Ειδικός Ιατρός Εργασίας
MD, MSc Δημόσιας Υγείας
Γεν. Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής της Εργασίας και Περιβάλλοντος (ΕΕΙΕΠ).
Η πανδημία COVID-19 επηρέασε και εξακολουθεί να επηρεάζει τις ζωές όλων μας. Ο αντίκτυπος της σε όλους τους τομείς της ζωής ήταν τεράστιος, αφού ουσιαστικά αποτέλεσε το πιο σημαντικό γεγονός των τελευταίων δεκαετιών.
Εκτός από τους πολυάριθμους θανάτους και τις λοιπές βλάβες υγείας, οι αρνητικές συνέπειες στην οικονομική και κοινωνική ζωή είναι ανυπολόγιστες. Παρόλα αυτά όμως, όλοι μας είμαστε υποχρεωμένοι να κοιτάξουμε στο μέλλον και να αφήσουμε πίσω το ζοφερό παρελθόν. Όταν η πανδημία ολοκληρωθεί ή τουλάχιστον μεταπέσει σε ενδημική νόσο, θα υπάρχουν καταστάσεις τέτοιες που θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε ως θετικά κατάλοιπα μιας κατεξοχήν κακής περιόδου. Ας δούμε ποια μπορεί να είναι αυτά:
Α. Σε κοινωνικό επίπεδο
1. Μετάβαση υπηρεσιών υγείας στην ηλεκτρονική εποχή. Αναμφισβήτητα στο συγκεκριμένο τομέα έγινε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα. Αγκυλώσεις και γραφειοκρατικοί μηχανισμοί παρακάμφθηκαν, η πρόσβαση στις δομές υγείας έγινε απλούστερη και με μεγαλύτερη αμεσότητα για τον χρήστη των υπηρεσιών. Το νέο σύστημα έχει ως επίκεντρο τον ασθενή και την καλύτερη εξυπηρέτηση του, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την άυλη συνταγογράφηση, την υλοποίηση του εμβολιαστικού προγράμματος ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, την έκδοση πληθώρας πιστοποιητικών με ηλεκτρονικό τρόπο ενώ φυσικά υπάρχουν ακόμα πολλές δυνατότητες. Ίσως είναι το πιο χειροπιαστό θετικό σημείο από την επέλαση της πανδημίας, ουδείς μπορεί να γνωρίζει πόσα χρόνια θα απαιτούνταν για την συγκεκριμένη εξέλιξη αν δεν είχαμε αυτό το έκτακτο γεγονός.
2. Ενίσχυση ΜΕΘ και εξοπλισμού νοσοκομείων. Κανονικά εδώ θα έπρεπε να γράφουμε για ενίσχυση του ΕΣΥ, όμως αυτό σηκώνει πολλή συζήτηση. Γιατί ενώ από τη μία μεριά έγιναν κάποιες προσλήψεις σε αναγκαίο προσωπικό, από την άλλη το θέμα της αναστολής εργασίας στους μη εμβολιασμένους υγειονομικούς και η πασιφανής κόπωση (σωματική και πνευματική) του συνόλου του υγειονομικού προσωπικού, δεν μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για συνολική αναβάθμιση του συστήματος. Όμως το άνοιγμα και ο εξοπλισμός πολλών περισσότερων ΜΕΘ, αναγκαίων για την περίοδο της πανδημίας οι οποίες όμως θα μείνουν και μετά από αυτήν, είναι ένα γεγονός που δεν χωρά αμφισβήτηση. Σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση ήταν και η συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα, κοινωφελών ιδρυμάτων και των μεγάλων εταιρειών στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
3. Ανάδειξη ρόλου πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Και εδώ φυσικά θα πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα. Με τον πιο άμεσο τρόπο πάντως αντιληφθήκαμε όλοι την αξία του ιατρού της πρωτοβάθμιας υγείας, αφού σε μια περίοδο που η πίεση του νοσοκομειακού τομέα είναι αφόρητη, η ανάγκη για εξωνοσκομειακή φροντίδα καθίσταται απαιτητή άμεσα. Κέντρα Υγείας και Τοπικές Ομάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) αλλά και ιδιώτες ιατροί, κυρίως των ειδικοτήτων γενικής ιατρικής και παθολογίας, ανέλαβαν πολύ μεγάλο βάρος και με υπεράνθρωπες προσπάθειες προσπάθησαν να καλύψουν το δομικό έλλειμα του συστήματος. Επίσης οι νέες δομές των Κινητών Ομάδων Υγείας (ΚΟΜΥ) ανέλαβαν τον μεγαλύτερο όγκο των τεστ ανίχνευσης κορονοϊού και βοήθησαν αποτελεσματικά στην διαχείριση της πανδημίας και σίγουρα θα αποτελέσουν μια σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον.
