Μέσα σε αυτό τον ζόφο της πανδημίας προέκυψε και μια «σιωπηλή» πανδημία που πλήττει τις ευάλωτες γυναίκες. Η ενδοοικογενειακή βία που στην κορύφωσή της μετατρέπεται σε ανθρωποκτονία.
Το 2021 καταγράφηκαν 17 γυναικοκτονίες
Η Αστυνόμος Β’ Ιωάννα Ροτζιώκου, έδωσε συνέντευξη στο health4u.gr αναφορικά με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και την συμβολή της ΕΛ.ΑΣ. στην καταπολέμηση του φαινομένου.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ-Μαραγκουδάκη
Πληθαίνουν οι καταγγελίες για αύξηση περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Όπως φαίνεται με την πανδημία, τους περιορισμούς στις μετακινήσεις και την καραντίνα η γυναίκα – θύμα περιορίστηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην μπορεί να βγει από το σπίτι της και να μετακινηθεί εάν όχι σε μια δομή, τουλάχιστον σε ένα φιλικό πίτι για να ζητήσει βοήθεια.
«Η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα φαινόμενο που έχει χαρακτηριστεί ως αόρατο, καθότι για μεγάλο χρονικό διάστημα θεωρούνταν ότι αποτελεί αποκλειστικά και μόνο ιδιωτική υπόθεση. Το φαινόμενο αυτό άρχισε να αποκτά ορατότητα τα τελευταία χρόνια, γεγονός που έγκειται σε πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Οι εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για αυτό το θέμα και η διάδοση του κινήματος #metoo, έχουν συμβάλει, μεταξύ άλλων, στην αύξηση των καταγγελιών από χρονιά σε χρονιά. Παράλληλα, είναι καλό να ληφθεί υπόψη ότι οι συνθήκες της πανδημίας ενδεχομένως να συνέβαλαν στην όξυνση των καταστάσεων βίας εντός του ενδοοικογενειακού πλαισίου και κατά συνέπεια στην αύξηση των περιστατικών», αναφέρει η πρώην Εκπρόσωπος Τύπου της ΕΛ.ΑΣ.
Σύμφωνα με την κα Ροτζιώκου, η αυξητική τάση των καταγγελιών παρουσιάζεται τόσο στη χώρα μας, όσο και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Ειδικότερα, στην Ελλάδα από τις αστυνομικές αρχές το 2019 καταγράφηκαν 5.221 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και το 2020 καταγγέλθηκαν 5.413.[1] Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία & Ουαλία) το χρονικό διάστημα από τον Απρίλιο 2018 έως το Μάρτιο 2019 καταγγέλθηκαν 746.219 περιστατικά και το χρονικό διάστημα από τον Απρίλιο 2019 έως τον Μάρτιο 2020 αναφέρθηκαν 798.607 περιστατικά στις αστυνομικές Αρχές. [2] Παράλληλα, στη Γαλλία το 2019 καταγράφηκαν από τις αστυνομικές αρχές 125.700 υποθέσεις και το 2020 καταγγέλθηκαν 137.700 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.[3]Η ενδοοικογενειακή βία έχει όνομα
Σύμφωνα με την κα Ροτζιώκου, η αυξητική τάση των καταγγελιών παρουσιάζεται τόσο στη χώρα μας, όσο και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία. Ειδικότερα, στην Ελλάδα από τις αστυνομικές αρχές το 2019 καταγράφηκαν 5.221 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και το 2020 καταγγέλθηκαν 5.413.[1] Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία & Ουαλία) το χρονικό διάστημα από τον Απρίλιο 2018 έως το Μάρτιο 2019 καταγγέλθηκαν 746.219 περιστατικά και το χρονικό διάστημα από τον Απρίλιο 2019 έως τον Μάρτιο 2020 αναφέρθηκαν 798.607 περιστατικά στις αστυνομικές Αρχές. [2] Παράλληλα, στη Γαλλία το 2019 καταγράφηκαν από τις αστυνομικές αρχές 125.700 υποθέσεις και το 2020 καταγγέλθηκαν 137.700 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.[3]Η ενδοοικογενειακή βία έχει όνομα
Συμβουλές σε κάποιον/α που κακοποιείται προκειμένου να προστατευθεί
«Γενικά, η οδηγία που αρχικά δίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι το άτομο που υφίσταται την κακοποίηση να προσπαθήσει να μιλήσει σε κάποιον/α που εμπιστεύεται για το τι του έχει συμβεί, ώστε να βοηθηθεί. Αυτό το βήμα είναι και το πιο δύσκολο καθότι οι επιζώντες/ επιζήσασες συνήθως εγκλωβίζονται μέσα σε αυτές τις καταστάσεις. Θεωρούν ότι αυτό που βιώνουν τους αξίζει, δεν αναγνωρίζουν τα σημάδια της κακοποιητικής συμπεριφοράς, ενώ αρνητικά συναισθήματα όπως είναι ο φόβος και η ντροπή περιορίζουν και συγκρατούν το άτομο, από το να προχωρήσει σε οποιαδήποτε ενέργεια.
