Ο συνθέτης, παραγωγός, τενόρος, παίκτης σκακιού και πάνω από όλα παίκτης της ζωής σε μια πηγαία συνέντευξη, γεμάτη ροή, πληροφορίες και αυθεντικότητα.
Συνέντευξη στη Γκέλη Ντηλιά
-Η πρόσφατη δουλειά σου «Song for Ukraine» σε μουσική και στίχους Δημήτρη Σακιζλή είναι πολύ διαφορετική και υποβλητική από όσα έχεις κάνει ως τώρα.
Σίγουρα! Κι ο λόγος είναι επειδή βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη εποχή. Μετά την πανδημία, ενώ η κοινωνία ήδη βρίσκεται σε μια δύσκολη ψυχολογική κι οικονομική κατάσταση, ξεσπά ένας πόλεμος. Κι αυτή η εποχή, είναι το κατάλληλο «χώμα» ώστε να φυτρώσει και να μεγαλώσει το ανάλογο «δέντρο». Το κλάμα ενός μικρού παιδιού από την Ουκρανία που φιλοξενούσε ο συνθέτης, ήταν η σπίθα της έμπνευσης.
Έτσι ένα πρωί, δέχτηκα τηλεφώνημα από τον μαέστρο συνεργάτη και φίλο Σταμάτη Χρήστου που μου είπε «Ντίνο, έχω ένα τραγούδι που ενορχηστρώνω αντιπολεμικό και είναι για σένα. Να σου το στείλω να το ακούσεις να μου πεις αν θες να το τραγουδήσεις;» «Μαέστρο, στείλτο μου και θα το πω. Σου έχω εμπιστοσύνη», αποκρίθηκα! Μόλις πήρα το τραγούδι στα χέρια μου και το έπαιξα στο πιάνο, αμέσως μπήκε όπως λέμε οι τραγουδιστές στο «πετσί» μου. Δε χρειάστηκα τις ατελείωτες ώρες μελέτης, δε χρειάστηκα τις απαραίτητες μέρες για να μπω στην «ψυχολογία» του δημιουργού. Ήμουν λόγω της κατάστασης ήδη στο κλίμα. Έτσι, μέσα σε δυο μέρες έγινε η ηχογράφηση!
Το τραγούδι αυτό αποτελεί μια ύστατη κραυγή αποφυγής του Γ’ παγκοσμίου πολέμου κατά σειρά. Αλλά και του κάθε πολέμου που προκαλούν οι εκάστοτε ισχυροί του κόσμου για οικονομικούς κι άλλες φορές ακόμη χειρότερα για φυλετικούς ή θρησκευτικούς λόγους. Πίσω από τις εικόνες, υποβόσκει η αντίληψη του συνθέτη για την σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα. Οι συγκεκριμένοι πίθηκοι που «συμβολίζουν» τους Ρώσους, είναι εκείνοι οι νοήμονες πίθηκοι της ταινίας του 1970 «Επανάσταση στον πλανήτη των πίθηκων». Εκεί ο άνθρωπος αφού κατέκτησε ένα φανταστικό σύμπαν, έκανε δούλους τους ταλαίπωρους πιθήκους, μέχρι που σήκωσαν κάποια στιγμή κι αυτοί κεφάλι. Κι αυτή ως ένα σημείο, είναι μια δίκαιη θα μπορούσε να πει κανείς αρχικά «επανάσταση» κατά της Αμερικανοκρατίας από τους Ρώσους. Όμως, εκείνος που την πληρώνει ανηλεώς, είναι ο Ουκρανικός λαός και έμμεσα όλη η παγκόσμια κοινωνία. Η Αμερική, θα οικονομήσει περισσότερο χρήμα, αφού θα πουλήσει περισσότερα όπλα κι ενεργειακούς πόρους σε μας τους φτωχούς ετέρους της! Έπειτα, είναι άλλο να καταλαμβάνεις κάποια εδάφη κι άλλο να ισοπεδώνεις στην κυριολεξία ολόκληρη την «αδελφική» σου χώρα. Εμείς, δυστυχώς, μόνο να ελπίζουμε μπορούμε, να προσευχόμαστε ότι η λογική θα επικρατήσει στον κόσμο, μαθαίνοντας να ζούμε ειρηνικά έστω και με λιγότερα.
-Στο σκάκι κάθε κίνηση σημαίνει επίθεση στη πρόθεση του αντιπάλου;
Όχι βέβαια! Κάποιες φορές όμως ναι. Θεωρώ απαραίτητο να πω λίγα λόγια για το σκάκι, όπου θα χρειαστεί να βάλετε καλά στο μυαλό σας ότι το σκάκι δεν είναι παιχνίδι, αλλά άθλημα, επιστήμη και τέχνη μαζί!
Σε ένα τετράγωνο αποτελούμενο από 64 επιμέρους μικρά άσπρα και μαύρα τετράγωνα, έχει ο κάθε αντίπαλος στη διάθεσή του «να πολεμήσει» 8 πιόνια, το Βασιλιά, τη Βασίλισσα, δυο Πύργους , δυο Ίππους και δυο Αξιωματικούς. Τελικός σκοπός είναι να γίνει «Ματ» (σημαίνει νεκρός στα Περσικά) ο αντίπαλος Βασιλιάς, δηλαδή να απειλείται και να μην έχει παράλληλα κίνηση να κάνει. Ο αγώνας ξεκινάει με τα λευκά να κάνουν την 1η κίνηση. Φαινομενικά θα μπορούσε να πει κάποιος, ευκολάκι.
Κάποτε ο αείμνηστος ο ηθοποιός Ανδρέας Φιλιππίδης, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκπομπή που παρουσίαζε το 1987, την «Τυχερή Σκακιέρα», θέλοντας να δείξει ότι το σκάκι είναι ανεξάντλητο, έβαλε από 5 κομμάτια στον κάθε αντίπαλο -έναν Πύργο, έναν Αξιωματικό και τρία πιόνια και υπολόγισε ότι το σύνολο όλων των πιθανών κινήσεων και τελικών θέσεων μέχρι να γίνει κάποιος «Ματ» ή να έρθει ισοπαλία, ήταν πολύ περισσότερες από όλους τους αστέρες του Σύμπαντος! Άρα με τα 16 κομμάτια ο καθένας;
Μέχρι την εποχή του Ναπολέοντα, η πλειοψηφία των αγώνων (παρτίδων) σκάκι κρίνονταν στις πρώτες 15 με 20 κινήσεις. Ο κάθε αντίπαλος έβγαζε τη Βασίλισσα, τους Ίππους και τους Αξιωματικούς και προσπαθούσε να επιτεθεί και να κάνει τον άλλον Ματ. Το 18ο αι. εμφανίστηκε ένας Γάλλος σκακιστής, ο Φρανσουά Φιλιντόρ, όπου μέσα σε 9 χρόνια νίκησε με μεγάλη διαφορά όλους τους σκακιστές της εποχής του. Ρήση του «τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας». Κοντά στα 1770 δημοσίευσε το βιβλίο Ανοιγμάτων του. Πλέον άρχισαν οι σκακιστές να παίζουν πιο «κρατημένα» πιάνοντας καλές θέσεις και δίνοντας μεγάλη σημασία στη διάταξη των πιονιών τους από την αρχή του παιχνιδιού. Αυτό έφερε ως συνέπεια τη δημιουργία θεωρίας. Άρχισαν ως «κλισέ» να παίζονται συγκεκριμένες κινήσεις «Ανοίγματα». Αρχικά εμφανίστηκε η «Ιταλική παρτίδα» μετά η «Ισπανική» κλπ. Η Θεωρεία των Ανοιγμάτων είναι σε όγκο όσο μια μεγάλη εγκυκλοπαίδεια. Και το «κακό» είναι ότι, αφού βρίσκονται συνεχώς νέες καλύτερες κινήσεις, αυτές συνεχώς αλλάζουν. Δηλαδή δεν υπάρχει αυτό που λέμε τα έμαθα!
Περίπου έναν αιώνα αργότερα, εμφανίστηκε μια άλλη μεγαλοφυία , ο Πωλ Μόρφυ. Ο Μόρφυ, εκμεταλλευόταν «αδυναμίες» του αντιπάλου, έτσι με έναν φανταστικό τρόπο μέσα από πολλές «θυσίες» πάνω στα αμυντικά κομμάτια, άφηνε ακάλυπτο τον αντίπαλο Βασιλιά και τον έκανε Ματ. Έτσι λοιπόν φύγαμε από την εποχή «γιουρούσι» κι Άγιος ο Θεός και μπήκαμε στην εποχή του σχεδίου της παρτίδας μέσω στρατηγικής, της ανάπτυξης της θεωρίας Ανοιγμάτων αλλά και φινάλε. Φινάλε είναι το τέλος της παρτίδας, δηλαδή έχουν αλλαχθεί τα περισσότερα κομμάτια και μένει ο κάθε αντίπαλος π.χ. με Βασιλιά και Πιόνια. Η θεωρία των φινάλε, είναι κι αυτή μια εγκυκλοπαίδεια, αλλά ευτυχώς σταθερή!
Μέχρι το 1950 περίπου το σκάκι είχε αναπτυχθεί ραγδαία. Το λεγόμενο στρατηγικό παιχνίδι είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του. Κάπου εκεί και λίγο μετά, με κύριο εκφραστή – πατέρα τον Μιχαήλ Μποντβίνικ (δάσκαλο του Γκάρι Κασπάροβ) εμφανίστηκε η Ρωσική «σχολή». Πλέον το σκάκι ήταν επιστήμη! Δεν μας νοιάζει να χτυπήσουμε άμεσα την άμυνα του αντιπάλου, πιάνουμε θέσεις, π.χ. μια κολώνα με τον Πύργο μας, μια μεγάλη διαγώνιο με τον Αξιωματικό μας, ένα κεντρικό τετράγωνο με τον Ίππο μας. Βγάζουμε ένα μικρό πλεονέκτημα από το άνοιγμα και το κρατάμε μέχρι τέλους.