Β. Σε ατομικό επίπεδο
1. Υιοθέτηση μέτρων πρόληψης και ατομικής υγιεινής Η πανδημία μας έκανε να γνωρίσουμε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την αξία της εφαρμογής των κανόνων υγιεινής για την αποφυγή της μετάδοσης των λοιμώξεων. Η τήρηση αποστάσεων, το συχνό πλύσιμο των χεριών, η αποφυγή του συνωστισμού, ο καλός αερισμός και η απολύμανση χώρων και επιφανειών, είναι μερικοί από αυτούς. Επίσης, ότι δεν πρέπει να πηγαίνουμε στην εργασία μας όταν είμαστε ασθενείς, μήνυμα που για πολλά χρόνια οι ιατροί εργασίας προσπαθούμε να περάσουμε και τώρα ευελπιστούμε ότι έγινε πλέον απολύτως κατανοητό. Οι πρακτικές αυτές είναι χρήσιμες και απαραίτητες για να περιορίσουμε τις πιθανότητες νόσησης από μεταδοτικά νοσήματα, όχι μόνο σε περιόδους πανδημίας αλλά και γενικότερα στο μέλλον.
2. Εμβολιασμός το βασικό όπλο της ιατρικής επιστήμης Τα εμβόλια αποτελούν το κατεξοχήν μέτρο πρωτογενούς πρόληψης στην εξάλειψη των μεταδοτικών νοσημάτων. Στην παρούσα πανδημία από νωρίς όλο το υγειονομικό σύστημα επικέντρωσε τις δυνάμεις του στην δημιουργία ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων, διαθέσιμων στον ευρύ πληθυσμό, το ταχύτερο δυνατό χρονικό διάστημα. Εκ των υστέρων, αν κοιτάξουμε αντικειμενικά και νηφάλια τα στατιστικά της πανδημίας, κατανοούμε πλήρως ότι o εμβολιασμός αποτρέπει σε υψηλότατο ποσοστό την εκδήλωση σοβαρής νόσου COVID-19, την ανάγκη νοσηλείας και φυσικά τον θάνατο. Η πανδημία επίσης αποτέλεσε αφορμή για πολλούς συμπολίτες μας να γνωρίσουν και τα υπόλοιπα προβλεπόμενα εμβόλια του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών Ενηλίκων (γρίπης, πνευμονιόκοκκου, έρπη ζωστήρα κλπ) και να προγραμματίσουν την υλοποίηση τους κατόπιν πάντα της καθοδήγησης του οικογενειακού ιατρού τους. Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο εμβολιασμός αποτελεί επένδυση για την οικονομική και κοινωνική ευημερία του πληθυσμού, αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους.
3. Η υγεία ως πρώτη προτεραιότητα Η πανδημία μας έκανε όλους να δούμε διαφορετικά τις προτεραιότητες της ζωής μας, να σκεφτούμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και όλα μπορεί να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Μας έκανε να σκεφτούμε τι είναι το πραγματικά σημαντικό και τι είναι δευτερεύον. Η υγεία θα πρέπει να είναι η απόλυτη προτεραιότητα και για το κράτος αλλά και για το άτομο. Επίσης, η πανδημία ανέδειξε τον απόλυτα επιβαρυντικό ρόλο στην τελική έκβαση ασθενών της νόσου COVID-19, συνοδών νοσημάτων που μπορεί να προληφθούν ή να τροποποιηθούν, όπως η στεφανιαία νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία. Επομένως, η τακτική ιατρική παρακολούθηση και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών ζωής, όπως η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή του αλκοόλ είναι πρωταρχικής σημασίας. Εξίσου σημαντική είναι η επαρκής ενυδάτωση και η σωστή διατροφή, ενώ ουσιαστικό ρόλο μπορεί να παίξει και η ενίσχυση του οργανισμού μας με απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία τα οποία μπορούμε να λάβουμε και μέσω συμπληρωμάτων διατροφής, ιδιαιτέρως στη σημερινή εποχή με τους πολύ έντονους ρυθμούς και τον ελάχιστο διαθέσιμο χρόνο για σωματική άσκηση και ποιοτική διατροφή.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να πορευτούμε διαφορετικά, ως κοινωνία αλλά και ως άτομα, μαθαίνοντας από την παρούσα πανδημία και επενδύοντας στα όποια θετικά αυτή μας αφήνει.