Ακόμη, επειδή πρόκειται για εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις καλό θα ήταν τα άτομα που υφίστανται αυτές τις συμπεριφορές, εφόσον το επιθυμούν, να απευθύνονται σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας (αν υπάρχει η δυνατότητα) ή σε κάποια δομή/γραμμή ψυχοκοινωνικής στήριξης, όπως για παράδειγμα στη γραμμή SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (για παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης, νομικής συμβουλευτικής και φιλοξενίας σε ξενώνες), στα κατά τόπο συμβουλευτικά κέντρα των δήμων, στην τηλεφωνική γραμμή 10306 του Υπουργείου Υγείας για παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης ή ακόμα και στα κατά τόπο κέντρα ψυχικής υγείας ή στα δημόσια νοσοκομεία.
Η ενδοοικογενειακή βία αφύπνισε την Πολιτεία – «Γροθιά» στο στομάχι τα στατιστικά
Ωστόσο, αν πρόκειται για έκτακτη ανάγκη το θύμα μπορεί να καλέσει το 100 και να ενημερώσει για το τι του έχει συμβεί. Αν δε μπορεί να καλέσει το 100 μπορεί να στείλει ένα sms – μήνυμα στο 100 γράφοντας το όνομα, επώνυμο, τη διεύθυνση και το είδος της επίθεσης που δέχεται. Ακόμη, μπορεί να μεταβεί στην πλησιέστερη αστυνομική υπηρεσία ή στις κατά τόπο εισαγγελικές αρχές. Παράλληλα, υπάρχει η δυνατότητα να απευθυνθεί σε μία από τις Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας, που βρίσκονται στην έδρα κάθε περιφέρειας και κάθε περιφερειακής ενότητας, οι οποίες στελεχώνονται από εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. κοινωνιολόγοι, νομικοί, ψυχολόγοι) και είναι στη διάθεση των πολιτών.»
Το Νοέμβριο του 2019 δημιουργήθηκαν 73 Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας στην έδρα κάθε περιφέρειας και κάθε περιφερειακής ενότητας και από το 2021 έχουν ιδρυθεί σε Αστυνομικά Τμήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης 6 Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας.
Η αποτελεσματικότητα της λειτουργείας αυτών των υπηρεσιών
«Η λειτουργία εξειδικευμένων υπηρεσιών από τις αστυνομικές αρχές για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας είναι μία πρακτική που ακολουθείται και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για παράδειγμα, στην Πορτογαλία, η Εθνική Αστυνομία έχει δημιουργήσει ειδικές ομάδες για τη διαχείριση των περιστατικών (Ομάδες Έρευνας και Υποστήριξης Θυμάτων) οι οποίες έχουν κατανεμηθεί σε όλες τις περιφερειακές αστυνομικές αρχές. Στην Ιταλία, η Κρατική Αστυνομία καθιέρωσε ειδικά μέσα για τη λήψη καταθέσεων από τα θύματα με προστατευμένο τρόπο (λήψη καταθέσεων με ψυχολόγο ή σε ειδικό χώρο) , ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχουν, επίσης, ειδικές υπηρεσίες αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας.
