Για τους περισσότερους η φυλακή είναι μονόδρομος, εξορία έως και δυστοπία. Αν υποθέσουμε ότι σε αυτή εφαρμόζεται η δικαστική ποινή που ισούται ποσοτικά με τον χρόνο που ο έγκλειστος θα ζήσει εκτός κοινωνίας, τότε αυτή είναι η μια πλευρά της, γιατί η άλλη είναι ο σωφρονιστικός της χαρακτήρας.
Σε κάθε φυλακή είτε λειτουργεί ΣΔΕ είτε όχι, είναι αρκετά τα εθελοντικά προγράμματα που διεξάγονται με σκοπό την εκπαίδευση και τη διαχείριση του νεκρού χρόνου και των δεινών του εγκλεισμού που σε ένα ιδρυματοποιημένο περιβάλλον διογκώνονται.
Είναι σημαντικό στη πιο δύσκολη στιγμή κάθε ανθρώπου να βρεθεί ένα χέρι να τον πιάσει, να τον κρατήσει και να του δώσει τη δύναμη να αντέξει. Πίσω από τα σίδερα η αντοχή δεν είναι κάτι αυτονόητο. Τότε είναι που κάθε φυλακισμένος που δηλώνει ενδιαφέρον για την παρακολούθηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων θα αδράξει την ευκαιρία να κρατηθεί από κάπου, θα σωφρονιστεί και θα εξελιχθεί, γεμίζοντας το συναισθηματικό και εκπαιδευτικό κενό.
Στο Κ. Κ. Τρίπολης, το οποίο ο δημοσιογράφος κ. Σρόιτερ ονόμασε «Φυλακή των στιγματισμένων» (ασχολίαστο και βαρύγδουπο), στην εκπομπή του «Αυτοψία», που παρουσιάστηκε στις 21/10/2021, μια μικρή ομάδα παρακολούθησε με μεγάλο ενδιαφέρον το πρόγραμμα που ως εθελόντρια διεξήγα για τη σχολική χρονιά 2021-2022 με τίτλο «Τα Αγγλικά ως εργαλείο επανένταξης και επανεφεύρεσης του εαυτού». Η διδασκαλία της lingua franca ήταν κάτι που για πρώτη φορά έγινε εκεί. Ο χώρος ήταν αυτός του καφενείου, θρανία τα μακρόστενα τραπέζια όπου πάνω τους καφέδες και ροφήματα είχαν καταναλωθεί, καθίσματα οι πάγκοι που κάθιζαν άπειρες σκέψεις και συζητήσεις, αλλά για 2 ώρες στη αρχή, 3 στη συνέχεια, διάλογοι και ασκήσεις λάμβαναν χώρα με ιδιαίτερη προσήλωση. Μια ξυλόσομπα μέσα στον βαρύ χειμώνα πάσχιζε να τα φέρει σε πέρας την αποστολή της σαν υπερφορτωμένο τριαξονικό στην ανηφόρα. Ένας χάρτης της Ελλάδας κρεμόταν βαριεστημένος, κανείς δεν του έδινε σημασία πια και το Ποντικονήσι ζωγραφισμένο να παραπέμπει σε καλοκαίρια και εξερευνήσεις.
Η αρχική ομάδα συρρικνώθηκε στη πορεία λόγω μεταγωγών, αποφυλακίσεων, μετακινήσεων εκδίκασης σε πρώτο βαθμό, Εφετείων, απουσιών λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Στο τέλος έμεινε ένας πυρήνας που κατάφερε να ολοκληρώσει τη φοίτηση με επιτυχία.
Δεν θα ξεχάσω τον Δ.Χ. που την πρώτη φορά που έλειψε για την πρωτόδικη εκδίκαση της υπόθεσής του, αν και ταλαιπωρημένος από το μακρινό ταξίδι, ήρθε με λαχτάρα στο μάθημα. Τη δεύτερη φορά είχε ήδη ακούσει την ποινή του και μόλις έφτασε έριξε βιαστικά νερό στο πρόσωπό του και με τις φωτοτυπίες υπό μάλης ήρθε και έγραψε το προγραμματισμένο διαγώνισμα και αρίστευσε! Παρομοίως, ο Τ.Α. που επίσης απουσίασε αρκετά λόγω της δίκης του στην Αθήνα και μετέπειτα στα μεροκάματα μέσα στη κουζίνα, μόλις βρήκε κενό κατέφθασε πετώντας στην «τάξη». Και πάλι πώς να μην αναφέρω τον Ν.Κ. και τον Μ.Γ. που τα γραπτά τους ήταν τόσο καλά οργανωμένα ή τον Ν.Ψ. που ζητούσε επιπλέον υλικό ανώτερου επιπέδου για να εξασκείται μέχρι την επόμενη συνάντηση…
Οι μαθητές ήταν απόλυτα συνεργάσιμοι, με βαθιά αίσθηση ευγνωμοσύνης και ανταπόκρισης. Προερχόμενοι από την μεσαία και ανώτερη κοινωνική τάξη επεξεργάζονταν άμεσα τα κείμενα και οι ασκήσεις συμπληρώνονταν ολόσωστα, αφού παρακολουθούσαν προσηλωμένοι και απόλυτα συγκεντρωμένοι. Οι καπνιστές έμεναν άκαπνοι και δεν έβγαιναν στο διάλλειμα, αφού όπως και οι υπόλοιποι, ήθελαν λίγη κουβεντούλα για πολιτική και οτιδήποτε.
