Έχοντας ακόμη στα αφτιά μου τον ήχο των χειροκροτημάτων της παράστασης της 26ης Ιουνίου, η συζήτηση αυτή μαζί της ήταν απαραίτητη και όπως πάντα με ουσία.
Συνέντευξη στη Γκέλη Ντηλιά
-Η παράσταση είναι μονόλογος ή παραλήρημα;
Όλα τα θεατρικά πλάσματα έχουν δικαίωμα στο παραλήρημα, γιατί είναι ετοιμοθάνατα. Αν η προσευχή είναι μονόλογος, τότε η παράσταση είναι ο εξάψαλμος.
-Γιατί επέλεξες ειδικά την αντισυμβατική Ζωή Διαμάντω Διμισκή;
Γιατί ήξερα για μια καλόγρια, που γέννησε έναν γιο, που χάρη σ’ αυτόν εγώ τώρα μιλάω και γράφω ελληνικά. Και είμαι ελεύθερη. Κι εσείς, κι εγώ και όλοι οι Έλληνες. Τίποτ’ άλλο δεν ήξερα για αυτήν. Και μου φαινόταν ύποπτο να ξέρω τόσα λίγα… Τελικά είχα δίκιο. Ξέρουμε λίγα για αυτούς που αξίζει να ξέρουμε πολλά. Και ξέρουμε πολλά για αυτούς που δεν αξίζει να ξέρουμε ούτε τ’ όνομά τους. Ειδικά στην εποχή μας.
-Πόσο μπροστά ήταν από την εποχή της;
Είναι η μοίρα των επαναστατών όχι μόνο να είναι μπροστά από την εποχή τους, αλλά να είναι και μπροστά και στο περιθώριο. Η Ζωή Διαμάντω Διμισκή κινήθηκε μια ζωή στο περιθώριο, αλλά μέσα της δεν έφυγε ποτέ από το κέντρο της. Εξόριστη, εξαίρεση, μ’ ένα εξώγαμο παραμάσχαλα, ντουέτο ακροβατών. Η Καραϊσκάκενα δεν γέννησε την Επανάσταση, ήταν η Επανάσταση.
-Από τι υλικό είναι φτιαγμένοι οι θρύλοι;
Από θυμό. Που τον μετουσιώνουν σε πάθος για μια ιδέα, έναν άνθρωπο, μια αποστολή. Θεός είναι ο θυμός που αλλαξοπίστησε.
-Ο άνθρωπος διαλέγει την εποχή του ή το αντίθετο;
Ο άνθρωπος δεν διαλέγει ούτε το πότε ούτε το πόσο. Στις δυτικές κοινωνίες, μετά από τόσους αιώνες διεκδίκησης δικαιωμάτων, νομίζουμε ότι έχουμε καταφέρει να διαλέγουμε το πώς. Πώς θα ζήσουμε την εποχή μας. Απάτη. Ο άνθρωπος από τη στιγμή που γεννιέται μέχρι τη στιγμή που πεθαίνει είναι το άθροισμα αποκλεισμών. Ακόμα και αυτός που τα έχει όλα –ή είναι μέσα σε όλα– από κάπου αποκλείεται. Είναι αυτό το «αποκλείεται» που ενέχει την ανατροπή του. Θυμόμαστε τις εποχές απ’ τις γιορτές ή τις καταστροφές τους. Σε κάθε εποχή υπάρχουν αυτοί που δημιουργούν, αυτοί που εκτελούν, αυτοί που απρακτούν.
Άλλοι με τον άνεμο, άλλοι με το ρεύμα.
-Αν η Καραϊσκάκενα γεννιόταν σήμερα, τι δρόμο θα ακολουθούσε;
Τον ίδιο με τότε. Για τις γυναίκες έχουν αλλάξει πολλά. Και τίποτα. Η «Καραϊσκάκενα» θα έγραφε και σήμερα το όνομά της με «ε». Και σήμερα θα απέρριπτε το «Καραϊσκάκαινα» όπως το υποδεικνύει ο κανόνας για τα ανδρώνυμα. Και σήμερα θα αψηφούσε όλους τους κανόνες κι όλες τις αρχές στη ζωή της.
