Πριν από 25 περίπου χρόνια ο Gary Friedman και ο Nyanga Tshabalala απευθύνθηκαν στο Τμήμα Σωφρονιστικών Υπηρεσιών στις φυλακές της Νότιας Αφρικής και κατέθεσαν μια πρόταση. Αφορούσε την ευαισθητοποίηση των εγκλείστων για το HIV/AIDS Φυλακή Diepkloof (Sun City). Αυτή η φυλακή δεν ήταν υψηλής Ασφαλείας όπως άλλες στο Soweto. 
Μέσω κουκλοθεάτρου θα συζητούσαν και θα εξοικειώνονταν οι έγκλειστοι ηλικίας 18-24 ετών σε θέματα σεξουαλικής κακοποίησης, πορνείας, βιασμού, ναρκωτικών και ιδιαιτέρως σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών. Το πρόγραμμα ξεκίνησε και δεν έμεινε μόνο σε αυτήν τη φυλακή. Προχώρησε και σε άλλες φυλακές όπως στο Ecuseni στο Kwazulu στη Νότια Αφρική. Μπορείτε να βρείτε video του Gary Friedman, ο οποίος σήμερα ζει στην Αυστραλία
Λέει ο ίδιος, «Οι έγκλειστοι δημιούργησαν τα δικά τους θεάματα. Εμείς προσπαθήσαμε να αποκτήσουν ορισμένες δεξιότητες , αλλά και να κατανοήσουν αυτό που τους συνέβαινε σχετικά με την σεξουαλική τους συμπεριφορά. Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουν και μέσα από αυτό να αποκτήσουν μια ζέση για τη ζωή, που δεν είχαν οι άλλοι άνθρωποι γύρω τους. Ήταν σαν να κέρδιζαν αυτές τις μέρες στη φυλακή. Σίγουρα με τις γνώσεις που αποκτούσαν θα βοηθούσαν άλλους ανθρώπους γύρω τους».
Λέει ο ίδιος, «Οι έγκλειστοι δημιούργησαν τα δικά τους θεάματα. Εμείς προσπαθήσαμε να αποκτήσουν ορισμένες δεξιότητες , αλλά και να κατανοήσουν αυτό που τους συνέβαινε σχετικά με την σεξουαλική τους συμπεριφορά. Προσπαθήσαμε να δημιουργήσουν και μέσα από αυτό να αποκτήσουν μια ζέση για τη ζωή, που δεν είχαν οι άλλοι άνθρωποι γύρω τους. Ήταν σαν να κέρδιζαν αυτές τις μέρες στη φυλακή. Σίγουρα με τις γνώσεις που αποκτούσαν θα βοηθούσαν άλλους ανθρώπους γύρω τους».
Η εξαιρετική δασκάλα του κουκλοθεάτρου Μάγδα Βίτσου, ΕΔΙΠ στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, που διδάσκει και στο μεταπτυχιακό μας, ξεκίνησε τη χρονιά που μας πέρασε μια έρευνα, μια μεταδιδακτορική εργασία με κούκλες κουκλοθεάτρου στις φυλακές Κασσαβέτειας στο Βόλο.
Ας διαβάσουμε αυτά που μας γράφει:
-“Από τον Οκτώβριο του 2021 έως το Φεβρουάριο του 2022 εφαρμόστηκε στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου (Ε.Κ.Κ.Ν. Βόλου) ένα κουκλοθεατρικό πρόγραμμα, στόχος του οποίου ήταν η ενεργοποίηση της ατομικής μνήμης των εγκλείστων, η συσχέτιση με το "τώρα" και το μέλλον και η σύνδεση της ατομικής με τη συλλογική μνήμη των συμμετεχόντων και ο μετασχηματισμός τους. Μέσω των εμψυχώσεων ενισχύθηκαν οι συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητές τους, επαναπροσδιορίστηκαν οι στάσεις τους, πεποιθήσεις και συμπεριφορές και δημιουργήθηκε θετικό κλίμα. Οι κούκλες δημιούργησαν μια προστατευτική ασπίδα, ως αντικείμενα, πάνω στα οποία μπόρεσαν να προβληθούν τα συναισθήματα των κρατουμένων. Λειτούργησαν, ως σύμβολα, μέσω των οποίων η αλήθεια και τα συναισθήματα προβλήθηκαν με χιούμορ, σάτιρα και παρωδία. Σκέψεις, άγχη και προβληματισμοί, προσεγγίστηκαν και εξωτερικεύτηκαν με θετικό τρόπο μέσω της ψυχαγωγικής, φαντασιακής και αλληγορικής δυναμικής του κουκλοθέατρου. Οι κούκλες, ως «αυτόπτες» μάρτυρες, παρουσίασαν τα ίχνη της μετανάστευσης και του εγκλεισμού στο σώμα και την ψυχή των εγκλείστων Πέρασαν από τον συναισθηματικό μονόλογο σε έναν ασφαλή διάλογο, ανακάλυψαν νέες θετικές προοπτικές, καθώς οι ιστορίες τους (ιστορίες ζωής, μετανάστευσης) συνάντησαν τις ιστορίες των άλλων και δημιούργησαν νέες, «κοινές» ιστορίες, ανακαλύπτοντας θετικές προοπτικές για το μέλλον. Μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκε μια αίσθηση κοινότητας και ένα κλίμα εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η ζωή των εγκλείστων εντός της φυλακής αλλά και να επαναπροσδιορίσουν το μέλλον τους, όταν επανενταχθούν στην κοινωνία”.