Πλην δυο ή τριών περιπτώσεων που τα Μ.Μ.Ε. ασχολήθηκαν εκτενώς μαζί τους, για τους υπόλοιπους έχω άγνοια της πράξης τους, κάτι που δεν επηρεάζει την κρίση μου για το άτομό τους. Συνάντησα ευαίσθητους χαρακτήρες, με κριτική σκέψη, που αναγνωρίζουν αμέσως το δήθεν και το ευτελές και του γυρνούν τη πλάτη καθώς οι απαιτήσεις τους είναι υψηλού επιπέδου. Με άλλα λόγια, δεν είναι εύκολο να σταθεί κάποιος απέναντί τους και να περάσει τις εξετάσεις αν δεν τους έχει προηγουμένως πείσει για τις ειλικρινείς προθέσεις του και αν δεν είναι γνώστης ενός ευρέος φάσματος πληροφοριών, διαφορετικά θα μποϋκοτάρουν με τη στάση τους όποιο πρόγραμμα γίνεται ως απλή διεκπεραίωση.
Κάνοντας μια ανασκόπηση, θα σταθώ αρχικά στη Χριστουγεννιάτικη γιορτή. Πρώτη φορά στολίστηκε ο χώρος (του καφενείου-τάξη) με πολύχρωμα αστέρια και μπάλες που άλλες κολλήθηκαν με σιλοτέιπ στα τζάμια, βγαλμένα σαν από διήγημα του Παπαδιαμάντη κι άλλες απιθώθηκαν στο οικολογικό, χάρτινο, πράσινο χριστουγεννιάτικο δέντρο που έχει πάρει τη θέση του στα αναμνηστικά μου. Οι αυτοσχέδιες παντομίμες που παρουσιάστηκαν από τους μαθητές έδωσαν μια χαρούμενη νότα στο περιβάλλον και το «We wish you a Merry Christmas» αντήχησε μελωδικά στο χώρο, ανταλλάσσοντας χειροποίητες κάρτες με ευχές. Για κάποιους ήταν τα πρώτα τους Χριστούγεννα εκεί… Ο εορτασμός του Αγ. Βαλεντίνου σκόρπισε χαμόγελα και συγκίνηση την ώρα που τα χάρτινα μπουκέτα έπαιρναν ζωή από τα χέρια τους και ποτίζονταν παράλληλα από τα δάκρυά τους. Οι Απόκριες δεν γιορτάστηκαν λόγω covid. Τέλος, η έλευση του Πάσχα γέμισε τον γνωστό υαλοπίνακα με πολύχρωμα αβγά ζωγραφισμένα με φαντασία και έμπνευση!
Φέτος, στο Κ. Κ. Τρίπολης τρύπωσε η ελπίδα και σκόρπισε την καταχνιά του καιρού και της ψυχής. Η Άνοιξη δήλωσε παρούσα με ένα ζευγάρι χελιδόνια που διάλεξαν το καφενείο για να χτίσουν τη φωλιά τους. Τα μαθήματα γινόντουσαν με συνοδεία τιτιβισμάτων τους, σε μια αρμονική συνύπαρξη!
Φτάνοντας στο τέλος το πρόγραμμά μου, η πιο δύσκολη στιγμή ήταν του αποχωρισμού. Ακούγεται ρομαντικό, οξύμωρο αλλά είναι που πάντα αναπτύσσονται δεσμοί εκεί που δεν το περιμένεις, κάτι σαν κάρμα που εκπληρώνεται. Ταξιδεύοντας με κρύο, πάγο, χιόνι, βροχή, ψιλόβροχο, αέρα και λιακάδα κάθε Παρασκευή από Ναύπλιο για Τρίπολη και πίσω, να με συνοδεύουν οι ευχές για «Καλή επιστροφή», ήταν μια ανεπανάληπτη εμπειρία που τολμώ να ομολογήσω πώς αποτελεί την κορυφαία μέχρι στιγμής στη καριέρα μου ως εκπαιδεύτρια ενηλίκων Καταστημάτων Κράτησης. Στο τελευταίο μου ταξίδι μια έκπληξη με περίμενε. Ήταν τα φρεσκοκομμένα τριαντάφυλλα που έκοψαν οι μαθητές και με συνόδευσαν αρωματικά στη διαδρομή. Αναχωρώντας έπιασε το μάτι μου απομεινάρια των μαθημάτων μας: έναν χαμογελαστό χιονάνθρωπο δίπλα σε μια πολύχρωμη μπάλα Χριστουγέννων και από δεξιά δυο λαμπριάτικα χάρτινα αυγά να είναι ακόμη κολλημένα στο γνωστό τζάμι για να θυμίζουν όμορφες στιγμές γεμάτες γνώσεις και θετικά συναισθήματα.