Η Ελληνική Αστυνομία προσαρμόζεται κάθε φορά στα νέα δεδομένα και τις συνθήκες που ανακύπτουν και έτσι από το Νοέμβριο του 2019 συστάθηκαν 73 Υπηρεσίες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, από τις οποίες η μία έχει επιτελικό χαρακτήρα και βρίσκεται στο Αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας, ενώ οι υπόλοιπες 72 βρίσκονται στην έδρα κάθε περιφέρειας και κάθε περιφερειακής ενότητας της χώρας. Απαρτίζονται από εξειδικευμένο προσωπικό (π.χ. νομικοί, κοινωνιολόγοι, ψυχολόγοι) και αποσκοπούν στην προστασία και την υποστήριξη των θυμάτων, στην καλύτερη διαχείριση των καταγγελιών, στον συντονισμό όλων των εμπλεκομένων υπηρεσιών καθώς και στην εκπαίδευση και διαρκή επιμόρφωση του προσωπικού.
Επιπρόσθετα, το 2021 δημιουργήθηκαν και έξι Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας στα Α.Τ. Αγίας Παρασκευής, Αλίμου, Ομόνοιας, Πειραιά, Β’ Περιστερίου και Λευκού Πύργου. Πρόκειται για γραφεία που έχουν επιχειρησιακό χαρακτήρα, το προσωπικό των οποίων ασχολείται κατά αποκλειστικότητα με τις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Οι χώροι των γραφείων αυτών είναι ειδικά διαμορφωμένοι, ώστε τα θύματα κατά την παραμονή τους εντός αυτών να αισθάνονται άνετα και οικεία. Η δημιουργία εξειδικευμένων υπηρεσιών είναι σημαντική καθώς με αυτό τον τρόπο, γίνεται καλύτερη διαχείριση των υποθέσεων, ενώ η υποδοχή των θυμάτων είναι καταλληλότερη», εξηγεί.
Έστω ότι η αστυνομία λάβει μια ανώνυμη καταγγελία από γειτονική οικεία για περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας (λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής) και το περιπολικό της άμεσης δράσης σπεύσει στο σημείο. Ανοίγει η πόρτα και οι αστυνομικοί αντικρύζουν μια γυναίκα δίχως εμφανή σημάδια κακοποίησης και έναν άνδρα, ο οποίος προσποιείται ότι δε συμβαίνει κάτι. Οι αστυνομικοί ρωτούν τη γυναίκα εάν είναι όλα καλά και εκείνη γνέφει καταφατικά. Τι γίνεται σ’ αυτή την περίπτωση; Με ποιον τρόπο μπορεί να βοηθηθεί μια γυναίκα που κακοποιείται καθημερινά αλλά δεν φέρει πάντοτε σημάδια σωματικής βίας;
«Αρχικά είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ως ενδοοικογενειακή βία (σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, και αντίστοιχα σύμφωνα με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης που έχει ενσωματωθεί στην εθνική μας νομοθεσία) ορίζονται όλες εκείνες οι πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, λεκτικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων, ανεξάρτητα του κατά πόσο ο δράστης έχει μοιρασθεί την ίδια κατοικία με το θύμα.
Επομένως, αφορά μία σειρά από αξιόποινες πράξεις ,όπως για παράδειγμα: η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας, η σωματική βλάβη, η απειλή, η παράνομη βία, η κατάχρηση σε ασέλγεια, ο ενδοοικογενειακός βιασμός και η ενδοοικογενειακή ανθρωποκτονία.
Συνεπώς, η ενδοοικογενειακή βία δεν αφορά μόνο τη σωματική κακοποίηση αλλά και την ψυχολογική ή λεκτική. Είναι αξιοσημείωτο ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η βία μέσα στις σχέσεις κλιμακώνεται. Συνήθως, στα πρωϊμα στάδια μίας βίαιης σχέσης εκδηλώνεται η λεκτική ή η ψυχολογική κακοποίηση, την οποία σταδιακά διαδέχεται η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση. Έσχατο στάδιο της κακοποιητικής σχέσης μπορεί να είναι ακόμα και η ανθρωποκτονία του θύματος. Αλλά ακόμα και αν πρόκειται για συναισθηματική κακοποίηση είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα σημάδια αυτής παραμένουν ανεξίτηλα μέσα στο χρόνο και επηρεάζουν δραματικά τη μετέπειτα ζωή του ατόμου.