-“Από τον Οκτώβριο του 2021 έως το Φεβρουάριο του 2022 εφαρμόστηκε στο Ειδικό Κατάστημα Κράτησης Νέων Βόλου (Ε.Κ.Κ.Ν. Βόλου) ένα κουκλοθεατρικό πρόγραμμα, στόχος του οποίου ήταν η ενεργοποίηση της ατομικής μνήμης των εγκλείστων, η συσχέτιση με το "τώρα" και το μέλλον και η σύνδεση της ατομικής με τη συλλογική μνήμη των συμμετεχόντων και ο μετασχηματισμός τους. Μέσω των εμψυχώσεων ενισχύθηκαν οι συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητές τους, επαναπροσδιορίστηκαν οι στάσεις τους, πεποιθήσεις και συμπεριφορές και δημιουργήθηκε θετικό κλίμα. Οι κούκλες δημιούργησαν μια προστατευτική ασπίδα, ως αντικείμενα, πάνω στα οποία μπόρεσαν να προβληθούν τα συναισθήματα των κρατουμένων. Λειτούργησαν, ως σύμβολα, μέσω των οποίων η αλήθεια και τα συναισθήματα προβλήθηκαν με χιούμορ, σάτιρα και παρωδία. Σκέψεις, άγχη και προβληματισμοί, προσεγγίστηκαν και εξωτερικεύτηκαν με θετικό τρόπο μέσω της ψυχαγωγικής, φαντασιακής και αλληγορικής δυναμικής του κουκλοθέατρου. Οι κούκλες, ως «αυτόπτες» μάρτυρες, παρουσίασαν τα ίχνη της μετανάστευσης και του εγκλεισμού στο σώμα και την ψυχή των εγκλείστων Πέρασαν από τον συναισθηματικό μονόλογο σε έναν ασφαλή διάλογο, ανακάλυψαν νέες θετικές προοπτικές, καθώς οι ιστορίες τους (ιστορίες ζωής, μετανάστευσης) συνάντησαν τις ιστορίες των άλλων και δημιούργησαν νέες, «κοινές» ιστορίες, ανακαλύπτοντας θετικές προοπτικές για το μέλλον. Μέσα από αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκε μια αίσθηση κοινότητας και ένα κλίμα εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα να βελτιωθεί η ζωή των εγκλείστων εντός της φυλακής αλλά και να επαναπροσδιορίσουν το μέλλον τους, όταν επανενταχθούν στην κοινωνία”.
Αυτή ήταν μια σημαντική εργασία διαρκείας με κούκλες, που εγγράφεται θετικά στην ιστορία των φυλακών της Κασσαβέτειας του Βόλου.
Δεν θα μπορούσε το Μεταπτυχιακό μας να μην υπογραμμίσει τη δύναμη της τέχνης του κουκλοθεάτρου και να μην φέρει φέτος 2022, το ετήσιο «Φεστιβάλ Κουκλοθεάτρου» στο τέλος Ιουνίου, 25 και 26, στη μεγάλη φυλακή της Ελλάδας, στον Κορυδαλλό. Αυτό συμβαίνει πρώτη φορά στο Μεταπτυχιακό μας, αλλά και στο Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού. Το Σάββατο το απόγευμα θα παρουσιάσουμε έργα, δημιουργίες μεταπτυχιακών για τους έγκλειστους και την Κυριακή το πρωί έργα για τα παιδιά των εγκλείστων, που την ώρα του επισκεπτηρίου προς τον πατέρα τους, θα βρεθούν σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα σε μια αίθουσα στολισμένη με κούκλες. Εκεί, στην αγκαλιά του πατέρα τους θα γίνουν κοινωνοί ιστοριών που θα εκτυλίσσονται με τις μεγάλες κούκλες.
Η Ρουμπίνη Δάφνη και η Αφροδίτη Παγούνη μας απάντησαν με παιγνιώδη τρόπο, σε ποιητική μορφή :
Πιάσε ξύλο και χαρτόνι, και κορδέλες και πανί
Φτιάξε μάτια, φτιάξε στόμα, δώσ’ της σώμα και πνοή.
