Ο ποιητής Νίκος Καρούζος θεωρείται από τους σημαντικότερους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Μαθητής γυμνασίου ο Καρούζος εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και συμμετέχει στην αντίσταση.
Το 1945, άριστος μαθητής, ξεκινάει τις σπουδές του στη Νομική Σχολή στην Αθήνα, αλλά δεν τις ολοκληρώνει ποτέ εξαιτίας της πολιτικής του δράσης και της αφιέρωσής του στην ποίηση. Τον Ιούνιο του 1946 γλιτώνει τη σύλληψη και εκτέλεσή του από την Οργάνωση Χ και το 1947 και ενώ μαίνεται ο Εμφύλιος Πόλεμος, ο Καρούζος εξορίζεται στην Ικαρία. Λίγα χρόνια μετά, το 1951, υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία στη Μακρόνησο, απ’ όπου απολύεται το 1953 μετά από μία κρίση νευρικού κλονισμού.
Κατά την περίοδο 1944-1945 δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά, αλλά τα πρώτα του βήματα στα ελληνικά γράμματα σημειώνονται το 1949 με το ποίημα «Σίμων ο Κυρηναίος» στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας», ακολουθούν δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζών σε περιοδικά, όπως τα Αθηναϊκά Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης, Νέα Εστία, Ευθύνη, Σύνορο, Τομές, Η Λέξη, ενώ το 1953 εκδίδονται οι δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του «Η επιστροφή του Χριστού» και «Νέες Δοκιμές». Υπήρξε πολυγραφότατος ποιητής αλλά και δοκιμιογράφος. Η καταξίωση και η αναγνώρισή του από τους λογοτεχνικούς κύκλους έρχεται μέσα στη δεκαετία του ’60 με τις συλλογές «Η έλαφος των άστρων», «Ο υπνόσακκος» και «Πενθήματα». Τιμήθηκε με πολλά βραβεία όπως το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1963), το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα (1963), το Α’ Εθνικό Βραβείο Ποίησης (1972) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1988).
Το τελευταίο του ποιητικού έργο με τίτλο «Αιώρηση», το έγραψε στις 29 Αυγούστου 1990 στο νοσοκομείο Υγεία, όπου νοσηλευόταν για δύο χρόνια με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ένα μήνα μετά, ο Νίκος Καρούζος αφήνει την τελευταία του πνοή, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, σε ηλικία 64 ετών.
Τον χαρακτήρισαν ως «τοξικομανή των λέξεων» και την ποίησή του φιλοσοφική και μυστική, όχι τόσο μεταφυσική, όσο συνδεδεμένη με μία υπαρξιακή αγωνία που επιχειρεί να ανακαλύψει τη σχέση του εγώ με τα όρια του σύμπαντος. Ο ποιητικός λόγος του Καρούζου ανανέωσε την ελληνική ποίηση μέσα από μια λακωνικότητα που επιμένει να αναδεικνύει το γλωσσικό πλούτο και το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο θανάτου του Νίκου Καρούζου, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, παρουσίασε την εκπομπή: "ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ"
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Τέχνη και Πολιτισμός», παραγωγής 1989, αφιερωμένο στον ποιητή Νίκο Καρούζο και σε σκηνοθεσία Σταύρου Στρατηγάκου, παρουσιάζονται δύο συνεντεύξεις του ποιητή από το 1988 στην δημοσιογράφο και συγγραφέα Έλενα Χουζούρη και από το 1989 στον ποιητή και μεταφραστή Γιώργο Καραβασίλη. Παράλληλα ο κριτικός θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Γιώργος Καραβασίλης, ο ποιητής και ψυχίατρος Μανόλης Πρατικάκης και ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης, μιλούν για το έργο, τον λόγο και το περιεχόμενο της ποίησης του Νίκου Καρούζου.
Ο Νίκος Καρούζος συζητάει με την Έλενα Χουζούρη για το απρόοπτο και την πολλαπλότητα στη ζωή, τη σημασία της ύλης και τον θάνατο της φιλοσοφίας. Ο Καρούζος εξηγεί την απαραίτητη συνθήκη για κάθε αληθινό ποιητή, να περιφρονεί πολλά πράγματα βιώνοντας διαρκώς το πρόβλημα της ποίησης, ένα βάσανο από το οποίο η λύτρωση έρχεται μόνο με το θάνατο. Μιλάει επίσης για τη μόνιμη αντιδικία του ποιητή με τη ιστορική πραγματικότητα και περιγράφει την ενοχλητική υλοφροσύνη, όπως την αποκαλεί, της σύγχρονης εποχής, ως απόρροια και των παραπολιτικών τεχνασμάτων του καπιταλιστικού συστήματος απέναντι στο φόβο της Ανατολής. Ο Καρούζος ισχυρίζεται πως πλέον η ποίηση και το βιβλίο βρίσκονται εκτός ρεύματος και πνεύματος της εποχής.