Από τη στιγμή που θα γίνει η καταγγελία στις αστυνομικές Αρχές γίνεται μία σειρά δικονομικών και ανακριτικών ενεργειών από τους αστυνομικούς υπαλλήλους, με βασικό γνώμονα την προστασία των θυμάτων και τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Μάλιστα, ακόμα σε περίπτωση ανώνυμης καταγγελίας από μάρτυρα, πραγματοποιείται διερεύνηση αυτής καθότι πρόκειται για ένα αδίκημα που διώκεται αυτεπάγγελτα. Έτσι, οι αστυνομικές Αρχές δρουν άμεσα, με ευαισθησία και σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια», εξηγεί αναλυτικά.
Ο άνδρας αστυνομικός «αγγίζει» τις ευαίσθητες πτυχές της κακοποιημένης γυναίκας
Την ανάθεση της προανάκρισης των εγκλημάτων βιασμού και σεξουαλικής βίας και κακοποίησης, αποκλειστικά σε γυναίκες αστυνομικούς, είχε ζητήσει από τους αρμόδιους υπουργούς Δικαιοσύνης και προστασίας του Πολίτη, ο βουλευτής της ΝΔ, Άγγελος Τσιγκρής. Ποια είναι η προσωπική σας άποψη;
«Η εξέταση των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης – παρενόχλησης, ενδοοικογενειακής βίας και trafficking (εμπορίας ανθρώπων) από αστυνομικό του ιδίου φύλου είναι μία μέθοδος που συναντάται σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, καθώς με αυτό τον τρόπο εδραιώνονται ευκολότερα σχέσεις εμπιστοσύνης ανάμεσα στον εξεταζόμενο και στον αστυνομικό. Αυτή η οδηγία υφίσταται διατυπωμένη και σε σχετικά εγχειρίδια ενεργειών του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας. Ωστόσο, ο αστυνομικός οργανισμός παραμένει ένας επαγγελματικός χώρος, όπου κυριαρχεί το αντρικό στοιχείο.Άρα, είναι πιθανό η λήψη της κατάθεσης της γυναίκας θύματος να πραγματοποιηθεί από άντρα αστυνομικό. Για αυτό πραγματοποιούνταν και πραγματοποιούνται εκπαιδεύσεις στο πλαίσιο των οποίων περιγράφεται ο ενδεδειγμένος τρόπος εξέτασης του θύματος, εκπαιδεύσεις που απευθύνονται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άντρες αστυνομικούς. Το τελευταίο χρονικό διάστημα, έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου τόσο από την πολιτεία όσο και από φορείς και την κοινωνία των πολιτών για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας. Φωνές στις οποίες ως πρότινος, δεν δινόταν σημασία πλέον ακούγονται. Πάντα βέβαια υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Όπως πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι όταν κάποιος/α μας αφηγείται μία ιστορία, καλό θα είναι να τον ακούσουμε με προσοχή τα λεγόμενα του, γιατί πίσω από αυτά μπορεί να βρίσκονται κάποια σημάδια κακοποιητικής συμπεριφοράς, τα οποία δεν αντιλαμβάνεται καθώς είναι εγκλωβισμένος/η μέσα σε έναν ασφυκτικό κλοιό. Αλλά εμείς, ως συνομιλητές του μπορεί να είμαστε σε θέση να τα εντοπίσουμε», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Και καταλήγει με τη φράση: «Ας γίνει, λοιπόν, στόχος όλων μας η ενθάρρυνση των θυμάτων να μιλήσουν, να σπάσουν τη σιωπή τους, ώστε να προστατευθούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους».
Παραπομπές:
[1] Ετήσια Έκθεση Έργου Υπηρεσιών Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας Ελληνικής Αστυνομίας, για το έτος 2020. Σημειώνεται ότι με τη νέα μηχανογραφική εφαρμογή καταγραφής των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας της Διεύθυνσης Πληροφορικής/ Αρχηγείο Ελληνικής Αστυνομίας το 2020 καταγράφηκαν 6.591 υποθέσεις αντί 5.413 που καταγράφηκαν με το παλαιότερο σύστημα για το έτος 2020.
[2] Στοιχεία από τη Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου
[3] French National Institute of Statistics and Economic Studies (INSEE)