Η λαλιά που θα μιλήσει, θα’ ναι ζωντανή πολύ
Η καρδιά σου θα σκιρτήσει με της κούκλας τη φωνή.
Τις αλήθειες αν αντέχεις, ‘εχει τόσες να σου πει…!!!
Η Δήμητρα Κοσμοπούλου και η Σοφία Σαράφη, φοιτήτριες του μεταπτυχιακού, θεωρούν το κουκλοθέατρο ένα μέσον για να γνωρίσουμε τον εαυτόν μας:
«Δώσε λόγο, δώσε ψυχή, δώσε κίνηση και γίνεται εσύ! Τι είναι;»
Το παραπάνω θα μπορούσε να είναι ένα αίνιγμα για το πως αντιλαμβανόμαστε εμείς το κουκλοθέατρο. Το κουκλοθέατρο αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, καθώς μπορεί να περάσει άμεσα κάποια μηνύματα. Η κούκλα πολλές φορές λειτουργεί σαν καθρέφτης κι αντικατοπτρίζει τις δικές μας ιστορίες, ιδέες, αλήθειες αλλά και φόβους. Η μαγεία του κουκλοθεάτρου αγγίζει τα σύγχρονα προβλήματα και καταστάσεις. Γι’ αυτό το λόγο, δε χρησιμοποιείται μόνο για ψυχαγωγικούς κι εκπαιδευτικούς σκοπούς αλλά και για ψυχαναλυτικούς. Δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και δε γνωρίζει σύνορα, αφού μπορεί να «αναγνωστεί» σε κάθε γλώσσα και πολιτισμό. Το κουκλοθέατρο είναι μία μορφή Δραματικής Τέχνης που καλλιεργεί σχεδόν όλους τους τύπους νοημοσύνης κι αποτελεί μία μαγευτική εμπειρία γιατί δημιουργεί σχέσεις τόσο μεταξύ κούκλας και κοινού, όσο και κούκλας και χειριστή.
«Δώσε λόγο, δώσε ψυχή, δώσε κίνηση και γίνεται εσύ! Τι είναι;»
Το παραπάνω θα μπορούσε να είναι ένα αίνιγμα για το πως αντιλαμβανόμαστε εμείς το κουκλοθέατρο. Το κουκλοθέατρο αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο, καθώς μπορεί να περάσει άμεσα κάποια μηνύματα. Η κούκλα πολλές φορές λειτουργεί σαν καθρέφτης κι αντικατοπτρίζει τις δικές μας ιστορίες, ιδέες, αλήθειες αλλά και φόβους. Η μαγεία του κουκλοθεάτρου αγγίζει τα σύγχρονα προβλήματα και καταστάσεις. Γι’ αυτό το λόγο, δε χρησιμοποιείται μόνο για ψυχαγωγικούς κι εκπαιδευτικούς σκοπούς αλλά και για ψυχαναλυτικούς. Δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και δε γνωρίζει σύνορα, αφού μπορεί να «αναγνωστεί» σε κάθε γλώσσα και πολιτισμό. Το κουκλοθέατρο είναι μία μορφή Δραματικής Τέχνης που καλλιεργεί σχεδόν όλους τους τύπους νοημοσύνης κι αποτελεί μία μαγευτική εμπειρία γιατί δημιουργεί σχέσεις τόσο μεταξύ κούκλας και κοινού, όσο και κούκλας και χειριστή.
Κλείνουμε αυτό το μικρό αφιέρωμα με την ποιητική διάθεση των μεταπτυχιακών, Δήμητρας Δέδε και Παναγιώτας Πολυμενάκου:
Η κούκλα και το θέατρο, δυο φίλοι παιδικοί.
Συχνά , πυκνά ενώνονται και φέρνουνε γιορτή…
Μα αυτή η κούκλα, η μικρή, από όλους πιο πολύ,
την τέχνη του θεάτρου καλά χρησιμοποιεί…
Κι έτσι γίναν οι έγκλειστοι, φίλοι καρδιακοί.
Και κούκλες δημιουργήσανε, παρέα, όλοι μαζί…
Άλκηστις Κοντογιάννη
Η κούκλα και το θέατρο, δυο φίλοι παιδικοί.
Συχνά , πυκνά ενώνονται και φέρνουνε γιορτή…
Μα αυτή η κούκλα, η μικρή, από όλους πιο πολύ,
την τέχνη του θεάτρου καλά χρησιμοποιεί…
Κι έτσι γίναν οι έγκλειστοι, φίλοι καρδιακοί.
Και κούκλες δημιουργήσανε, παρέα, όλοι μαζί…
Άλκηστις Κοντογιάννη