Η δεύτερη συνέντευξη παρουσιάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Το 1989 ο Νίκος Καρούζος δέχτηκε να παραχωρήσει την εν λόγω συνέντευξη αρνούμενος ωστόσο να εμφανιστεί ο ίδιος στο πλαίσιο αυτής της συνομιλίας γιατί όπως λέει «πλέον ο λόγος μου έχει ξεπεράσει την εικόνα του προσώπου μου».
Ακούμε λοιπόν αποσπάσματα της συνέντευξης και παράλληλα οι Κώστας Γεωργουσόπουλος, Γιώργος Καραβασίλης, Μανόλης Πρατικάκης, Αντώνης Φωστιέρης μιλούν για το έργο του Καρούζου. Υπογραμμίζουν τις ρίζες της ποίησής του στην ελληνική παράδοση από τον Όμηρο μέχρι και σήμερα, τη σύνδεση δυτικού πολιτισμού και ανατολής μέσα από τα ποιήματά του. Αναφέρονται στην απόρριψη του Καρούζου από την ελληνική κοινωνία με αποτέλεσμα να ζει σε άθλιες συνθήκες με στερήσεις πολλές, χωρίς βεβαίως να ζητάει ο ίδιος τίποτα. Εντοπίζονται οι φιλοσοφικές ρίζες της ποίησης του Καρούζου στην προσωκρατική φιλοσοφία, μια οντολογική ποίηση όπου ο κόσμος γεννιέται μαζί με τη λέξη. Τον χαρακτηρίζουν ως μοντέρνο ποιητή, ο οποίος συνδέει το καθημερινό και το πραγματικό με το μαγικό. Η ποίησή του εξηγούν πως είναι πνευματική, δεν απευθύνεται πρωτίστως στην αισθητική μας, αλλά στο πνεύμα και την ιστορία του.
Ο Καρούζος σχολιάζει τη σχέση εγωτικισμού και ασκητισμού στο έργο του και αναφέρει πως «Η αλητεία σε συνάρτηση με το τίποτα καθορίζει τη φαινομενικότητα της ύπαρξης». Για την ύπαρξη λέει ότι το δυστύχημά της είναι το δημιουργούμενο χάσμα μέσα στο οποίο η ποίηση αναλαμβάνει έργο νοσηλευτικό. Σύμφωνα με τον Καρούζο ο ποιητής έχει πεπρωμένο την θυσία του στην ποίηση και στην Ελλάδα θυσιάζεται επιπλέον κοινωνικά και οικονομικά. Για τη Νεοελληνική ποίηση πιστεύει ότι κατέχει μια εξέχουσα θέση στο παγκόσμιο στερέωμα και παροτρύνει τους νέους ποιητές να σεβαστούν τις υψηλές απαιτήσεις της γλώσσας μας και να αξιοποιήσουν ευρύτατα το διαχρονικό της πλούτο.
Αρχισυντάκτης: Σπύρος Κατσίμης
Σκηνοθεσία: Σταύρος Στρατηγάκος
έτος παραγωγής: 1990
Κατά την περίοδο 1944-1945 δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα στο περιοδικό της ΕΠΟΝ Νέα Γενιά, αλλά τα πρώτα του βήματα στα ελληνικά γράμματα σημειώνονται το 1949 με το ποίημα «Σίμων ο Κυρηναίος» στο περιοδικό «Ο Αιώνας μας», ακολουθούν δημοσιεύσεις ποιημάτων και πεζών σε περιοδικά, όπως τα Αθηναϊκά Γράμματα, Επιθεώρηση Τέχνης, Νέα Εστία, Ευθύνη, Σύνορο, Τομές, Η Λέξη, ενώ το 1953 εκδίδονται οι δύο πρώτες ποιητικές συλλογές του «Η επιστροφή του Χριστού» και «Νέες Δοκιμές». Υπήρξε πολυγραφότατος ποιητής αλλά και δοκιμιογράφος. Η καταξίωση και η αναγνώρισή του από τους λογοτεχνικούς κύκλους έρχεται μέσα στη δεκαετία του ’60 με τις συλλογές «Η έλαφος των άστρων», «Ο υπνόσακκος» και «Πενθήματα». Τιμήθηκε με πολλά βραβεία όπως το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1963), το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα (1963), το Α’ Εθνικό Βραβείο Ποίησης (1972) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1988).