Μα πριν, έχουμε μελετήσει τον αντίπαλο που θα παίξουμε, τι ανοίγματα παίζει, σε ποιες βαριάντες ανοιγμάτων έχει κερδίσει. Εκεί βρίσκουμε εμείς αντίδοτα! Φτιάχνουμε αν είναι δυνατόν «φάκελο» των αντιπάλων μας. Μελετάμε την ψυχολογία τους. Π.χ. κάποιος παίζει καλά την ανοιχτή θέση, είναι τρομερά συνδυαστικός παίχτης και «βλέπει» πολλές κινήσεις μπροστά. Του κλείνουμε τη θέση και πάμε το παιχνίδι όσο πιο γρήγορα στο φινάλε. (έτσι ο Μποτβίνικ εξουδετέρωσε τον Ταλ) Αυτό κάνει κι ο σημερινός παγκόσμιος πρωταθλητής Μάγκνους Κάρλσεν με όλους τους αντιπάλους του μιας και είναι μοναδικά πολύ δυνατός στο μέσω της παρτίδας και στο φινάλε.
Η μόνη διαφορά του τότε με το τώρα, είναι η εμφάνιση των υπολογιστών. Αυτό επέφερε ως φυσικό, τη βελτίωση των ανοιγμάτων, την καλύτερη ανάλυση των παρτίδων και τη γρήγορη εξέλιξη των παιχτών, αφού στην ουσία οι υπολογιστές είναι και προπονητές. Μέχρι εδώ αιτιολόγησα γιατί το σκάκι είναι επιστήμη.
Ακόμη και τα υπολογιστικά προγράμματα, έχουν δική τους σκακιστική προσωπικότητα. Πόσο μάλλον περισσότερο οι άνθρωποι! Ο καθένας σκακιστής επιλέγει τα ανοίγματα, τις βαριάντες εκείνες που του ταιριάζουν. Βάσει της ψυχοσύνθεσής του , επιλέγει λίγο πολύ έναν συγκεκριμένο τρόπο να κερδίζει ή να χάνει! Κι αυτοί οι τρόποι άλλοτε έχουν πολύ ομορφιά ειδικά για κάποιον που γνωρίζει κι άλλοτε πολύ ασχήμια. Πραγματικοί καλλιτέχνες, ο Αλιέχιν, ο Καπαμπλάνκα, ο Ταλ , ο Κασπάροβ. Σπουδαιότερος όλων βέβαια, ο Μπόμπι Φίσερ!
Ένας σκακιστής, δεδομένου ότι μια παρτίδα φτάνει κάποιες φορές τις 7 ώρες και τα πρωταθλήματα είναι συνήθως 9 γύροι, πρέπει να διαθέτει τεράστια ποσά δύναμης κι ενέργειας. Μια παρτίδα σκάκι, και δεν ομιλώ για τους αγώνες στο καφενείο αλλά για τους αγώνες με γράψιμο και ρολόι, είναι ένα βαρύ συνεχόμενο στρες, όπου φτάνει η καρδιά μας σε παλμούς πολύ ψηλά. Μια κίνηση μπορεί να έχει αντίκτυπο σε πολλά λεφτά στους επαγγελματίες! Μπορεί να κρίνει την έκβαση ενός παγκόσμιου πρωταθλήματος!
Κάποιες στιγμές από την πολύ σκέψη, έρχεται ζάλη και απίστευτη κόπωση. Και το γεγονός ότι καθόμαστε στην καρέκλα το κάνει πολύ χειρότερο! Ο Κασπάροβ για να ανταπεξέλθει στο παγκόσμιο πρωτάθλημα με τον Καρπόφ, έκανε κάθε μέρα, 5 χιλιόμετρα τρέξιμο, 20 χιλιόμετρα ποδήλατο, κολύμπι και.. στίβο. Και οι δυο τους μετά από κάθε αναμέτρησή τους (24 παρτίδες), χάνανε πάρα πολλά κιλά! Όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο, ο εγκέφαλος όταν δουλεύει σε πολύ γρήγορους ρυθμούς καίει πολλές θερμίδες!
Όχι βέβαια! Κάποιες φορές όμως ναι. Θεωρώ απαραίτητο να πω λίγα λόγια για το σκάκι, όπου θα χρειαστεί να βάλετε καλά στο μυαλό σας ότι το σκάκι δεν είναι παιχνίδι, αλλά άθλημα, επιστήμη και τέχνη μαζί!
Σε ένα τετράγωνο αποτελούμενο από 64 επιμέρους μικρά άσπρα και μαύρα τετράγωνα, έχει ο κάθε αντίπαλος στη διάθεσή του «να πολεμήσει» 8 πιόνια, το Βασιλιά, τη Βασίλισσα, δυο Πύργους , δυο Ίππους και δυο Αξιωματικούς. Τελικός σκοπός είναι να γίνει «Ματ» (σημαίνει νεκρός στα Περσικά) ο αντίπαλος Βασιλιάς, δηλαδή να απειλείται και να μην έχει παράλληλα κίνηση να κάνει. Ο αγώνας ξεκινάει με τα λευκά να κάνουν την 1η κίνηση. Φαινομενικά θα μπορούσε να πει κάποιος, ευκολάκι.
Κάποτε ο αείμνηστος ο ηθοποιός Ανδρέας Φιλιππίδης, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκπομπή που παρουσίαζε το 1987, την «Τυχερή Σκακιέρα», θέλοντας να δείξει ότι το σκάκι είναι ανεξάντλητο, έβαλε από 5 κομμάτια στον κάθε αντίπαλο -έναν Πύργο, έναν Αξιωματικό και τρία πιόνια και υπολόγισε ότι το σύνολο όλων των πιθανών κινήσεων και τελικών θέσεων μέχρι να γίνει κάποιος «Ματ» ή να έρθει ισοπαλία, ήταν πολύ περισσότερες από όλους τους αστέρες του Σύμπαντος! Άρα με τα 16 κομμάτια ο καθένας;
Μέχρι την εποχή του Ναπολέοντα, η πλειοψηφία των αγώνων (παρτίδων) σκάκι κρίνονταν στις πρώτες 15 με 20 κινήσεις. Ο κάθε αντίπαλος έβγαζε τη Βασίλισσα, τους Ίππους και τους Αξιωματικούς και προσπαθούσε να επιτεθεί και να κάνει τον άλλον Ματ. Το 18ο αι. εμφανίστηκε ένας Γάλλος σκακιστής, ο Φρανσουά Φιλιντόρ, όπου μέσα σε 9 χρόνια νίκησε με μεγάλη διαφορά όλους τους σκακιστές της εποχής του. Ρήση του «τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας». Κοντά στα 1770 δημοσίευσε το βιβλίο Ανοιγμάτων του. Πλέον άρχισαν οι σκακιστές να παίζουν πιο «κρατημένα» πιάνοντας καλές θέσεις και δίνοντας μεγάλη σημασία στη διάταξη των πιονιών τους από την αρχή του παιχνιδιού. Αυτό έφερε ως συνέπεια τη δημιουργία θεωρίας. Άρχισαν ως «κλισέ» να παίζονται συγκεκριμένες κινήσεις «Ανοίγματα». Αρχικά εμφανίστηκε η «Ιταλική παρτίδα» μετά η «Ισπανική» κλπ. Η Θεωρεία των Ανοιγμάτων είναι σε όγκο όσο μια μεγάλη εγκυκλοπαίδεια. Και το «κακό» είναι ότι, αφού βρίσκονται συνεχώς νέες καλύτερες κινήσεις, αυτές συνεχώς αλλάζουν. Δηλαδή δεν υπάρχει αυτό που λέμε τα έμαθα!
Περίπου έναν αιώνα αργότερα, εμφανίστηκε μια άλλη μεγαλοφυία , ο Πωλ Μόρφυ. Ο Μόρφυ, εκμεταλλευόταν «αδυναμίες» του αντιπάλου, έτσι με έναν φανταστικό τρόπο μέσα από πολλές «θυσίες» πάνω στα αμυντικά κομμάτια, άφηνε ακάλυπτο τον αντίπαλο Βασιλιά και τον έκανε Ματ. Έτσι λοιπόν φύγαμε από την εποχή «γιουρούσι» κι Άγιος ο Θεός και μπήκαμε στην εποχή του σχεδίου της παρτίδας μέσω στρατηγικής, της ανάπτυξης της θεωρίας Ανοιγμάτων αλλά και φινάλε. Φινάλε είναι το τέλος της παρτίδας, δηλαδή έχουν αλλαχθεί τα περισσότερα κομμάτια και μένει ο κάθε αντίπαλος π.χ. με Βασιλιά και Πιόνια. Η θεωρία των φινάλε, είναι κι αυτή μια εγκυκλοπαίδεια, αλλά ευτυχώς σταθερή!
Μέχρι το 1950 περίπου το σκάκι είχε αναπτυχθεί ραγδαία. Το λεγόμενο στρατηγικό παιχνίδι είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του. Κάπου εκεί και λίγο μετά, με κύριο εκφραστή – πατέρα τον Μιχαήλ Μποντβίνικ (δάσκαλο του Γκάρι Κασπάροβ) εμφανίστηκε η Ρωσική «σχολή». Πλέον το σκάκι ήταν επιστήμη! Δεν μας νοιάζει να χτυπήσουμε άμεσα την άμυνα του αντιπάλου, πιάνουμε θέσεις, π.χ. μια κολώνα με τον Πύργο μας, μια μεγάλη διαγώνιο με τον Αξιωματικό μας, ένα κεντρικό τετράγωνο με τον Ίππο μας. Βγάζουμε ένα μικρό πλεονέκτημα από το άνοιγμα και το κρατάμε μέχρι τέλους.