Δεν ήταν σύζυγος του Καραΐσκου, για να πάρει το επίθημα –αινα και να γίνει Καραϊσκάκαινα. Ήταν μάνα αλλά όχι σύζυγος. Το όνομά της έχει ήδη ένα «αϊ», το «αϊ» του Αϊ-Γιώργη, δεν χρειάζεται άλλο. Αυτό που χρειαζόταν τότε και χρειάζεται και σήμερα κάθε γυναίκα είναι ένα «ε», το «ε» του έρωτα.
-Το πάθος είναι φλεγόμενο και για αυτό ο Γιώργος Λιντζέρης σχεδίασε κόκκινο ρούχο.
Κόκκινο για την Καλόγρια. Κόκκινο για τον Θρύλο. Μια λάβα αίματος, μια παθιασμένη φίλαθλος της ζωής. Η Ζωή Διαμάντω Διμισκή. Φοράμε την ψυχή της, όχι τη σύμβαση. Το ρούχο είναι σύμβολο, δεν είναι στολή. Γιώργος Λιντζέρης και Παναγιώτα Τσομπανάκη –η γυναίκα με τα μαγικά χέρια που έραψε το κοστούμι– δημιούργησαν μια κινούμενη λάβα, έναν ποταμό αίματος, έναν καταρράκτη φωτιάς.
-Η μουσική του Μάνου Αντωνιάδη είναι αναπάντεχη!
Ο Μάνος συνέλαβε τους παλμούς της καρδιάς της Καραϊσκάκενας και τους έκανε μουσική. Κόντρα σε ό,τι μπορεί να περιμένεις ακούγοντας «Επανάσταση» και «1821». Αποκορύφωμα η μουσική που έγραψε για το τραγούδι που ακούγεται στο τέλος της παράστασης, το «Νανούρισμα του Καραϊσκάκη», ένα στιβαρό, επικό, πανέμορφο Νανούρισμα στον Θάνατο, ένα ρέκβιεμ πολέμου.
-Η πατρότητα του ήρωα είναι αμφισβητήσιμη. Αποδίδεται στον οπλαρχηγό Νικόλα Πλακιά ή στον αρματολό Δημήτρη Καραΐσκο. Το Καραϊσκάκης είναι υποκοριστικό. Ο γιος ξεπέρασε την πατρική φήμη, έγινε Αρχιστράτηγος και πέρασε στο Πάνθεον των Ηρώων. Πώς θα ένιωθαν αυτοί;
Κάθε επανάσταση ξεκινά γιατί ένας γιος θέλει να ξεπεράσει έναν πατέρα. Αν ο πατέρας έχει τελειώσει με την επανάσταση κόντρα στον δικό του πατέρα, είναι αυτός ο ίδιος που οπλίζει το χέρι του γιου του. Αν ο πατέρας ακόμα πολεμάει τον πατέρα του, στέκεται απέναντι στον γιο του και διεκδικεί την αρχή του.
-Μάνα ατίθαση και επαναστάτρια. Γιος ατίθασος και επαναστάτης. Το κληρονομικό DNA ήταν ένας εκρηκτικός συνδυασμός χαρακτηριστικών που έκανα θαύματα!
Είμαστε αίμα και όνειρο. Όποιος θέλει να αναλύσει κάποιον, αρκεί να διαβάσει τις αιματολογικές του εξετάσεις και τα όνειρά του. Αν μπορεί…
-Αν ο Γιώργης έπαιζε στον Ολυμπιακό, σε ποια θέση θα ήταν;
Το δέκα το καλό. Ο βασιλιάς της ντρίμπλας.
-Ο αγώνας Ολυμπιακός-Φενέρμπαχτσε, με σκορ 1-0 και με διαφορετική σύνθεση παιχτών από εκείνη του έργου σου, έγινε στις 25/11/2021. Διακόσια χρόνια πριν, ο γιος της καλόγριας έδωσε τον δικό του αγώνα. Γήπεδο και πεδίο μάχης ταυτίζονται, αφού όλοι όταν αγωνίζονται έχουν το ίδιο κίνητρο, αυτό της νίκης.
Η νίκη έρχεται από την ομαδικότητα, από το ενωτικό πνεύμα. Πρέπει όμως να θες να νικήσεις για κάτι, για κάποιον. Η νίκη μόνο αν έχει βαθιά ριζωμένο αντίκρισμα μπορεί να επιτευχθεί. Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα. Ο ευγενής σκοπός είναι άγιος από μόνος του.