(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PharmaPluslink που κυκλοφορεί στα συνεργαζόμενα φαρμακεία της εταιρείας Lavipharm).
Α. Σε κοινωνικό επίπεδο
1. Μετάβαση υπηρεσιών υγείας στην ηλεκτρονική εποχή. Αναμφισβήτητα στο συγκεκριμένο τομέα έγινε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα. Αγκυλώσεις και γραφειοκρατικοί μηχανισμοί παρακάμφθηκαν, η πρόσβαση στις δομές υγείας έγινε απλούστερη και με μεγαλύτερη αμεσότητα για τον χρήστη των υπηρεσιών. Το νέο σύστημα έχει ως επίκεντρο τον ασθενή και την καλύτερη εξυπηρέτηση του, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την άυλη συνταγογράφηση, την υλοποίηση του εμβολιαστικού προγράμματος ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, την έκδοση πληθώρας πιστοποιητικών με ηλεκτρονικό τρόπο ενώ φυσικά υπάρχουν ακόμα πολλές δυνατότητες. Ίσως είναι το πιο χειροπιαστό θετικό σημείο από την επέλαση της πανδημίας, ουδείς μπορεί να γνωρίζει πόσα χρόνια θα απαιτούνταν για την συγκεκριμένη εξέλιξη αν δεν είχαμε αυτό το έκτακτο γεγονός.
2. Ενίσχυση ΜΕΘ και εξοπλισμού νοσοκομείων. Κανονικά εδώ θα έπρεπε να γράφουμε για ενίσχυση του ΕΣΥ, όμως αυτό σηκώνει πολλή συζήτηση. Γιατί ενώ από τη μία μεριά έγιναν κάποιες προσλήψεις σε αναγκαίο προσωπικό, από την άλλη το θέμα της αναστολής εργασίας στους μη εμβολιασμένους υγειονομικούς και η πασιφανής κόπωση (σωματική και πνευματική) του συνόλου του υγειονομικού προσωπικού, δεν μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για συνολική αναβάθμιση του συστήματος. Όμως το άνοιγμα και ο εξοπλισμός πολλών περισσότερων ΜΕΘ, αναγκαίων για την περίοδο της πανδημίας οι οποίες όμως θα μείνουν και μετά από αυτήν, είναι ένα γεγονός που δεν χωρά αμφισβήτηση. Σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση ήταν και η συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα, κοινωφελών ιδρυμάτων και των μεγάλων εταιρειών στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης.
3. Ανάδειξη ρόλου πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Και εδώ φυσικά θα πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα. Με τον πιο άμεσο τρόπο πάντως αντιληφθήκαμε όλοι την αξία του ιατρού της πρωτοβάθμιας υγείας, αφού σε μια περίοδο που η πίεση του νοσοκομειακού τομέα είναι αφόρητη, η ανάγκη για εξωνοσκομειακή φροντίδα καθίσταται απαιτητή άμεσα. Κέντρα Υγείας και Τοπικές Ομάδες Υγείας (ΤΟΜΥ) αλλά και ιδιώτες ιατροί, κυρίως των ειδικοτήτων γενικής ιατρικής και παθολογίας, ανέλαβαν πολύ μεγάλο βάρος και με υπεράνθρωπες προσπάθειες προσπάθησαν να καλύψουν το δομικό έλλειμα του συστήματος. Επίσης οι νέες δομές των Κινητών Ομάδων Υγείας (ΚΟΜΥ) ανέλαβαν τον μεγαλύτερο όγκο των τεστ ανίχνευσης κορονοϊού και βοήθησαν αποτελεσματικά στην διαχείριση της πανδημίας και σίγουρα θα αποτελέσουν μια σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον.