Μα πριν, έχουμε μελετήσει τον αντίπαλο που θα παίξουμε, τι ανοίγματα παίζει, σε ποιες βαριάντες ανοιγμάτων έχει κερδίσει. Εκεί βρίσκουμε εμείς αντίδοτα! Φτιάχνουμε αν είναι δυνατόν «φάκελο» των αντιπάλων μας. Μελετάμε την ψυχολογία τους. Π.χ. κάποιος παίζει καλά την ανοιχτή θέση, είναι τρομερά συνδυαστικός παίχτης και «βλέπει» πολλές κινήσεις μπροστά. Του κλείνουμε τη θέση και πάμε το παιχνίδι όσο πιο γρήγορα στο φινάλε. (έτσι ο Μποτβίνικ εξουδετέρωσε τον Ταλ) Αυτό κάνει κι ο σημερινός παγκόσμιος πρωταθλητής Μάγκνους Κάρλσεν με όλους τους αντιπάλους του μιας και είναι μοναδικά πολύ δυνατός στο μέσω της παρτίδας και στο φινάλε.
Η μόνη διαφορά του τότε με το τώρα, είναι η εμφάνιση των υπολογιστών. Αυτό επέφερε ως φυσικό, τη βελτίωση των ανοιγμάτων, την καλύτερη ανάλυση των παρτίδων και τη γρήγορη εξέλιξη των παιχτών, αφού στην ουσία οι υπολογιστές είναι και προπονητές. Μέχρι εδώ αιτιολόγησα γιατί το σκάκι είναι επιστήμη.
Ακόμη και τα υπολογιστικά προγράμματα, έχουν δική τους σκακιστική προσωπικότητα. Πόσο μάλλον περισσότερο οι άνθρωποι! Ο καθένας σκακιστής επιλέγει τα ανοίγματα, τις βαριάντες εκείνες που του ταιριάζουν. Βάσει της ψυχοσύνθεσής του , επιλέγει λίγο πολύ έναν συγκεκριμένο τρόπο να κερδίζει ή να χάνει! Κι αυτοί οι τρόποι άλλοτε έχουν πολύ ομορφιά ειδικά για κάποιον που γνωρίζει κι άλλοτε πολύ ασχήμια. Πραγματικοί καλλιτέχνες, ο Αλιέχιν, ο Καπαμπλάνκα, ο Ταλ , ο Κασπάροβ. Σπουδαιότερος όλων βέβαια, ο Μπόμπι Φίσερ!
Ένας σκακιστής, δεδομένου ότι μια παρτίδα φτάνει κάποιες φορές τις 7 ώρες και τα πρωταθλήματα είναι συνήθως 9 γύροι, πρέπει να διαθέτει τεράστια ποσά δύναμης κι ενέργειας. Μια παρτίδα σκάκι, και δεν ομιλώ για τους αγώνες στο καφενείο αλλά για τους αγώνες με γράψιμο και ρολόι, είναι ένα βαρύ συνεχόμενο στρες, όπου φτάνει η καρδιά μας σε παλμούς πολύ ψηλά. Μια κίνηση μπορεί να έχει αντίκτυπο σε πολλά λεφτά στους επαγγελματίες! Μπορεί να κρίνει την έκβαση ενός παγκόσμιου πρωταθλήματος!
Κάποιες στιγμές από την πολύ σκέψη, έρχεται ζάλη και απίστευτη κόπωση. Και το γεγονός ότι καθόμαστε στην καρέκλα το κάνει πολύ χειρότερο! Ο Κασπάροβ για να ανταπεξέλθει στο παγκόσμιο πρωτάθλημα με τον Καρπόφ, έκανε κάθε μέρα, 5 χιλιόμετρα τρέξιμο, 20 χιλιόμετρα ποδήλατο, κολύμπι και.. στίβο. Και οι δυο τους μετά από κάθε αναμέτρησή τους (24 παρτίδες), χάνανε πάρα πολλά κιλά! Όσο κι αν σας φαίνεται περίεργο, ο εγκέφαλος όταν δουλεύει σε πολύ γρήγορους ρυθμούς καίει πολλές θερμίδες!
Όχι απαραίτητα. Όμως η Ιστορία έχει δείξει, ότι οι μεγάλοι δημιουργοί ή ερμηνευτές στο αποκορύφωμα της δημιουργίας τους ήταν σε πολύ δύσκολη κι επίπονη κατάσταση. Ο Μότσαρτ έπασχε από παιδί από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Το ίδιο κι ο Ραβέλ αλλά κι ο Μπιζέ. Ο Βέρντι έχασε από αρρώστια τη γυναίκα του και τα παιδιά του, έμεινε στο δρόμο και τότε άρχισε να συνθέτει τα μεγάλα του έργα όπως το «Ναβουχοδονόσωρ»! Ο Μάνος, ο Μίκης , ξέρουμε πόσο δύσκολα πέρασαν. Ο Μίκης μετά από πολύ ξύλο συνέθετε συνήθως τα καλύτερα έργα του. Μα και πόσοι σπουδαίοι συνθέτες που βίωσαν την διεθνή επιτυχία στο παγκόσμιο στερέωμα, δεν βίωσαν τόσο δύσκολα παιδικά χρόνια που δεν τα βάζει ο νους μας. Θα μου πείτε ότι υπάρχουν δημιουργοί που ο έρωτας τους οδήγησε να φτιάξουν υπέροχα έργα και θα σας πω, βεβαίως! Όμως δεν μπορεί κανείς δημιουργός ή ερμηνευτής, μαζί πάνε αυτά τα δυο για το επιθυμητό αποτέλεσμα, να ακουμπήσουν την τελειότητα ενός δραματικού έργου, αν έχουν ζήσει μια ζωή στα πούπουλα. Από κλασσικούς τραγουδιστές, τα χειρότερα χρόνια τα πέρασε στο δρόμο ορφανός ο μεγαλύτερος τενόρος όλων των εποχών, ο Ενρίκο Καρούζο. Η Μαρία Κάλλας; Ξέρουμε! Από το ποπ ρεπερτόριο , οι Έλβις και Λένον μεγάλωσαν χωρίς πατέρα. Το ίδιο κι ο Ματ Μονρό.
Όσον αφορά το Ελληνικό λαϊκό τραγούδι, ας θυμηθούμε τον Στέλιο Καζαντζίδη, που έλεγε ότι από νήπιο 3ων ετών βοηθούσε τον πατέρα του στη δουλειά. Ένα άλλο τρανταχτό παράδειγμα η Βίκυ Μοσχολιού. Έτσι μόλις είπαν τραγούδια του Άκη Πάνου, μιας άλλης πονεμένης ιστορίας, το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Σχετικά με τη Μοσχολιού, πολύς κόσμος πιστεύει ότι η δόξα και το τσιγάρο της στέρησαν τη φωνή. Η Μοσχολιού φίλοι μου δεν είχε βάλει καν στο στόμα τσιγάρο ποτέ της. Έπασχε από την επάρατη νόσο που την είχε χτυπήσει και στο λάρυγγα! Πολλές φορές πριν μπει στα στούντιο έβγαινε από το νοσοκομείο μετά από θεραπεία.
Πιστεύω όμως ότι πέραν του πόνου που βίωσαν κάποιοι σπουδαίοι δημιουργοί κι ερμηνευτές της ιστορίας στη ζωή τους (και η ερμηνεία δημιουργία είναι), σίγουρα όλοι οι σπουδαίοι καλλιτέχνες διακατέχονταν και διακατέχονται από τον πόνο για τον συνάνθρωπο. Αυτή είναι η κινητήριος δύναμή μας, είτε συνθέτουμε, είτε ερμηνεύουμε. Να κάνουμε το συνάνθρωπο χαρούμενο, ή να τον συγκινήσουμε ή να τον αφυπνίσουμε!
-Είναι η όπερα συχνότητες που εναρμονίζονται στο χώρο;
Η Όπερα κατ’ αρχήν είναι η βασίλισσα των τεχνών! Περιέχει το λόγο, το λιμπρέτο, περιέχει κίνηση και πολλές φορές χορό, περιέχει μουσική και τραγούδι, περιέχει τη ζωγραφική, σκηνικά και τέλος είναι στην ουσία θέατρο. Οι ηθοποιοί της Όπερας, λυρικοί τραγουδιστές, πρέπει να έχουν εκτός του ταλέντου της θεατρικής ερμηνείας, άψογη τεχνική στην αναπνοή τους και της διαχείρισης της φωνής τους, συγκεκριμένες φωνητικές δυνατότητες, μεγάλες αντοχές σωματικές κι ωραία κίνηση.
Η Όπερα έχει νόημα να πας να τη δεις ζωντανά! Σε χώρο με πολύ καλή ακουστική χωρίς μικρόφωνα. Κι αυτή η ακουστική όταν έχει προέλθει είτε από την ιδιαιτερότητα της φύσης, είτε μετά από επίπονες μελέτες διάφορων ειδικών μηχανικών της φύσης του ήχου, τότε ναι η θεατρική παράσταση με τον χώρο εναρμονίζονται και γίνονται ένα! Τότε θα νοιώσεις τη δύναμη της ορχήστρας, την φυσική ωραιότητα των φωνών των ερμηνευτών. Και σαν έρθουν οι ηχητικοί παλμοί πάνω σου, θα απλώσεις το χέρι σου να τους πιάσεις!
-Ποια άρια θεωρείς πιο δημοφιλή;
Αν πάτε σε 50 χώρες του κόσμου και ρωτήσετε όποιον βλέπετε στο δρόμο, ποια όπερα του έρχεται στο μυαλό, θα σας πει την Κάρμεν του Μπιζέ. Κι αν επιμείνετε να σας πουν και μια μελωδία, θα σας πουν αυτή τη μελωδία μπολερό που λέει η Κάρμεν. Η Κάρμεν κι ως Όπερα αλλά κι ως μουσική σύνθεση, γιατί έχει πάρα πολλά γνωστά μέρη ακόμη κι ορχηστρικά, είναι έπειτα από σοβαρές μελέτες η πιο γνωστή Όπερα του κόσμου. Το μπολερό της (θυμηθείτε τη διαφήμιση του AZAX) είναι η πιο δημοφιλής μελωδία. Αυτή η συγκεκριμένη μελωδία, έχει υποστεί τις περισσότερες διασκευές από οποιοδήποτε άλλο μουσικό έργο σε όλη τη μουσική ιστορία της ανθρωπότητας.
