Ο αιώνας του Ιάννη Ξενάκη

Ένας αιώνας συμπληρώθηκε την Κυριακή από τη γέννηση μιας εμβληματικής φιγούρας της μουσικής καινοτομίας: του Ιάννη Ξενάκη (29.5.1922- 4.2.2001).

Ο πρωτοπόρος Έλληνας συνθέτης, αρχιτέκτονας και διανοητής γεννήθηκε στις 29 Μαΐου 1922 στη Βράιλα της Ρουμανίας. Η σημαντική αυτή επέτειος γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο, από τη Βρετανία, την Ελλάδα και τη Γαλλία, μέχρι το Μεξικό, τη Φιλανδία, την Αυστρία και τη Λετονία. Εκτιμάται έτσι και πάλι το αποτύπωμα ενός ανθρώπου που κληροδότησε σπάνια δείγματα διανόησης δημιουργώντας μια επαναστατική συνέργεια μεταξύ των τεχνών, της φιλοσοφίας και των μαθηματικών. Δημιούργησε έτσι ήχους που δεν είχαν ξανακουστεί.

Το Μουσικό Σχήμα Σύγχρονης Μουσικής του Μπέρμιγχαμ σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο PRiSM διοργάνωσε την Κυριακή ένα φεστιβάλ για όλες τις αισθήσεις με τίτλο «Μουσική και Μαθηματικά» για να τιμήσει τα 100 χρόνια από την άφιξή του στον πλανήτη Γη. Η εκδήλωση στο Μπέρμιγχαμ περιλαμβάνει ομιλίες και εργαστήρια, μαζί με μια ηλεκτροακουστική παράσταση. Στόχος είναι να διαχυθούν οι δημιουργικές πεποιθήσεις του Ξενάκη στη νέα γενιά, παρουσιάζοντας την ομορφιά των μαθηματικών μέσω αισθητηριακών εικαστικών και ήχων.

Στο Βεντσπίλς της Λετονίας πραγματοποιήθηκε ένα φαντασμαγορικό κονσέρτο σε δύο μέρη με τίτλο «Εκατό Χρόνια». Στη Μικρή Αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής εκτελούνται συνθέσεις μουσικής δωματίου και λίγο αργότερα στη Μεγάλη Αίθουσα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στη χώρα της Βαλτικής η μνημειώδης σύνθεση «Πλειάδες». Μερικές ώρες αργότερα –λόγω και της διαφοράς ώρας- παρουσιάζεται στην Πόλη του Μεξικού το έργο του Ξενάκη «ST/48» από την ορχήστρα OJUEM.

Στο Ελσίνκι η εκατονταετηρίδα του Ξενάκη γιορτάζεται με μεγάλο φεστιβάλ από τις 2 μέχρι τις 6 Ιουνίου, όπου θα εκτελεστούν στη Στέγη Χορού μερικά από τα εμβληματικότερα έργα του: Πλειάδες, Αναπηδήσεις, Ζύθος, Περσέφασα. Η πόλη της Ζυρίχης τιμά την επέτειο το τρέχον σαββατοκύριακο (28 & 29 Μαΐου) με δύο προγράμματα σε δύο διαφορετικές τοποθεσίες. Τριήμερο Φεστιβάλ Ξενάκη φιλοξενείται από τις 28 μέχρι τις 30 Μαΐου και στο Βερολίνο, στην Εκκλησία της Αγίας Ελισάβετ, με τη συμμετοχή καταξιωμένων μαέστρων και μουσικών.

Στις 18 Ιουνίου το μουσείο μοντέρνας τέχνης Belvedere 21 της Βιέννης φιλοξενεί ημερίδα που επιμελείται ο συνθέτης Ράινχαρντ Φριντλ και περιλαμβάνει διαλέξεις, εργαστήρια και βραδινή συναυλία. Στην αυστριακή πρωτεύουσα πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα και τριήμερο συμπόσιο με τίτλο «Ξενάκης: Επιστροφή στις ρίζες».

Στη χώρα που μεγάλωσε, την Ελλάδα, ολοκληρώθηκε στις 29 Μαΐου το Διεθνές Συμπόσιο που ξεκίνησε στις 24 Μαΐου και λαμβάνει χώρα σε Αθήνα, Ναύπλιο και Μυκήνες και περιλαμβάνει συναυλίες, συνέδρια, ακόμη και πολιτιστικές εκδρομές στα χνάρια του συνθέτη. Η Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής συμμετέχει στον εορτασμό με εκτενές πρόγραμμα συναυλιών και παραστάσεων.

Και στην πόλη που έλαμψε, το Παρίσι, άνοιξε στις 22 Φεβρουαρίου η έκθεση «Révolutions Xenakis» στη Φιλαρμονική του Παρισιού, που θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Ιουνίου. Την επιμελείται η κόρη του, η εικαστικός Μάχη Ξενάκη και ο Τιερί Μανιγκέ. Περιλαμβάνει μουσικά και αρχιτεκτονικά έργα, ηχητικές εγκαταστάσεις, έγγραφα, αντικείμενα, φωτογραφίες, παρτιτούρες και μακέτες. Απευθύνεται στο ευρύ κοινό και στοχεύει να συστήσει τόσο την προσωπική του ιστορία, όσο την εικαστική, λογοτεχνική και μουσική του κουλτούρα. Τοποθετεί επίσης τον συνθέτη στην εποχή του και προβαίνει σ’ έναν απολογισμό των πολιτικών και πολιτιστικών κινημάτων που συνέβαλαν στον προσδιορισμό του.

Παράλληλα, από τις 21 Ιουνίου μέχρι τις 2 Ιουλίου το IRCAM (γαλλικό ινστιτούτο αφιερωμένο στην έρευνα της μουσικής και του ήχου, συνδεμένο με το Κέντρο Πομπιντού) τιμά την επέτειο των 50 ετών από τη δημιουργία του περίφημου «Πολυτόπου του Κλυνύ»: αναπαράγει τον ήχο και την καθηλωτική εμπειρία που περιλαμβάνει εκατοντάδες, ηλεκτρονικά φλας και χρωματιστές ακτίνες λέιζερ και καθρέφτες, για να βυθίσει ολοκληρωτικά στις ψευδαισθήσεις τον θεατή- ακροατή.