-Οι αγιογραφίες της Παναγίας και του Αγ. Γεωργίου δια χειρός Κικής Μαυρίδου και τα καντήλια υποβάλλουν ατμοσφαιρικά και κατανυκτικά τον θεατή. Από την άλλη μια καλόγρια να βωμολοχεί εκπλήσσει!
Στην περίπτωση της Καραϊσκάκενας η βωμολοχία είναι καθαρή ποίηση. Έχει χτίσει μια απευθείας σχέση με τα θεία, την απόλυτη σχέση ισότητας και δημοκρατίας. Και πίστης. Η Καραϊσκάκενα λατρεύει, άρα βεβηλώνει. Η Κική Μαυρίδου ζωγράφισε δεξιοτεχνικά δύο αγιογραφίες αναδεικνύοντας την αντίθεση φωτός και σκότους. Οι μαύροι πίνακες του Γκόγια δεν είναι λιγότερο τέχνη από τις Μάχας του. Η Καραϊσκάκενα μας υπενθυμίζει ότι η Επανάσταση απέναντι στον μικροαστισμό δεν έχει τελειώσει…
-Στον διάλογο του Υδραίου Β. Μπουντούρη με τον Καραϊσκάκη, αποδίδεται στον δεύτερο το περίφημο «…Όταν θέλω γίνομαι άγγελος. Και όταν θέλω γίνομαι διάβολος…» Τι μαντεύεις ότι θα έλεγε η μάνα του για αυτό;
Η Μάνα του, το έμαθε αυτό στον γιο της. Η Μάνα του, του έμαθε να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις όπως τον αντιμετωπίζουν αυτές. Η Μάνα του είναι αυτή που λέει «Δείξε μου τη μάνα σου να σου πω ποιος είσαι». Η Μάνα του είναι αυτή που τον ορμηνεύει «Θεός είναι η σκέψη μας. Να μην τη λες, παρά μονάχα στ’ όνειρό σου. Κανείς, να μην τα μάθει τα όνειρά σου».
-Πόσο εύκολα/δύσκολα προσέγγισες αυτό τον ρόλο στο μονόπρακτο που έγραψες;
Με ό,τι δεν μου μοιάζει, συγγενεύω στο θέατρο. Μοιάζουμε με εκείνο που οι άλλοι αναγνωρίζουν σε εμάς πριν μας γνωρίσουν. Αλλά πόσο είμαστε αυτό που μοιάζουμε;
-Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Καρατζιάς τι σκηνοθετική γραμμή ακολούθησε;
Ανθρωποκεντρική, άμεση, ποιητική, μια σπουδή στη γυναικεία ψυχή και επιθυμία. Ο Δημήτρης λάτρεψε το κείμενο και την ηρωίδα, γιατί το έργο τού μίλησε μέσα του. Και άρχισε ένας δημιουργικός διάλογος, σκηνοθέτη – θέματος. Δόμησε τη σκηνοθεσία σε αντιθέσεις, αισθητικές και ερμηνευτικές. Με αγάπη, βίωμα και τρυφερότητα ανέσυρε από μέσα μου και γιγάντωσε το θεατρικό πλάσμα «Καραϊσκάκενα». Μια άψογη, αξέχαστη, αναπνέουσα συνεργασία. Τον ευχαριστώ βαθιά όπως και όλους τους συντελεστές. Ταλαντούχοι άνθρωποι, αντισυμβατικοί, με αγάπη στον άνθρωπο, τον καλλιτέχνη, το θέατρο. Ο Πολυχώρος Vault στηρίζει το νέο ελληνικό έργο και δίνει βήμα στον Έλληνα δημιουργό. Αυτό είναι μεγάλη προσφορά στο νέο ελληνικό θέατρο. Η μεγαλύτερη. Να στεγάζεις τη σύγχρονη δημιουργία.
-Αν το έργο περιείχε και ρόλο αντρικό, ποιος θα έπαιζε τον Καραϊσκάκη;
Ο Ερίκ Καντονά. Εκρηκτικός, ευέξαπτος, έξυπνος, πρώην ποδοσφαιριστής, νυν ηθοποιός, γεννημένος πρωταγωνιστής.
Τι καλύτερο;
Η Γκέλη Ντηλιά είναι βραβευμένη ποιήτρια και συγγραφέας. Η πρόσφατη ποιητική της συλλογή με τίτλο «XL» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