Δυστυχώς για τον συνθέτη, βίωσε την απόλυτη αποτυχία, γιατί μόλις ανέβηκε το έργο, έφαγε στην κυριολεξία ντομάτες. Λίγο πριν γίνει μεγάλη επιτυχία στο Παρίσι, νομίζω τρεις μέρες, ο Μπιζέ απεβίωσε!
Στο κοινό που πηγαίνει στο θέατρο να ακούσει Όπερα, με μικρή διαφορά θα ξεχωρίσει η Άρια «Nessun Dorma» από την Όπερα Τουραντό του Πουτσίνι. Αυτή είναι η γνώμη μου βάσει της εμπειρίας μου κι όχι κάποιων μελετών που έχω διαβάσει, αφού εκεί λαβαίνω το περισσότερο χειροκρότημα!
-Στην Ελλάδα της μιας Λυρικής Σκηνής, πόσο δύσκολο είναι να ανθίσει περιφερειακά η όπερα;
Στην Ελλάδα του κουτσομπολιού, της αναξιοκρατίας, της αμάκας, του παραγοντισμού και του κομματισμού, είναι ένα όνειρο απατηλό. Πρέπει αρχικά να ανέβει το επίπεδο κουλτούρας της κοινωνίας μας για κάτι τέτοιο, αλλά και η ικανότητά της να σκέφτεται και να κρίνει, μαζί βέβαια με την ουσιαστική μόρφωσή της τουλάχιστον στο πεδίο της μουσικής. Διαφορετικά, αν υποθέσουμε ότι έβγαινε το τζίνι από το λυχνάρι του Αλαντίν κι έκανε το θαύμα, ποιοι θα στελέχωναν αυτές τις σκηνές, ποιοι θα τις διηύθυναν και το σημαντικότερο ποιοι θα πήγαιναν ως θεατές! Επίσης είναι ανάγκη αυτός ο λαός, αντί για σκουπίδια εύκολα στην πέψη του νου, αντί να χαζολογάει νυχθημερόν στις τηλεοράσεις με το τι στραβό γίνεται σε τούτη τη χώρα, τι σκοτωμός, τι βιασμός, τι κουτσομπολιό της High Society, να αρχίσει να αναζητάει κάτι που θα του κουράσει το μυαλό μεν αλλά θα τον κάνει να προβληματιστεί και να φιλοσοφήσει, κάτι τέλος πάντων το θετικό.
Το 1ο εύκολο βήμα που πρέπει να γίνει, όπως συμβαίνει με τα τρόφιμα που υποχρεωτικά αναγράφουν τα συστατικά και τις θερμίδες, δηλ. αν έχει πολλά λίπη ένα τρόφιμο συσκευασμένο ή συνθετικές ουσίες και το βλέπει ο καταναλωτής, έτσι και με το χώρο του θεάματος, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου θα πρέπει να υπάρξει ένας οργανισμός που θα δείχνει με κάποιο τρόπο στον κόσμο μέσω βαθμίδων το ποσοστό σπουδαιότητας μόρφωσης ως προς το να δει ή να ακούσει το κοινό ένα έργο η μια εκπομπή κι όχι μόνο αν είναι κατάλληλη ή ακατάλληλη. Έτσι χωρίς κοινωνικούς – ιδεολογικούς εκβιασμούς και λογοκρισία, θα δημιουργηθεί ένας φάρος για την κοινωνία που θα την προτρέπει που να αποταθεί για να μορφωθεί και να βελτιωθεί.
Θα πρέπει να αναβαθμισθούν όλες οι τέχνες με σχεδιασμό κι αξιοκρατία στα σχολεία, κι όχι να τις περικόπτουν! Να χτιστούν κι άλλοι χώροι, βιβλιοθήκες, εικαστικών τεχνών κλπ. Αυτόματα οι νέες θέσεις εργασίας που θα προκύψουν θα είναι δέλεαρ για τους νέους να μορφωθούν αναλόγως για να βρουν δουλειά. Πόσο ωραίο θα ήταν όλοι αυτοί οι πάσχοντες από πλήξη κι ανία νέοι που πάνε στα γήπεδα και καταστρέφουν δίχως ελπίδα για το μέλλον τους, να στραφούν στις τέχνες.
Σίγουρα αυτό δεν γίνεται με τον αέρα, θα χρειαστεί να γίνει καλύτερη διαχείριση του κρατικού χρήματος. Καλύτερη διαχείριση χρημάτων σε πολιτιστικές εκδηλώσεις υπέρμετρα χρεωμένες που γίνονται απλά για να γίνουν, σε τομείς όπως το ποδόσφαιρο, κομματικές επιδοτήσεις και πολιτικά προνόμια, στα αλόγιστα λειτουργικά έξοδα και τα αντίστοιχα για την ενοικίαση κτιρίων κάποιον άνευ ουσίας ύπαρξης κρατικών οργανισμών κλπ.
Επίσης, θα πρέπει το Ελληνικό κράτος, αντί να δημιουργεί πλήθος νόμων για τον παραβάτη, να δημιουργήσει και κάποιους δίνοντας βραβεία αναγνώρισης και χρηματικά κίνητρα για εκείνον που δημιουργεί. Για τον καλλιτέχνη, για τον επιστήμονα, για τον αθλητή, για τον εξέχοντα επιχειρηματία, ξεκινώντας να επιβραβεύει πρώτιστα τον καλό πολίτη. Επιβράβευση του καλού λοιπόν κι όχι απαραίτητα της αριστείας μόνο ως προς την επίδοση, αλλά και του ήθους, σε όλους τους τομείς ξεκινώντας από τα νηπιαγωγεία!
-Όταν ακούς μπουζούκι, τι σκέφτεσαι;
Το μπουζούκι είναι το εθνικό μας όργανο! Όπως έλεγε κι ο αείμνηστος Γιώργος Ζαμπέτας, την Ελλάδα την ξέρουν από δυο πράγματα, τον Παρθενώνα και το μπουζούκι! Πίσω από τους σπουδαιότερους δεξιοτέχνες του μπουζουκιού βρίσκεται «θαμμένος» ένας αμύθητης αξίας μουσικός θησαυρός! Το ρεμπέτικο και το λαϊκότραγούδι! Το ρεμπέτικο είναι το δικό μας μπλουζ και το λαϊκό το δικό μας ποπ.
Πόσα ωραία τραγούδια, πόσο καλοί τραγουδιστές, τι ωραίες εποχές! Ωστόσο όταν ακούω μπουζούκι, το μυαλό μου πάει σε δυο ανθρώπους. Τον 1ο τον ανέφερα πριν. Ο Γιώργος Ζαμπέτας ήταν ο «Μότσαρτ» του λαϊκού ελληνικού τραγουδιού. Άφησε περισσότερα από 200 τραγούδια πίσω του κι ανέδειξε πολλούς τραγουδιστές. Μοσχολιού, Μητροπάνο, Μαρινέλλα, Βοσκόπουλο, Γλυκερία κλπ.
Ο επόμενος δεν είναι άλλος από το Μανώλη Χιώτη. Και δεν είναι ότι έβαλε την 4η χορδή στο μπουζούκι και του έδωσε άλλο αέρα, ούτε ότι το έβαλε που λέμε από τους «τεκέδες» στα σαλόνια. Ο Μανώλης Χιώτης υπήρξε ένας ογκόλιθος μουσικής γνώσης και ήταν πολύ γνωστός στον κόσμο του εξωτερικού, ειδικά στην Αμερική όπου έμεινε αρκετά χρόνια.
Κάποτε ρώτησαν τον Τζίμι Χέντριξ, αν υπάρχει κάποιος στον κόσμο που θα μπορούσε να παίξει πιο γρήγορα. Κι εκείνος απάντησε, βεβαίως, ο Μανώλης Χιώτης! Με τον Χέντριξ ο Χιώτης αντάλλασσαν απόψεις κι αλληλοεκτιμούσαν ο ένας τον άλλον.
Ο Χιώτης με τις γνώσεις και τις δημόσιες σχέσεις που είχε εξ Αμερικής, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της COLUMBIA, βοήθησε πολλούς Έλληνες συνθέτες αλλά και τραγουδιστές να κάνουν μεγάλες επιτυχίες.
Κι ένας που τον συμβουλευόταν και τον είχε 1ο σολίστα ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης!
Πήγε κάποτε ο Μίκης με τον «Επιτάφιο» παραμάσχαλα σε στιλ ρέκβιεμ στο Χιώτη. Ρε Μίκη του είπε , τι είναι αυτά, στην Ελλάδα βρίσκεσαι! Έπειτα πήρε το μπουζούκι και του έδωσε το στιλ και το ρυθμό που του έπρεπε και το έργο έγινε παγκόσμια επιτυχία!
Όταν ακούω μπουζούκι να παίζει κάποιο από τα παλαιά αθάνατα τραγούδια, σκέφτομαι όλους αυτούς τους ανθρώπους που γίναν η ιστορία του Ελληνικού τραγουδιού κι έμειναν απλοί και ταπεινοί εκφραστές – συνεχιστές της αθάνατης Ελληνικής ψυχής και κουλτούρας!
