική Διοίκηση” και κατά των “αντιπατριωτών”»
Οι «πιστοί» περιμένανε να πληρωθούν για τις υπηρεσίες τους …
Τα Ελληνικά Χρονικά
Τις μέρες του Πάσχα του 1825 η εφημερίδα των «ελεύθερων πολιορκημένων» του Μεσολογγίου, τα «Ελληνικά Χρονικά», ασχολούνταν σε άρθρο της με τον έλεγχο και τη διαχείριση των δανείων.
Τότε είχε ήδη συναφθεί το δεύτερο «δάνειο της ανεξαρτησίας» και εισρέανε στο δημόσιο ταμείο όσα λίγα είχαν αφήσει οι διεθνείς τοκογλύφοι και οι Έλληνες καταχραστές τους . Τα όσα γράφει αντανακλούν, προφανώς, την κατάσταση, που επικρατεί εκείνες τις μέρες.
Πλην, όμως, έχουν στενές «επαφές» και με μεταγενέστερες εποχές. Για να μην πούμε ότι είναι ακόμη επίκαιρα.
Διαβάζουμε, λοιπόν:
– «Πολλοί περιμένουν ανυπομόνως αυτά τα χρήματα, οι μεν δια να ευχαριστήσωσι την ακόρεστον πλεονεξίαν των, οι δε με τα ευγενή αισθήματα να τα ίδωσι μεταχειριζόμενα εις τας χρείας της πατρίδος…»
– «Επροτείναμεν ότι τα δανειζόμενα αυτά χρήματα πρέπει να μεταχειρισθώσιν δια τας ανάγκας της πατρίδος, καθότι αύτη είναι και ο μόνος οφειλέτης…»
– «Διατί η σεβαστή Διοίκησις δεν παρρησιάζει εις το κοινόν λογαριασμόν τούτων των χρημάτων; Πιθανόν τα χρήματα αυτά, τα οποία όλος ο λαός οφείλει να αποκριθή, να μην είναι εξωδευμένα, παρ΄ όπου η κοινή ανάγκη απήτη…»
– «Ηξεύρομεν όλοι, ότι είναι τόσαι βδέλλαι, αι οποίαι, όσον ρουφούν τόσον διψούν, τόσαι σακκούλαι, αι οποίαι, όσον γεμίζουν τόσον ζητούν… Ποίος λοιπόν ημπορεί να καταπεισθή, χωρίς να ιδή τους λογαρισμούς;»
– «Να λείψη πάσα κατάχρησις… Το δάνειον είναι ιερόν.. Οι Βουλευταί χρεωστείτε να επαγρυπνύσετε εις το συμφερώτατον τούτον έργον, δια να μην υποπέσητε εις έγκλημα! »
Η κυβέρνηση Κουντουριώτη διέπραττε, όμως, έγκλημα διαρκείας. Όταν παραιτήθηκε στο γενικό ταμείο του κράτους υπήρχαν μόλις 60 γρόσια και το Μεσολόγγι είχε πέσει!
Κι όμως, στο Ναύπλιο ξεφάντωναν, όσο ποτέ προηγούμενα!
Ο φιλέλληνας γιατρός Ι. Μίλλινγκεν, που βρέθηκε στην πρωτεύουσα στις 10 Απριλίου εκείνης της χρονιάς, γράφει στ΄ απομνημονεύματά του, πως τρεις μέρες δεν σταμάτησε το γιορταστικό ντουφεκίδι, το αδιάκοπο φαγοπότι κι ο χορός.
Ο Τζέιμς Εμερσον, που είχε έρθει στην Ελλάδα με τον Μπάιρον, ήταν κι αυτός παρών. Στο ημερολόγιο του, που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1826, καταγράφει μια κατεξοχήν ελληνική παραδοσιακή γιορταστική ατμόσφαιρα: « Σήμερα, γιορτή του Πάσχα, το Ναύπλιο παρουσιάζει καινούρια εικόνα… Χθες Σάββατο, κάθε δρόμος ήτανε γεμάτος αίματα από αρνιά σφαγμένα και κατσίκια. Σήμερα κάθε σπίτι μοσχοβολάει από πίτες και ψητά. Όλοι οι κάτοικοι αλλάζουνε βίζιτες, ευχές και φιλήματα στα δυο μάγουλα με το Χριστός Ανέστη.
Η μέρα πέρασε με γλέντια σκορπισμένα παντού. Οι κανονιές από το Παλαμήδι αντηχούσαν κάθε στιγμή, απαντώντας στο ακατάπαυστο ντουφεκίδι των φουστανελοφόρων. Οι στρατιώτες από τεμπελιά, δεν βγάζανε τις σφαίρες από τα φυσέκια, ίσως για να κάνουνε μεγαλύτερο κρότο. Τα δυστυχήματα είναι συχνά. Ένας σκοτώθηκε στο παράθυρό του κι άλλος βαριά πληγώθηκε…»
Σε μια πρώτη ανάγνωση οι περιγραφές δίνουν μια γεύση του πατροπαράδο τρόπου γιορτασμού του Πάσχα τα χρόνια της Επανάστασης του ΄21. Και τα κατοπινά χρόνια, άλλωστε, με παρόμοιους τρόπους πανηγυριζόταν η «εορτή των εορτών».
Δεύτερη ανάγνωση
Οι δυο φιλέλληνες, έχοντας ζήσει τον εμφύλιο σπαραγμό, που είχε προηγηθεί, προσθέτουν ορισμένα στοιχεία, που οδηγούν σε μια δέυτερη ανάγνωση. Περίσσευσαν τα φιλιά της αγάπης στην Ανάσταση, θυμάται ο Μίλλινγκεν, σχολιάζοντας δηκτικά πως θα είχαν κάποιο λόγο, αν ήταν και αληθινά.