Β. Σε ατομικό επίπεδο
1. Υιοθέτηση μέτρων πρόληψης και ατομικής υγιεινής Η πανδημία μας έκανε να γνωρίσουμε με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την αξία της εφαρμογής των κανόνων υγιεινής για την αποφυγή της μετάδοσης των λοιμώξεων. Η τήρηση αποστάσεων, το συχνό πλύσιμο των χεριών, η αποφυγή του συνωστισμού, ο καλός αερισμός και η απολύμανση χώρων και επιφανειών, είναι μερικοί από αυτούς. Επίσης, ότι δεν πρέπει να πηγαίνουμε στην εργασία μας όταν είμαστε ασθενείς, μήνυμα που για πολλά χρόνια οι ιατροί εργασίας προσπαθούμε να περάσουμε και τώρα ευελπιστούμε ότι έγινε πλέον απολύτως κατανοητό. Οι πρακτικές αυτές είναι χρήσιμες και απαραίτητες για να περιορίσουμε τις πιθανότητες νόσησης από μεταδοτικά νοσήματα, όχι μόνο σε περιόδους πανδημίας αλλά και γενικότερα στο μέλλον.
2. Εμβολιασμός το βασικό όπλο της ιατρικής επιστήμης Τα εμβόλια αποτελούν το κατεξοχήν μέτρο πρωτογενούς πρόληψης στην εξάλειψη των μεταδοτικών νοσημάτων. Στην παρούσα πανδημία από νωρίς όλο το υγειονομικό σύστημα επικέντρωσε τις δυνάμεις του στην δημιουργία ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων, διαθέσιμων στον ευρύ πληθυσμό, το ταχύτερο δυνατό χρονικό διάστημα. Εκ των υστέρων, αν κοιτάξουμε αντικειμενικά και νηφάλια τα στατιστικά της πανδημίας, κατανοούμε πλήρως ότι o εμβολιασμός αποτρέπει σε υψηλότατο ποσοστό την εκδήλωση σοβαρής νόσου COVID-19, την ανάγκη νοσηλείας και φυσικά τον θάνατο. Η πανδημία επίσης αποτέλεσε αφορμή για πολλούς συμπολίτες μας να γνωρίσουν και τα υπόλοιπα προβλεπόμενα εμβόλια του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών Ενηλίκων (γρίπης, πνευμονιόκοκκου, έρπη ζωστήρα κλπ) και να προγραμματίσουν την υλοποίηση τους κατόπιν πάντα της καθοδήγησης του οικογενειακού ιατρού τους. Γενικότερα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο εμβολιασμός αποτελεί επένδυση για την οικονομική και κοινωνική ευημερία του πληθυσμού, αυτό θα πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους.
3. Η υγεία ως πρώτη προτεραιότητα Η πανδημία μας έκανε όλους να δούμε διαφορετικά τις προτεραιότητες της ζωής μας, να σκεφτούμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο και όλα μπορεί να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Μας έκανε να σκεφτούμε τι είναι το πραγματικά σημαντικό και τι είναι δευτερεύον. Η υγεία θα πρέπει να είναι η απόλυτη προτεραιότητα και για το κράτος αλλά και για το άτομο. Επίσης, η πανδημία ανέδειξε τον απόλυτα επιβαρυντικό ρόλο στην τελική έκβαση ασθενών της νόσου COVID-19, συνοδών νοσημάτων που μπορεί να προληφθούν ή να τροποποιηθούν, όπως η στεφανιαία νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία. Επομένως, η τακτική ιατρική παρακολούθηση και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών ζωής, όπως η διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους, η διακοπή του καπνίσματος και η αποφυγή του αλκοόλ είναι πρωταρχικής σημασίας. Εξίσου σημαντική είναι η επαρκής ενυδάτωση και η σωστή διατροφή, ενώ ουσιαστικό ρόλο μπορεί να παίξει και η ενίσχυση του οργανισμού μας με απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία τα οποία μπορούμε να λάβουμε και μέσω συμπληρωμάτων διατροφής, ιδιαιτέρως στη σημερινή εποχή με τους πολύ έντονους ρυθμούς και τον ελάχιστο διαθέσιμο χρόνο για σωματική άσκηση και ποιοτική διατροφή.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να πορευτούμε διαφορετικά, ως κοινωνία αλλά και ως άτομα, μαθαίνοντας από την παρούσα πανδημία και επενδύοντας στα όποια θετικά αυτή μας αφήνει.
(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PharmaPluslink που κυκλοφορεί στα συνεργαζόμενα φαρμακεία της εταιρείας Lavipharm).