-Αν η φωνή είχε χρώμα, ποιο θα ήταν;
Όπως και τα χρώματα της ίριδας είναι μοναδικά, έτσι και η κάθε φωνή είναι μοναδική, σαν τα δακτυλικά αποτυπώματα! Κάποιες φωνές μοιάζουν και μάλιστα πολύ, όμως δεν είναι ποτέ ίδιες! Άρα θα μπορούσα να πω ότι η κάθε φωνή όπως λέμε έχει τη δική της χροιά, χρώμα, θα μπορούσε να έχει και το δικό της «χρώμα»! Η δική μου λοιπόν θα έλεγα ότι έχει το βαθύ κόκκινο, αυτό το ερωτικό του τριαντάφυλλου που είναι παράλληλα το ίδιο με αυτό του αίματος του πόνου!
-Carreras, Pavarotti ή Domingo;
Pavarotti, γιατί ήταν ένα μεγάλο παιδί! Πέραν του αστείου, ήταν και οι τρείς ισάξιοι, γι’ αυτό και στέκονταν μαζί στη σκηνή. Φωνητικά ίσως ο Pavarotti είχε την πιο ωραία και δυνατή φωνή. Την πιο ξεχωριστή. Είχε επίσης το μοναδικό ιταλικό στιλ της scuola Italiana του Bellcanto. Ο Domingo ήταν καλύτερος ως μουσικός ερμηνευτής. Μην ξεχνάμε ότι είναι και μαέστρος ορχήστρας και σπουδαίος σολίστας στο πιάνο. Επίσης έχει ερμηνεύσει πάνω από 120 ρόλους σε ξεχωριστές όπερες, όταν ο μεγάλος «Π»! Ο Carreras, ίσως τον έκανε και η ασθένειά του, είχε περισσότερο ψυχή στο τραγούδι του, ειδικά στα δραματικά έργα. Και των τριών η προσφορά στην Όπερα και τη μουσική είναι ανεκτίμητη! Το σημαντικότερο με τις συναυλίες τους ως «Οι Τρείς Τενόροι» κατάφεραν να αγαπήσει την Όπερα όλος ο κόσμος!
-Τι κοινό έχουν στο χαρακτήρα τους τα ιερά τέρατα της όπερας;
Εκτός από το ταλέντο, τις σωματικές ικανότητες, την οξυδέρκεια, την ωραία φωνή, έχουν μέσα τους μεγαλείο ψυχής! Η σπουδαία Τζόαν Σάδερλαντ, βοήθησε ως αδελφό της θα έλεγε κανείς τον Παβαρότι να αναδειχθεί αλλά και του δίδαξε ανιδιοτελώς τη σωστή τεχνική, ο οποίος για να τα «βγάλει πέρα» τότε εκτός από τον τενόρο έκανε τον ασφαλιστή και ήταν δάσκαλος μουσικής σε δημοτικό σχολείο.
Ο Παβαρότι με τη σειρά του μέσω του ομώνυμου παγκόσμιου διαγωνισμού και Ιδρύματος έχει αναδείξει στο παγκόσμιο στερέωμα πάρα πολλά μεγάλα ταλέντα.
Κάποτε ένα βροχερό βράδι ο μάνατζερ του μπήκε σε μια μικρή μπουάτ κι έμεινε μέχρι να περάσει η βροχή. Τότε είδε στο πιάνο να παίζει και να τραγουδά υπέροχα ένας τυφλός νέος. Έβγαλε το μίνι κασετόφωνο του και τον ηχογράφησε. Έπειτα πήγε στον τηλεφωνικό θάλαμο και τηλεφώνησε στον Λουτσιάνο και του είπε να ακούσει αυτό το τυφλό παιδί. Έτσι ο Παβαρότι έγινε για τον Αντρέα Μποτσέλι κάτι περισσότερο από πατέρας, τον καθοδήγησε και τον συνέστησε σε μάνατζερ και σε δισκογραφικές.
Ο Χοσέ Καρέρας κι ο Πλάθιντο Ντομίνγκο ως Καταλανός με Καστιγιάνο κάποτε επί σκηνής είχαν φτάσει να πιαστούν στα χέρια. Κοινώς έπεσε πολύ ξύλο. Ο Καρέρας όπου τραγουδούσε απαιτούσε να μην βρίσκεται καν ο Ντομίνγκο εκεί. Κάποια στιγμή ο Καρέρας αρρώστησε από λευχαιμία. Παρότι πασίγνωστος ανά τον κόσμο, συνεργαζόταν τότε με τον Φον Κάραγιαν, λόγω του ότι χρειάστηκε να πάει Αμερική επειδή τα ιατρικά έξοδα, αφού λάμβανε πειραματικά φάρμακα, ήταν σε δυσθεώρητα ύψη τον οδήγησαν να χάσει όλη του την περιουσία και να πουλήσει το σπίτι του που έμενε με την οικογένειά του. Ήταν σε απελπιστική κατάσταση και δεν ήξερε τι να κάνει. Κάποιος γνωστός του, του συνέστησε ένα νεοσύστατο ίδρυμα που βοηθούσε άτομα με λευχαιμία. Έτσι πληρώθηκαν από το ίδρυμα αυτό οι επόμενες θεραπείες του κι ο Καρέρας κατάφερε και σώθηκε!
Έπειτα από κάποιο καιρό, αφού ξεκίνησε πάλι να τραγουδάει, σχεδόν επανάκαμψε και οικονομικά. Τότε θέλησε να επιστρέψει και με το παραπάνω το καλό σε αυτό το Ίδρυμα και να γίνει μόνιμο αρωγό μέλος. Πήγε λοιπόν στη γραμματεία του Ιδρύματος και συμπλήρωσε τα ανάλογα έγγραφα. Είδε τότε η κυρία της Γραμματείας τον Καρέρας να κλαίει σαν μικρό παιδί. Να τι είχε γίνει!
Είχε δει δίπλα στην υπογραφή του στα δεξιά «ο Πρόεδρος και Ιδρυτής» Πλάθιντο Ντομίνκγο. Ημερομηνία ίδρυσης , περίπου εκείνη που χρειαζόταν ο Χοσέ τα λεφτά! Τότε ο Χοσέ, ίσως και το ίδιο βράδι, πήγε σε κάποιο γκαλά που τραγουδούσε εκείνος ο άσπονδος εχθρός του ο καταραμένος Καστιγιάνος , ανέβηκε εν μέσω παράστασης στη σκηνή κι αφού φωναχτά ζήτησε συγνώμη κι είπε στον κόσμο τι έγινε, γονάτισε και του φίλησε τα πόδια!
«Άντε», του είπε χαριτολογώντας ο Ντομίγκο, «σήκω από χάμω κακομοίρη μη σου ρίξω καμιά στη μούρη, τι ήθελες να κάνω, ν’ αφήσω αυτή τη φωνή να χαθεί;» Από τότε έγιναν κάτι περισσότερο από αυτό που λέμε φίλος ή αδελφός!
-Πόσο διδακτική είναι η όπερα;
Διδακτική με την έννοια της μουσικής μόρφωσης. Ως δίδαγμα ζωής στη γενική της μορφή, ειδικά το δραματικό ρεπερτόριο δεν είναι απαραίτητα. Υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής, του μύθου. Σίγουρα υπάρχουν μηνύματα. Όμως δεν είναι το μεγάλο ατού της Όπερας. Μπορούμε όμως να μπούμε μέσω της συγκεκριμένης Όπερας που ακούμε στο πνεύμα της εποχής που γράφτηκε. Να καταλάβουμε δηλαδή πως σκεφτόταν αλλά και πως ζούσε ο κόσμος τότε, να μάθουμε για τα ήθη και τα έθιμά τους.
-Οι παρέες σου πόση όπερα ακούνε;
Από τις παρέες μου ορισμένοι ακούνε Όπερα κι όχι μόνο ακούνε αλλά κι έχουν πάει και στη Λυρική Σκηνή. Κάποιοι έχουν έρθει και με έχουν ακούσει σε ρεσιτάλ κλασσικό.
-Ροσίνι ή Μπελίνι;
Δεν συγκρίνονται , είναι άλλο πράγμα ο καθένας. Ο Ροσίνι που όλοι τον ξέρουμε από τον «Κουρέα της Σεβίλλης» ανήκει στο καθαρά κωμικό και ρομαντικό ρεπερτόριο (άριες για κάμαρα), μοναδικό «ηρωικό» έργο του και πολύ ενδιαφέρον από όλες τις πλευρές ο «Γουλιέλμος Τέλος». Ο Μπελίνι γνωστός για τη «Νόρμα» και τις άριές του για κάμαρα οι περισσότερες είναι σαν επικήδειοι, ανήκει στο δραματικό. Σίγουρα ο Ροσίνι άφησε περισσότερα έργα, όμως ο Μπελίνι πέθανε 27 χρονών! Αν κι έχω ερμηνεύσει και τους δυο, στη φωνή μου ταιριάζει περισσότερο ο Μπελίνι. Άριές του ερμηνεύω σε ρεσιτάλ μου.
-Τι θα μου τραγουδούσες τώρα a cappella;
Αν ήμασταν : 1) έξω στην όμορφη λιακάδα στο λιμάνι του Ναυπλίου, το “O sole mio”, 2) στο γάμο σου ένα ερωτικό τραγούδι, το “Io che amo solo te” του Sergio Endrigo, 3) σε ένα ιατρικό συνέδριο το My Way, 4) σε μια παραλία χωρίς κόσμο το “Torna a surriento” 5) σε ένα σκοτεινό σοκάκι βράδι, τη δική μου άρια «Μαρία» από τις Εμπνεύσεις 6) σε ένα βουνό δίπλα σε ένα εκκλησάκι το «Μια Παναγιά» του Χατζιδάκι, 7) σε μια άδεια μεγάλη εκκλησία το “Ave Maria” του Σούμπερτ ή του Μπαχ, 8) σε ένα ωραίο καφενείο με τις φίλες σου το δικό μου «Όταν σε κοιτώ» από τη σειρά Pop Rock Classics, 9) μόνοι σε ένα τραπέζι πίνοντας τον καφέ της παρηγοριάς μετά από μνημόσυνο ενός φίλου το «Μινόρε της Αυγής», 10) πάνω σε ένα καράβι στην πρύμνη να βλέπαμε τον αφρό από τις προπέλες το “Caruso” του Lucio Dalla, 11) σε ένα φιλολογικό meeting «Στο Περιγιάλι το κρυφό» του Μίκη, 12) βραδάκι με ένα ποτό στο χέρι στο roof garden του Μεγάλη Βρετάνια στην Αθήνα τη Ρομάντζα του Μποτσέλι και 13) στο τηλέφωνο τίποτα!