Ο Εμερσον είναι πιο αναλυτικός: «Το απόγευμα έγινε η τελετή της Αγάπης. Ύστερα από την εκκλησία του Αη Γιώργη (την κατοπινή Μητρόπολη), μετά τη λειτουργία, συνταχθήκανε στην πλατεία του Πλατάνου,, έξω από το τζαμί, έδρα του Εκτελεστικού. Το Βουλευτικό, ως πολυαριθμότερο μπήκε στη γραμμή και οι Εκτελεστικοί, περνώντας μπροστά, τους αγκάλιαζαν και φιλιότανε με δύναμη και με θερμότητα. Τέτοια φιλιά ανάμεσα σε τέτοιους ραδιούργους δεν χρειάζεται πολύ σκέψη για να καταλάβει κανείς πως ήτανε φιλιά του Ιούδα».
Παρόμοια παρατήρηση κάνει κι ένας τρίτος φιλέλληνας, που βρισκόταν κι αυτός στο Ναύπλιο. Πρόκειται για το δικηγόρο από τη Σαρδηνία Αλερίνο Πάλμα, που γράφει: «Παραστάθηκα στη λιτανεία και είδα να λαβαίνουνε μέρος σ΄ αυτή, πρώτα του Βουλευτικό και από πίσω οι άλλες αρχές. Είδα έπειτα όλους ν΄ αλλάζουνε φιλήματα ως σημείο ειρήνης και είπα στον εαυτό μου πως ήταν φιλήματα Ιούδα… Είχα γνωρίσει πρόσωπα αι πράγματα».
Η πολιτική εξήγηση
Ο Γιάννης Βλαχογιάννης σχολιάζοντας αυτά τα πικρόχολα παρατηρεί «πως των ξένων τα κεφάλια δε θέλανε να καταλάβουν την ανάγκη του εμφυλίου σπαραγμού, μέσα σ΄ έναν αγώνα τρομερό για την εθνική ύπαρξη».
Διατυπώνει και μια ακόμη διαφωτιστική παρατήρηση, που εξηγεί το πασχαλινό υπερ-ξεφάντωμα του 1825: « Η ακολασία αυτή η βακχική, η σπατάλη της μπαρούτης και όλη η μάταιη επίδειξη είχανε και πολιτικό λόγο: Το Αγγλικό δάνειο είχε φθάσει, Απρίλη ίσα -ίσα, και το περίφημο Κουβέρνο (το Εκτελεστικό μ΄ επικεφαλής τον Γ. Κουντουριώτη που είχε επιβληθεί στον πρώτο εμφύλιο πόλεμο) σκόπιμα ήθελε να περιποιηθεί τα άταχτα στρατεύματα για να μείνουνε πιστά και αφοσιωμένα στην “Εθνική Διοίκηση” και κατά των “αντιπατριωτών”»
Οι «πιστοί» περιμένανε να πληρωθούν για τις υπηρεσίες τους …
Τα Ελληνικά Χρονικά
Τις μέρες του Πάσχα του 1825 η εφημερίδα των «ελεύθερων πολιορκημένων» του Μεσολογγίου, τα «Ελληνικά Χρονικά», ασχολούνταν σε άρθρο της με τον έλεγχο και τη διαχείριση των δανείων.
Τότε είχε ήδη συναφθεί το δεύτερο «δάνειο της ανεξαρτησίας» και εισρέανε στο δημόσιο ταμείο όσα λίγα είχαν αφήσει οι διεθνείς τοκογλύφοι και οι Έλληνες καταχραστές τους . Τα όσα γράφει αντανακλούν, προφανώς, την κατάσταση, που επικρατεί εκείνες τις μέρες.
Πλην, όμως, έχουν στενές «επαφές» και με μεταγενέστερες εποχές. Για να μην πούμε ότι είναι ακόμη επίκαιρα.
Διαβάζουμε, λοιπόν:
– «Πολλοί περιμένουν ανυπομόνως αυτά τα χρήματα, οι μεν δια να ευχαριστήσωσι την ακόρεστον πλεονεξίαν των, οι δε με τα ευγενή αισθήματα να τα ίδωσι μεταχειριζόμενα εις τας χρείας της πατρίδος…»
– «Επροτείναμεν ότι τα δανειζόμενα αυτά χρήματα πρέπει να μεταχειρισθώσιν δια τας ανάγκας της πατρίδος, καθότι αύτη είναι και ο μόνος οφειλέτης…»
– «Διατί η σεβαστή Διοίκησις δεν παρρησιάζει εις το κοινόν λογαριασμόν τούτων των χρημάτων; Πιθανόν τα χρήματα αυτά, τα οποία όλος ο λαός οφείλει να αποκριθή, να μην είναι εξωδευμένα, παρ΄ όπου η κοινή ανάγκη απήτη…»
– «Ηξεύρομεν όλοι, ότι είναι τόσαι βδέλλαι, αι οποίαι, όσον ρουφούν τόσον διψούν, τόσαι σακκούλαι, αι οποίαι, όσον γεμίζουν τόσον ζητούν… Ποίος λοιπόν ημπορεί να καταπεισθή, χωρίς να ιδή τους λογαρισμούς;»
– «Να λείψη πάσα κατάχρησις… Το δάνειον είναι ιερόν.. Οι Βουλευταί χρεωστείτε να επαγρυπνύσετε εις το συμφερώτατον τούτον έργον, δια να μην υποπέσητε εις έγκλημα! »
Η κυβέρνηση Κουντουριώτη διέπραττε, όμως, έγκλημα διαρκείας. Όταν παραιτήθηκε στο γενικό ταμείο του κράτους υπήρχαν μόλις 60 γρόσια και το Μεσολόγγι είχε πέσει!
