Η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας των Ποντίων και την καθιέρωση της 19ης Μαΐου ως «Ημέρας Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων».
Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ φτάνει στη Σαμψούντα και η άφιξή του σηματοδοτεί το δεύτερο και ειδεχθέστερο στάδιο της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Ήδη από το 1915 η Οθωμανική Αυτοκρατορία εφαρμόζει πρακτικές εξόντωσης των μειονοτήτων στα εδάφη της και συγκεκριμένα στον Πόντο με εκτοπίσεις πληθυσμού και βίαιη στρατολόγηση των Ελλήνων του Πόντου σε τάγματα εργασίας με πορείες θανάτου στα βάθη της Μικράς Ασίας. Ταυτόχρονα καταστρέφονται δεκάδες χωριά και ο γυναικείος πληθυσμός εξαναγκάζεται σε εξισλαμισμό.
Με την άφιξη του Ατατούρκ εντάσσεται και κλιμακώνεται η δράση των τσετών, ένοπλων ατάκτων που δρούσαν εναντίον των Ποντίων. Εκτοπίσεις, σφαγές και βιασμοί, λεηλασία και πυρπόληση εκατοντάδων Ποντιακών χωριών είναι οι πρακτικές που εφαρμόζονται και συντελούν στην εξολόθρευση και τη γενοκτονία των Ποντίων. Από το σύνολο του Ποντιακού πληθυσμού, περίπου 750.000, υπολογίζεται ότι από 200.000 έως 350.000 ψυχές εξολοθρεύθηκαν από τους Νεότουρκους κατά την περίοδο 1916-1923 στην ευρύτερη περιοχή.
Το Αρχείο της ΕΡΤ στο πλαίσιο της Ημέρας Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή: ΜΝΗΜΗ ΜΟΥ ΣΕ ΛΕΝΕ ΠΟΝΤΟ
Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ παρουσιάζει το χρονικό της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Ο ηθοποιός Τάσος Παλαντζίδης παρουσιάζει την εκπομπή και περιγράφει το ιστορικό πλαίσιο στα Βαλκάνια και την Οθωμανική αυτοκρατορία όπου ο βίαιος εκτουρκισμός του ελληνικού στοιχείου συνοδεύεται από τη σιωπή ή υποστήριξη των μεγάλων δυνάμεων και συμμάχων της Ελλάδας. Ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης, επίκουρος καθηγητής νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η Σοφία Ηλιάδου –Τάχου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο φιλόλογος Χρήστος Ανδρεάδης, ο Στάθης Πελαγίδης Ιστορικός Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ο συγγραφέας, Γιώργος Αντωνιάδης, αναλύουν τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξόντωση των Ποντίων.
Εξηγείται ο ρόλος της Αγγλίας, της Γαλλίας και ιδίως της Γερμανίας και περιγράφεται η διοικητική ανεπάρκεια και η διαφθορά που επικρατούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Περιγράφεται επίσης η προσπάθεια των Νεότουρκων να ανακόψουν την παρακμή αυτή και η εφαρμογή των εθνικιστικών προτύπων προκειμένου να επιτευχθεί εθνική ομοιογένεια του ενός κράτους-ενός έθνους με ομοιομορφία στη γλώσσα, τη θρησκεία και την εθνική συνείδηση. Οι βίαιες πολεμικές συγκρούσεις, ο Μακεδονικός αγώνας, οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο Α’ Π.Π. θα δημιουργήσουν πρόσφορο έδαφος και θα διευκολύνουν τις εθνοκαθάρσεις. Εξηγείται επίσης ο όρος γενοκτονία ως καταστροφή του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και του πνευματικού και πολιτισμικού στοιχείου που εκφράζει την παρουσία ενός λαού στο χώρο.
Τα πρώτα θύματα γενοκτονίας στην Οθωμανική αυτοκρατορία θα είναι οι Αρμένιοι το 1915. Αναφορικά με τον Ελληνισμό του Πόντου περιγράφονται οι πρακτικές βίαιου εξισλαμισμού, οι διωγμοί από το 1914 μέχρι το 1916, όταν καταλαμβάνεται η Τραπεζούντα από τους Ρώσους και ξεκινούν τα πογκρόμ εις βάρος των χριστιανών από τους Τούρκους. Αναφέρονται οι προσπάθειες των Ποντίων να οργανωθούν σε αντάρτικες ομάδες για να αμυνθούν από τις επιθέσεις των τσετών και οι ελπίδες τους για αυτοδιάθεση από το 1919, δηλαδή μετά τις νίκες της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Π.Π. και την παρουσία του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναλύεται ο ρόλος των συμμάχων της Ελλάδας, οι όροι συγκρότησης του εθνικιστικού τουρκικού κινήματος και ο ρόλος της Ρωσίας, ενώ περιγράφεται λεπτομερώς η δεύτερη περίοδος της Γενοκτονίας των Ποντίων, όταν δηλαδή ο Κεμάλ Ατατούρκ υποστηρίζει πλήρως και με τακτικό στρατό τον Τοπάλ Οσμάν, αρχηγό των τσετών, ο οποίος αφάνισε τον Ποντιακό πληθυσμό. Περιγράφονται οι φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Νεότουρκοι, οι εκτελέσεις, οι βιασμοί, οι πυρπολήσεις χωριών και οι ομαδικοί τάφοι.
Γίνεται αναφορά στην πρωτοβουλία του Νίκου Καζαντζάκη και άλλων Ελλήνων διανοούμενων να κινητοποιήσουν την Ευρωπαϊκή διανόηση αναδεικνύοντας τα εγκλήματα εις βάρος των Ποντίων. Επίσης αναλύεται η κατάσταση στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Ελλάδας, οι ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων, της τοπικής ηγεσίας των Ποντίων, αλλά και ο ρόλος των Άγγλων, Γάλλων και Ρώσων.