-Τι σε ώθησε στη μελοποίηση ποιημάτων;
Δεν νομίζω να με ώθησε κάτι. Έγινε αυθόρμητα από μόνο του. Μουσική συνέθετα από 14 ετών. Μελωδίες που τις έπαιζα γιατί μου γέμιζαν την ψυχή. Σε κάποιες έβαζα και στίχο. Πρόχειρο στίχο. Κάποιες συνθέσεις έκανα λίγο αργότερα ως μαθητής θεωρητικών για να κατανοήσω τη μουσική καλύτερα. Όταν ξεκίνησα το κλασσικό τραγούδι, μου έφυγε αυτή η ανάγκη αλλά και η ικανότητα παράλληλα της σύνθεσης.
Κάποιο βράδι καλοκαίρι 2018 που δεν είχα ύπνο, είδα που δημοσίευσε ένα στίχο της η Μαρία η Παναγιωτίδου κι άρχισα ασυναίσθητα να τον τραγουδώ. Η μελωδία ήταν μια από τις παλαιές που είχα συνθέσει πάνω από είκοσι χρόνια πριν. Κάθε στίχος της που μου έστειλε αργότερα, ταίριαζε με κάποια από τις παλαιές μου ξεχασμένες μελωδίες. Έτσι γίναν σιγά σιγά οι «Εμπνεύσεις» 10 Ανατρεπτικές – Θεραπευτικές Άριες. Το καλό της υπόθεσης , μετά από αυτή την ιστορία, είναι ότι άναψε μέσα μου πάλι η φλόγα της σύνθεσης. Ξεκίνησα δηλαδή να συνθέτω εκ νέου έργα άλλων σπουδαίων ποιητών. Τριάντα Δεκεμβρίου 2021 ξεκίνησε η σειρά Pop Rock n’ Classics. Ελπίζω από τα «Παράθυρα» του Καβάφη, να ατενίσουμε την «Ιθάκη» του.
Έτσι λοιπόν, αν πρέπει να αποδώσω σε κάποια αιτία αυτή την ώθηση, θα έλεγα ότι οφείλετε στην έντονη διάθεση του Σύμπαντος ενίοτε να συνωμοτεί!
-Ποια διαδικασία εφαρμόζεις όταν συνθέτεις ένα τραγούδι;
Είτε πρόκειται για ποίηση, είτε για κάποιο στίχο, είτε για εξ ολοκλήρου δικό μου τραγούδι, δεν ακολουθώ κάποια διαδικασία. Έρχεται από μόνο του. Κάποιες φορές και στον ύπνο μου. Όπως συνέβη με τα «Παράθυρα» του Καβάφη. Ωστόσο για να γίνει η ιδέα τραγούδι, χρειάζεται πολύς δρόμος. Επειδή εκείνη την ώρα της έμπνευσης μπορεί να είμαι οπουδήποτε, (η «Annabelle» μου ήρθε σαν μάνα εξ ουρανού όταν γύριζα από το γυμναστήριο), γράφω επιτόπου a cappella το τραγούδι στο κινητό μου. Έπειτα τη μελωδία με τα μέτρα ακριβώς κι έπειτα κάθομαι στο πιάνο αρκετές ώρες για να βρω τα σωστά ή καλύτερα τα πιο κατάλληλα για μένα ακόρντα. Μόλις κάνω την εναρμόνιση, τότε δουλεύω στο συνθεσάιζερ πιάνο που έχω και ψάχνω να βρω το στιλ ή ρυθμό που πρέπει να έχει το τραγούδι, την εισαγωγή, τα μέσα μεταξύ κουπλέ και ρεφραίν και το τέλος του κομματιού. Φυσικά αν κάνω και την ενορχήστρωση εγώ, χρειάζονται επιπλέον πάρα πολλές ώρες για να βάλλω τα όργανα της ορχήστρας.
Όπως και τα χρώματα της ίριδας είναι μοναδικά, έτσι και η κάθε φωνή είναι μοναδική, σαν τα δακτυλικά αποτυπώματα! Κάποιες φωνές μοιάζουν και μάλιστα πολύ, όμως δεν είναι ποτέ ίδιες! Άρα θα μπορούσα να πω ότι η κάθε φωνή όπως λέμε έχει τη δική της χροιά, χρώμα, θα μπορούσε να έχει και το δικό της «χρώμα»! Η δική μου λοιπόν θα έλεγα ότι έχει το βαθύ κόκκινο, αυτό το ερωτικό του τριαντάφυλλου που είναι παράλληλα το ίδιο με αυτό του αίματος του πόνου!
-Carreras, Pavarotti ή Domingo;
Pavarotti, γιατί ήταν ένα μεγάλο παιδί! Πέραν του αστείου, ήταν και οι τρείς ισάξιοι, γι’ αυτό και στέκονταν μαζί στη σκηνή. Φωνητικά ίσως ο Pavarotti είχε την πιο ωραία και δυνατή φωνή. Την πιο ξεχωριστή. Είχε επίσης το μοναδικό ιταλικό στιλ της scuola Italiana του Bellcanto. Ο Domingo ήταν καλύτερος ως μουσικός ερμηνευτής. Μην ξεχνάμε ότι είναι και μαέστρος ορχήστρας και σπουδαίος σολίστας στο πιάνο. Επίσης έχει ερμηνεύσει πάνω από 120 ρόλους σε ξεχωριστές όπερες, όταν ο μεγάλος «Π»! Ο Carreras, ίσως τον έκανε και η ασθένειά του, είχε περισσότερο ψυχή στο τραγούδι του, ειδικά στα δραματικά έργα. Και των τριών η προσφορά στην Όπερα και τη μουσική είναι ανεκτίμητη! Το σημαντικότερο με τις συναυλίες τους ως «Οι Τρείς Τενόροι» κατάφεραν να αγαπήσει την Όπερα όλος ο κόσμος!
-Τι κοινό έχουν στο χαρακτήρα τους τα ιερά τέρατα της όπερας;
Εκτός από το ταλέντο, τις σωματικές ικανότητες, την οξυδέρκεια, την ωραία φωνή, έχουν μέσα τους μεγαλείο ψυχής! Η σπουδαία Τζόαν Σάδερλαντ, βοήθησε ως αδελφό της θα έλεγε κανείς τον Παβαρότι να αναδειχθεί αλλά και του δίδαξε ανιδιοτελώς τη σωστή τεχνική, ο οποίος για να τα «βγάλει πέρα» τότε εκτός από τον τενόρο έκανε τον ασφαλιστή και ήταν δάσκαλος μουσικής σε δημοτικό σχολείο.
Ο Παβαρότι με τη σειρά του μέσω του ομώνυμου παγκόσμιου διαγωνισμού και Ιδρύματος έχει αναδείξει στο παγκόσμιο στερέωμα πάρα πολλά μεγάλα ταλέντα.
Κάποτε ένα βροχερό βράδι ο μάνατζερ του μπήκε σε μια μικρή μπουάτ κι έμεινε μέχρι να περάσει η βροχή. Τότε είδε στο πιάνο να παίζει και να τραγουδά υπέροχα ένας τυφλός νέος. Έβγαλε το μίνι κασετόφωνο του και τον ηχογράφησε. Έπειτα πήγε στον τηλεφωνικό θάλαμο και τηλεφώνησε στον Λουτσιάνο και του είπε να ακούσει αυτό το τυφλό παιδί. Έτσι ο Παβαρότι έγινε για τον Αντρέα Μποτσέλι κάτι περισσότερο από πατέρας, τον καθοδήγησε και τον συνέστησε σε μάνατζερ και σε δισκογραφικές.
Ο Χοσέ Καρέρας κι ο Πλάθιντο Ντομίνγκο ως Καταλανός με Καστιγιάνο κάποτε επί σκηνής είχαν φτάσει να πιαστούν στα χέρια. Κοινώς έπεσε πολύ ξύλο. Ο Καρέρας όπου τραγουδούσε απαιτούσε να μην βρίσκεται καν ο Ντομίνγκο εκεί. Κάποια στιγμή ο Καρέρας αρρώστησε από λευχαιμία. Παρότι πασίγνωστος ανά τον κόσμο, συνεργαζόταν τότε με τον Φον Κάραγιαν, λόγω του ότι χρειάστηκε να πάει Αμερική επειδή τα ιατρικά έξοδα, αφού λάμβανε πειραματικά φάρμακα, ήταν σε δυσθεώρητα ύψη τον οδήγησαν να χάσει όλη του την περιουσία και να πουλήσει το σπίτι του που έμενε με την οικογένειά του. Ήταν σε απελπιστική κατάσταση και δεν ήξερε τι να κάνει. Κάποιος γνωστός του, του συνέστησε ένα νεοσύστατο ίδρυμα που βοηθούσε άτομα με λευχαιμία. Έτσι πληρώθηκαν από το ίδρυμα αυτό οι επόμενες θεραπείες του κι ο Καρέρας κατάφερε και σώθηκε!
Έπειτα από κάποιο καιρό, αφού ξεκίνησε πάλι να τραγουδάει, σχεδόν επανάκαμψε και οικονομικά. Τότε θέλησε να επιστρέψει και με το παραπάνω το καλό σε αυτό το Ίδρυμα και να γίνει μόνιμο αρωγό μέλος. Πήγε λοιπόν στη γραμματεία του Ιδρύματος και συμπλήρωσε τα ανάλογα έγγραφα. Είδε τότε η κυρία της Γραμματείας τον Καρέρας να κλαίει σαν μικρό παιδί. Να τι είχε γίνει!