Φτάνοντας στο τέλος το πρόγραμμά μου, η πιο δύσκολη στιγμή ήταν του αποχωρισμού. Ακούγεται ρομαντικό, οξύμωρο αλλά είναι που πάντα αναπτύσσονται δεσμοί εκεί που δεν το περιμένεις, κάτι σαν κάρμα που εκπληρώνεται. Ταξιδεύοντας με κρύο, πάγο, χιόνι, βροχή, ψιλόβροχο, αέρα και λιακάδα κάθε Παρασκευή από Ναύπλιο για Τρίπολη και πίσω, να με συνοδεύουν οι ευχές για «Καλή επιστροφή», ήταν μια ανεπανάληπτη εμπειρία που τολμώ να ομολογήσω πώς αποτελεί την κορυφαία μέχρι στιγμής στη καριέρα μου ως εκπαιδεύτρια ενηλίκων Καταστημάτων Κράτησης. Στο τελευταίο μου ταξίδι μια έκπληξη με περίμενε. Ήταν τα φρεσκοκομμένα τριαντάφυλλα που έκοψαν οι μαθητές και με συνόδευσαν αρωματικά στη διαδρομή. Αναχωρώντας έπιασε το μάτι μου απομεινάρια των μαθημάτων μας: έναν χαμογελαστό χιονάνθρωπο δίπλα σε μια πολύχρωμη μπάλα Χριστουγέννων και από δεξιά δυο λαμπριάτικα χάρτινα αυγά να είναι ακόμη κολλημένα στο γνωστό τζάμι για να θυμίζουν όμορφες στιγμές γεμάτες γνώσεις και θετικά συναισθήματα.
Ευχαριστώ τον Διευθυντή, τον κοινωνικό λειτουργό, την ψυχολόγο, τον Αρχιφύλακα και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους που διευκόλυναν το έργο μου.
Αποχαιρετώ με συγκίνηση την ακούραστη ομάδα των εγκλείστων που στην πλειονότητα ήταν παρούσα βρέξει-χιονίσει. Ραντεβού έξω.
Και ένα ποίημά μου σε πρώτη δημοσίευση από τη συλλογή «Τα ποιήματα της Φυλακής», χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας.
ΨΥΧΟΣ ΨΥΧΗΣ
Στην Τρίπολη τους χειμώνες ο ήλιος
κατασπαράσσει με δόντια σαν του καρχαρία
τους εγκλείστους
λες και δεν αρκεί η άβυσσος.
Βυθισμένοι στον πάτο της κοινωνίας
ναυάγια γενικής κατακραυγής
και προσωπικών ασυγκράτητων παθών
μοιάζουν χιονάνθρωποι
όταν μιλούν στα τηλέφωνα
προσδοκώντας
μήπως μια κουβέντα που θα ακούσουν
λιώσει λιγάκι τους σταλακτίτες της ψυχής.
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια Αγγλικών, βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας και επιμορφωμένη εθελόντρια εκπαιδεύτρια ενηλίκων Καταστημάτων Κράτησης.
Αποχαιρετώ με συγκίνηση την ακούραστη ομάδα των εγκλείστων που στην πλειονότητα ήταν παρούσα βρέξει-χιονίσει. Ραντεβού έξω.
Και ένα ποίημά μου σε πρώτη δημοσίευση από τη συλλογή «Τα ποιήματα της Φυλακής», χαρακτηριστικό της ατμόσφαιρας.
ΨΥΧΟΣ ΨΥΧΗΣ
Στην Τρίπολη τους χειμώνες ο ήλιος
κατασπαράσσει με δόντια σαν του καρχαρία
τους εγκλείστους
λες και δεν αρκεί η άβυσσος.
Βυθισμένοι στον πάτο της κοινωνίας
ναυάγια γενικής κατακραυγής
και προσωπικών ασυγκράτητων παθών
μοιάζουν χιονάνθρωποι
όταν μιλούν στα τηλέφωνα
προσδοκώντας
μήπως μια κουβέντα που θα ακούσουν
λιώσει λιγάκι τους σταλακτίτες της ψυχής.
Η Γκέλη Ντηλιά είναι καθηγήτρια Αγγλικών, βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας και επιμορφωμένη εθελόντρια εκπαιδεύτρια ενηλίκων Καταστημάτων Κράτησης.