Η εκπομπή περιλαμβάνει πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό, αποσπάσματα από το θεατρικό έργο «Η έξοδος – Μαρτυρίες Ποντίων Προσφύγων» σε σκηνοθεσία Γιώργου Γαλάντη, καθώς και απόσπασμα με μονόλογο από το θεατρικό έργο «Το ξερίζωμαν» του Σταύρου Κυριακίδη σε σκηνοθεσία Γιώργου Σαλπιγγίδη, και στο οποίο παίζει ο Γιάννης Ευφραιμίδης.
Έτος παραγωγής: 2011
Σενάριο: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ
Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Το συγκεκριμένο επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ παρουσιάζει το χρονικό της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Ο ηθοποιός Τάσος Παλαντζίδης παρουσιάζει την εκπομπή και περιγράφει το ιστορικό πλαίσιο στα Βαλκάνια και την Οθωμανική αυτοκρατορία όπου ο βίαιος εκτουρκισμός του ελληνικού στοιχείου συνοδεύεται από τη σιωπή ή υποστήριξη των μεγάλων δυνάμεων και συμμάχων της Ελλάδας. Ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης, επίκουρος καθηγητής νεότερης και σύγχρονης Ιστορίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η Σοφία Ηλιάδου –Τάχου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο Κωνσταντίνος Φωτιάδης καθηγητής Νεοελληνικής Ιστορίας Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, ο φιλόλογος Χρήστος Ανδρεάδης, ο Στάθης Πελαγίδης Ιστορικός Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και ο συγγραφέας, Γιώργος Αντωνιάδης, αναλύουν τα γεγονότα που οδήγησαν στην εξόντωση των Ποντίων.
Εξηγείται ο ρόλος της Αγγλίας, της Γαλλίας και ιδίως της Γερμανίας και περιγράφεται η διοικητική ανεπάρκεια και η διαφθορά που επικρατούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Περιγράφεται επίσης η προσπάθεια των Νεότουρκων να ανακόψουν την παρακμή αυτή και η εφαρμογή των εθνικιστικών προτύπων προκειμένου να επιτευχθεί εθνική ομοιογένεια του ενός κράτους-ενός έθνους με ομοιομορφία στη γλώσσα, τη θρησκεία και την εθνική συνείδηση. Οι βίαιες πολεμικές συγκρούσεις, ο Μακεδονικός αγώνας, οι Βαλκανικοί πόλεμοι και ο Α’ Π.Π. θα δημιουργήσουν πρόσφορο έδαφος και θα διευκολύνουν τις εθνοκαθάρσεις. Εξηγείται επίσης ο όρος γενοκτονία ως καταστροφή του ανθρώπινου δυναμικού αλλά και του πνευματικού και πολιτισμικού στοιχείου που εκφράζει την παρουσία ενός λαού στο χώρο.
Τα πρώτα θύματα γενοκτονίας στην Οθωμανική αυτοκρατορία θα είναι οι Αρμένιοι το 1915. Αναφορικά με τον Ελληνισμό του Πόντου περιγράφονται οι πρακτικές βίαιου εξισλαμισμού, οι διωγμοί από το 1914 μέχρι το 1916, όταν καταλαμβάνεται η Τραπεζούντα από τους Ρώσους και ξεκινούν τα πογκρόμ εις βάρος των χριστιανών από τους Τούρκους. Αναφέρονται οι προσπάθειες των Ποντίων να οργανωθούν σε αντάρτικες ομάδες για να αμυνθούν από τις επιθέσεις των τσετών και οι ελπίδες τους για αυτοδιάθεση από το 1919, δηλαδή μετά τις νίκες της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Π.Π. και την παρουσία του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναλύεται ο ρόλος των συμμάχων της Ελλάδας, οι όροι συγκρότησης του εθνικιστικού τουρκικού κινήματος και ο ρόλος της Ρωσίας, ενώ περιγράφεται λεπτομερώς η δεύτερη περίοδος της Γενοκτονίας των Ποντίων, όταν δηλαδή ο Κεμάλ Ατατούρκ υποστηρίζει πλήρως και με τακτικό στρατό τον Τοπάλ Οσμάν, αρχηγό των τσετών, ο οποίος αφάνισε τον Ποντιακό πληθυσμό. Περιγράφονται οι φρικαλεότητες που διέπραξαν οι Νεότουρκοι, οι εκτελέσεις, οι βιασμοί, οι πυρπολήσεις χωριών και οι ομαδικοί τάφοι.
Γίνεται αναφορά στην πρωτοβουλία του Νίκου Καζαντζάκη και άλλων Ελλήνων διανοούμενων να κινητοποιήσουν την Ευρωπαϊκή διανόηση αναδεικνύοντας τα εγκλήματα εις βάρος των Ποντίων. Επίσης αναλύεται η κατάσταση στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Ελλάδας, οι ευθύνες των ελληνικών κυβερνήσεων, της τοπικής ηγεσίας των Ποντίων, αλλά και ο ρόλος των Άγγλων, Γάλλων και Ρώσων.
Η εκπομπή περιλαμβάνει πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό, αποσπάσματα από το θεατρικό έργο «Η έξοδος – Μαρτυρίες Ποντίων Προσφύγων» σε σκηνοθεσία Γιώργου Γαλάντη, καθώς και απόσπασμα με μονόλογο από το θεατρικό έργο «Το ξερίζωμαν» του Σταύρου Κυριακίδη σε σκηνοθεσία Γιώργου Σαλπιγγίδη, και στο οποίο παίζει ο Γιάννης Ευφραιμίδης.
Έτος παραγωγής: 2011
Σενάριο: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΚΑΒΑΣ
Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