Είχε δει δίπλα στην υπογραφή του στα δεξιά «ο Πρόεδρος και Ιδρυτής» Πλάθιντο Ντομίνκγο. Ημερομηνία ίδρυσης , περίπου εκείνη που χρειαζόταν ο Χοσέ τα λεφτά! Τότε ο Χοσέ, ίσως και το ίδιο βράδι, πήγε σε κάποιο γκαλά που τραγουδούσε εκείνος ο άσπονδος εχθρός του ο καταραμένος Καστιγιάνος , ανέβηκε εν μέσω παράστασης στη σκηνή κι αφού φωναχτά ζήτησε συγνώμη κι είπε στον κόσμο τι έγινε, γονάτισε και του φίλησε τα πόδια!
«Άντε», του είπε χαριτολογώντας ο Ντομίγκο, «σήκω από χάμω κακομοίρη μη σου ρίξω καμιά στη μούρη, τι ήθελες να κάνω, ν’ αφήσω αυτή τη φωνή να χαθεί;» Από τότε έγιναν κάτι περισσότερο από αυτό που λέμε φίλος ή αδελφός!
-Πόσο διδακτική είναι η όπερα;
Διδακτική με την έννοια της μουσικής μόρφωσης. Ως δίδαγμα ζωής στη γενική της μορφή, ειδικά το δραματικό ρεπερτόριο δεν είναι απαραίτητα. Υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής, του μύθου. Σίγουρα υπάρχουν μηνύματα. Όμως δεν είναι το μεγάλο ατού της Όπερας. Μπορούμε όμως να μπούμε μέσω της συγκεκριμένης Όπερας που ακούμε στο πνεύμα της εποχής που γράφτηκε. Να καταλάβουμε δηλαδή πως σκεφτόταν αλλά και πως ζούσε ο κόσμος τότε, να μάθουμε για τα ήθη και τα έθιμά τους.
-Οι παρέες σου πόση όπερα ακούνε;
Από τις παρέες μου ορισμένοι ακούνε Όπερα κι όχι μόνο ακούνε αλλά κι έχουν πάει και στη Λυρική Σκηνή. Κάποιοι έχουν έρθει και με έχουν ακούσει σε ρεσιτάλ κλασσικό.
-Ροσίνι ή Μπελίνι;
Δεν συγκρίνονται , είναι άλλο πράγμα ο καθένας. Ο Ροσίνι που όλοι τον ξέρουμε από τον «Κουρέα της Σεβίλλης» ανήκει στο καθαρά κωμικό και ρομαντικό ρεπερτόριο (άριες για κάμαρα), μοναδικό «ηρωικό» έργο του και πολύ ενδιαφέρον από όλες τις πλευρές ο «Γουλιέλμος Τέλος». Ο Μπελίνι γνωστός για τη «Νόρμα» και τις άριές του για κάμαρα οι περισσότερες είναι σαν επικήδειοι, ανήκει στο δραματικό. Σίγουρα ο Ροσίνι άφησε περισσότερα έργα, όμως ο Μπελίνι πέθανε 27 χρονών! Αν κι έχω ερμηνεύσει και τους δυο, στη φωνή μου ταιριάζει περισσότερο ο Μπελίνι. Άριές του ερμηνεύω σε ρεσιτάλ μου.
-Τι θα μου τραγουδούσες τώρα a cappella;
Αν ήμασταν : 1) έξω στην όμορφη λιακάδα στο λιμάνι του Ναυπλίου, το “O sole mio”, 2) στο γάμο σου ένα ερωτικό τραγούδι, το “Io che amo solo te” του Sergio Endrigo, 3) σε ένα ιατρικό συνέδριο το My Way, 4) σε μια παραλία χωρίς κόσμο το “Torna a surriento” 5) σε ένα σκοτεινό σοκάκι βράδι, τη δική μου άρια «Μαρία» από τις Εμπνεύσεις 6) σε ένα βουνό δίπλα σε ένα εκκλησάκι το «Μια Παναγιά» του Χατζιδάκι, 7) σε μια άδεια μεγάλη εκκλησία το “Ave Maria” του Σούμπερτ ή του Μπαχ, 8) σε ένα ωραίο καφενείο με τις φίλες σου το δικό μου «Όταν σε κοιτώ» από τη σειρά Pop Rock Classics, 9) μόνοι σε ένα τραπέζι πίνοντας τον καφέ της παρηγοριάς μετά από μνημόσυνο ενός φίλου το «Μινόρε της Αυγής», 10) πάνω σε ένα καράβι στην πρύμνη να βλέπαμε τον αφρό από τις προπέλες το “Caruso” του Lucio Dalla, 11) σε ένα φιλολογικό meeting «Στο Περιγιάλι το κρυφό» του Μίκη, 12) βραδάκι με ένα ποτό στο χέρι στο roof garden του Μεγάλη Βρετάνια στην Αθήνα τη Ρομάντζα του Μποτσέλι και 13) στο τηλέφωνο τίποτα!
-Τι σε ώθησε στη μελοποίηση ποιημάτων;
Δεν νομίζω να με ώθησε κάτι. Έγινε αυθόρμητα από μόνο του. Μουσική συνέθετα από 14 ετών. Μελωδίες που τις έπαιζα γιατί μου γέμιζαν την ψυχή. Σε κάποιες έβαζα και στίχο. Πρόχειρο στίχο. Κάποιες συνθέσεις έκανα λίγο αργότερα ως μαθητής θεωρητικών για να κατανοήσω τη μουσική καλύτερα. Όταν ξεκίνησα το κλασσικό τραγούδι, μου έφυγε αυτή η ανάγκη αλλά και η ικανότητα παράλληλα της σύνθεσης.
Κάποιο βράδι καλοκαίρι 2018 που δεν είχα ύπνο, είδα που δημοσίευσε ένα στίχο της η Μαρία η Παναγιωτίδου κι άρχισα ασυναίσθητα να τον τραγουδώ. Η μελωδία ήταν μια από τις παλαιές που είχα συνθέσει πάνω από είκοσι χρόνια πριν. Κάθε στίχος της που μου έστειλε αργότερα, ταίριαζε με κάποια από τις παλαιές μου ξεχασμένες μελωδίες. Έτσι γίναν σιγά σιγά οι «Εμπνεύσεις» 10 Ανατρεπτικές – Θεραπευτικές Άριες. Το καλό της υπόθεσης , μετά από αυτή την ιστορία, είναι ότι άναψε μέσα μου πάλι η φλόγα της σύνθεσης. Ξεκίνησα δηλαδή να συνθέτω εκ νέου έργα άλλων σπουδαίων ποιητών. Τριάντα Δεκεμβρίου 2021 ξεκίνησε η σειρά Pop Rock n’ Classics. Ελπίζω από τα «Παράθυρα» του Καβάφη, να ατενίσουμε την «Ιθάκη» του.
Έτσι λοιπόν, αν πρέπει να αποδώσω σε κάποια αιτία αυτή την ώθηση, θα έλεγα ότι οφείλετε στην έντονη διάθεση του Σύμπαντος ενίοτε να συνωμοτεί!
-Ποια διαδικασία εφαρμόζεις όταν συνθέτεις ένα τραγούδι;
Είτε πρόκειται για ποίηση, είτε για κάποιο στίχο, είτε για εξ ολοκλήρου δικό μου τραγούδι, δεν ακολουθώ κάποια διαδικασία. Έρχεται από μόνο του. Κάποιες φορές και στον ύπνο μου. Όπως συνέβη με τα «Παράθυρα» του Καβάφη. Ωστόσο για να γίνει η ιδέα τραγούδι, χρειάζεται πολύς δρόμος. Επειδή εκείνη την ώρα της έμπνευσης μπορεί να είμαι οπουδήποτε, (η «Annabelle» μου ήρθε σαν μάνα εξ ουρανού όταν γύριζα από το γυμναστήριο), γράφω επιτόπου a cappella το τραγούδι στο κινητό μου. Έπειτα τη μελωδία με τα μέτρα ακριβώς κι έπειτα κάθομαι στο πιάνο αρκετές ώρες για να βρω τα σωστά ή καλύτερα τα πιο κατάλληλα για μένα ακόρντα. Μόλις κάνω την εναρμόνιση, τότε δουλεύω στο συνθεσάιζερ πιάνο που έχω και ψάχνω να βρω το στιλ ή ρυθμό που πρέπει να έχει το τραγούδι, την εισαγωγή, τα μέσα μεταξύ κουπλέ και ρεφραίν και το τέλος του κομματιού. Φυσικά αν κάνω και την ενορχήστρωση εγώ, χρειάζονται επιπλέον πάρα πολλές ώρες για να βάλλω τα όργανα της ορχήστρας.
-Πού ισορροπούν οι στίχοι με τη μουσική;
Η διαφορά του τραγουδιού με τη μουσική είναι ο λόγος. Κι αυτός ο λόγος, ειδικά αν πρόκειται για ποίηση με υψηλά νοήματα, πρέπει να αναδεικνύεται στο τραγούδι. Κάθε νότα θα πρέπει να τονίζει αυτό που θέλει να πει ο ποιητής, κάθε μουσική πρόταση να μεταδίδει την εικόνα που θέλει να δείξει ο ποιητής. Επίσης μια συγκεκριμένη εξωτερική ή εσωτερική πνευματική ή συναισθηματική κατάσταση.
Ένα τραγούδι είναι σαν πίνακας ζωγραφικής, όπου ο στίχος είναι το περίγραμμα του κυρίως και των επιμέρους θεμάτων και η μουσική τα ανάλογα χρώματα. Γι’ αυτό καλό είναι ο στίχος να προηγείται της μουσικής κι όχι το αντίστροφο.
Επίσης ο ερμηνευτής θα πρέπει να έχει διαβάσει πάρα πολλές φορές το στίχο, να ξέρει σε κάθε σπιθαμή τι λέει, να έχει εμβαθύνει και μετά να μπει στη διαδικασία να μάθει τη μελωδία. Αν μελετήσει κανείς σε ένα τραγούδι από την αρχή τη μελωδία μαζί με το στίχο, εκ των πραγμάτων θα ρίξει βαρύτητα στη μελωδία περισσότερο, γιατί η μελωδία είναι πολύ πιο εύκολο να την μάθει κανείς. Έτσι χαλάει η ισορροπία και η σωστή ερμηνεία.
-Ποιο είναι το καλύτερο δώρο που έχεις λάβει;
Πολλά τα δώρα που έχω λάβει στη ζωή μου. Είτε πνευματικά είτε υλικά. Θα σταθώ όμως σε ένα το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μουσική μου σταδιοδρομία. Πρόκειται για ένα αρμόνιο συνθεσάιζερ, ένα Yamaha PSR36.
Βρισκόμουν στην Αγγλία για λόγους υγείας το 1988, σχεδόν παιδί. Ήθελα οπωσδήποτε μόνο το συγκεκριμένο. Θυμάμαι την ταλαίπωρη μάνα μου να φεύγει πρωί και να γυρίζει όταν πια είχε σκοτεινιάσει για να μου το φέρει. Επειδή δεν υπήρχε σε κανένα κατάστημα του Λονδίνου, πήγε στο Κοκφόστερς, το πιο μακρινό προάστιο του Λονδίνου όπου εκεί έδρευε η αντιπροσωπεία της Yamaha. Είχε αλλάξει δεν ξέρω πόσα μετρό, πήρε τον ηλεκτρικό και είχε περπατήσει με αυτό στα χέρια κοντά 20 κιλά βάρος, κάμποσα χιλιόμετρα! Μόλις μπήκε στο δωμάτιό μου, το άφησε ευλαβικά δίπλα μου κι ύστερα σχεδόν κατέρρευσε. Κι εγώ εκείνη την ώρα θαρρείς πως αναστήθηκα!
Αυτό το αρμόνιο ήταν η ζωή μου! Εκεί έπαιζα και συνέθετα για πολλά χρόνια. Ήταν η παρηγοριά μου κι ο καλύτερος φίλος που στάθηκε δίπλα μου στα δυσκολότερα χρόνια. Εκεί παιδί ακόμη έφτιαξα τις θεραπευτικές μελωδίες μου, αργότερα τις «Εμπνεύσεις». Πρώτη μου σύνθεση, αυτή που ακούτε στο τραγούδι «Νοσταλγία Ιωαννίνων» σε στίχο του αγαπητού φίλου Mario Vagman (κατά κόσμο Ευάγγελου Μπουγιώτη).
Το φιλάω ως κόρην οφθαλμού κι ας μην έχει σήμερα καμία αξία. Που και που όταν τραγουδώ στην Αθήνα, παίζω λίγο κάνοντας ασκήσεις για τη φωνή μου για να το «ξεμπουκώσω». Μόλις τελειώσω, το χαϊδεύω απαλά κι όταν το βάζω στη θήκη του, βουρκώνω. Βλέπετε, θυμάμαι και την αγάπη της μάνας μου!
-Τι τίτλο θα έδινες στη μέχρι τώρα καλλιτεχνική σου διαδρομή;
«Ιθάκη»! Δεν την έχω δει ακόμη, δεν έχω καν από μακριά δει ούτε το νησί των Φαιάκων. Ακόμη δεν μ’ έχει μαγέψει με το ραβδί της η Κίρκη. Ούτε έχω βρεθεί καν στο υπέροχο νησί της Καλυψώς. Μέχρι στιγμής με Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες παλεύω! Με πολλές σκύλες και Χάρυβδες! Τον θυμωμένο Ποσειδώνα, κάθε μέρα τον έχω απέναντί μου ακούραστο να ταλανίζει τα νεύρα μου με τα μεγάλα του κύματα! Δεν ξέρω αν θα την συναντήσω την «Ιθάκη» μου. Δεν με νοιάζει πια. Αυτό που προσεύχομαι κάθε μέρα, είναι να συνεχίσω το ταξίδι μου. Σε κλασσικούς, pop, rock και cross over ρυθμούς. Με μια μικρή σχεδία, ένα πανί κι αέρα να με σπρώχνει την αγάπη σας!
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια αγγλικών, βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας. Η πρόσφατη ποιητική της συλλογή «XL» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Η διαφορά του τραγουδιού με τη μουσική είναι ο λόγος. Κι αυτός ο λόγος, ειδικά αν πρόκειται για ποίηση με υψηλά νοήματα, πρέπει να αναδεικνύεται στο τραγούδι. Κάθε νότα θα πρέπει να τονίζει αυτό που θέλει να πει ο ποιητής, κάθε μουσική πρόταση να μεταδίδει την εικόνα που θέλει να δείξει ο ποιητής. Επίσης μια συγκεκριμένη εξωτερική ή εσωτερική πνευματική ή συναισθηματική κατάσταση.
Ένα τραγούδι είναι σαν πίνακας ζωγραφικής, όπου ο στίχος είναι το περίγραμμα του κυρίως και των επιμέρους θεμάτων και η μουσική τα ανάλογα χρώματα. Γι’ αυτό καλό είναι ο στίχος να προηγείται της μουσικής κι όχι το αντίστροφο.
Επίσης ο ερμηνευτής θα πρέπει να έχει διαβάσει πάρα πολλές φορές το στίχο, να ξέρει σε κάθε σπιθαμή τι λέει, να έχει εμβαθύνει και μετά να μπει στη διαδικασία να μάθει τη μελωδία. Αν μελετήσει κανείς σε ένα τραγούδι από την αρχή τη μελωδία μαζί με το στίχο, εκ των πραγμάτων θα ρίξει βαρύτητα στη μελωδία περισσότερο, γιατί η μελωδία είναι πολύ πιο εύκολο να την μάθει κανείς. Έτσι χαλάει η ισορροπία και η σωστή ερμηνεία.
-Ποιο είναι το καλύτερο δώρο που έχεις λάβει;
Πολλά τα δώρα που έχω λάβει στη ζωή μου. Είτε πνευματικά είτε υλικά. Θα σταθώ όμως σε ένα το οποίο έπαιξε σημαντικό ρόλο στη μουσική μου σταδιοδρομία. Πρόκειται για ένα αρμόνιο συνθεσάιζερ, ένα Yamaha PSR36.
Βρισκόμουν στην Αγγλία για λόγους υγείας το 1988, σχεδόν παιδί. Ήθελα οπωσδήποτε μόνο το συγκεκριμένο. Θυμάμαι την ταλαίπωρη μάνα μου να φεύγει πρωί και να γυρίζει όταν πια είχε σκοτεινιάσει για να μου το φέρει. Επειδή δεν υπήρχε σε κανένα κατάστημα του Λονδίνου, πήγε στο Κοκφόστερς, το πιο μακρινό προάστιο του Λονδίνου όπου εκεί έδρευε η αντιπροσωπεία της Yamaha. Είχε αλλάξει δεν ξέρω πόσα μετρό, πήρε τον ηλεκτρικό και είχε περπατήσει με αυτό στα χέρια κοντά 20 κιλά βάρος, κάμποσα χιλιόμετρα! Μόλις μπήκε στο δωμάτιό μου, το άφησε ευλαβικά δίπλα μου κι ύστερα σχεδόν κατέρρευσε. Κι εγώ εκείνη την ώρα θαρρείς πως αναστήθηκα!
Αυτό το αρμόνιο ήταν η ζωή μου! Εκεί έπαιζα και συνέθετα για πολλά χρόνια. Ήταν η παρηγοριά μου κι ο καλύτερος φίλος που στάθηκε δίπλα μου στα δυσκολότερα χρόνια. Εκεί παιδί ακόμη έφτιαξα τις θεραπευτικές μελωδίες μου, αργότερα τις «Εμπνεύσεις». Πρώτη μου σύνθεση, αυτή που ακούτε στο τραγούδι «Νοσταλγία Ιωαννίνων» σε στίχο του αγαπητού φίλου Mario Vagman (κατά κόσμο Ευάγγελου Μπουγιώτη).
Το φιλάω ως κόρην οφθαλμού κι ας μην έχει σήμερα καμία αξία. Που και που όταν τραγουδώ στην Αθήνα, παίζω λίγο κάνοντας ασκήσεις για τη φωνή μου για να το «ξεμπουκώσω». Μόλις τελειώσω, το χαϊδεύω απαλά κι όταν το βάζω στη θήκη του, βουρκώνω. Βλέπετε, θυμάμαι και την αγάπη της μάνας μου!
-Τι τίτλο θα έδινες στη μέχρι τώρα καλλιτεχνική σου διαδρομή;
«Ιθάκη»! Δεν την έχω δει ακόμη, δεν έχω καν από μακριά δει ούτε το νησί των Φαιάκων. Ακόμη δεν μ’ έχει μαγέψει με το ραβδί της η Κίρκη. Ούτε έχω βρεθεί καν στο υπέροχο νησί της Καλυψώς. Μέχρι στιγμής με Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες παλεύω! Με πολλές σκύλες και Χάρυβδες! Τον θυμωμένο Ποσειδώνα, κάθε μέρα τον έχω απέναντί μου ακούραστο να ταλανίζει τα νεύρα μου με τα μεγάλα του κύματα! Δεν ξέρω αν θα την συναντήσω την «Ιθάκη» μου. Δεν με νοιάζει πια. Αυτό που προσεύχομαι κάθε μέρα, είναι να συνεχίσω το ταξίδι μου. Σε κλασσικούς, pop, rock και cross over ρυθμούς. Με μια μικρή σχεδία, ένα πανί κι αέρα να με σπρώχνει την αγάπη σας!
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια αγγλικών, βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας. Η πρόσφατη ποιητική της συλλογή «XL» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