Το τελευταίο του ποιητικού έργο με τίτλο «Αιώρηση», το έγραψε στις 29 Αυγούστου 1990 στο νοσοκομείο Υγεία, όπου νοσηλευόταν για δύο χρόνια με σοβαρά προβλήματα υγείας. Ένα μήνα μετά, ο Νίκος Καρούζος αφήνει την τελευταία του πνοή, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, σε ηλικία 64 ετών.
Τον χαρακτήρισαν ως «τοξικομανή των λέξεων» και την ποίησή του φιλοσοφική και μυστική, όχι τόσο μεταφυσική, όσο συνδεδεμένη με μία υπαρξιακή αγωνία που επιχειρεί να ανακαλύψει τη σχέση του εγώ με τα όρια του σύμπαντος. Ο ποιητικός λόγος του Καρούζου ανανέωσε την ελληνική ποίηση μέσα από μια λακωνικότητα που επιμένει να αναδεικνύει το γλωσσικό πλούτο και το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας.
Το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή την επέτειο θανάτου του Νίκου Καρούζου, στις 28 Σεπτεμβρίου 1990, παρουσίασε την εκπομπή: "ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΖΟΣ"
Σε αυτό το επεισόδιο της σειράς ντοκιμαντέρ «Τέχνη και Πολιτισμός», παραγωγής 1989, αφιερωμένο στον ποιητή Νίκο Καρούζο και σε σκηνοθεσία Σταύρου Στρατηγάκου, παρουσιάζονται δύο συνεντεύξεις του ποιητή από το 1988 στην δημοσιογράφο και συγγραφέα Έλενα Χουζούρη και από το 1989 στον ποιητή και μεταφραστή Γιώργο Καραβασίλη. Παράλληλα ο κριτικός θεάτρου Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο Γιώργος Καραβασίλης, ο ποιητής και ψυχίατρος Μανόλης Πρατικάκης και ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης, μιλούν για το έργο, τον λόγο και το περιεχόμενο της ποίησης του Νίκου Καρούζου.
Ο Νίκος Καρούζος συζητάει με την Έλενα Χουζούρη για το απρόοπτο και την πολλαπλότητα στη ζωή, τη σημασία της ύλης και τον θάνατο της φιλοσοφίας. Ο Καρούζος εξηγεί την απαραίτητη συνθήκη για κάθε αληθινό ποιητή, να περιφρονεί πολλά πράγματα βιώνοντας διαρκώς το πρόβλημα της ποίησης, ένα βάσανο από το οποίο η λύτρωση έρχεται μόνο με το θάνατο. Μιλάει επίσης για τη μόνιμη αντιδικία του ποιητή με τη ιστορική πραγματικότητα και περιγράφει την ενοχλητική υλοφροσύνη, όπως την αποκαλεί, της σύγχρονης εποχής, ως απόρροια και των παραπολιτικών τεχνασμάτων του καπιταλιστικού συστήματος απέναντι στο φόβο της Ανατολής. Ο Καρούζος ισχυρίζεται πως πλέον η ποίηση και το βιβλίο βρίσκονται εκτός ρεύματος και πνεύματος της εποχής.
Η δεύτερη συνέντευξη παρουσιάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Το 1989 ο Νίκος Καρούζος δέχτηκε να παραχωρήσει την εν λόγω συνέντευξη αρνούμενος ωστόσο να εμφανιστεί ο ίδιος στο πλαίσιο αυτής της συνομιλίας γιατί όπως λέει «πλέον ο λόγος μου έχει ξεπεράσει την εικόνα του προσώπου μου».
Ακούμε λοιπόν αποσπάσματα της συνέντευξης και παράλληλα οι Κώστας Γεωργουσόπουλος, Γιώργος Καραβασίλης, Μανόλης Πρατικάκης, Αντώνης Φωστιέρης μιλούν για το έργο του Καρούζου. Υπογραμμίζουν τις ρίζες της ποίησής του στην ελληνική παράδοση από τον Όμηρο μέχρι και σήμερα, τη σύνδεση δυτικού πολιτισμού και ανατολής μέσα από τα ποιήματά του. Αναφέρονται στην απόρριψη του Καρούζου από την ελληνική κοινωνία με αποτέλεσμα να ζει σε άθλιες συνθήκες με στερήσεις πολλές, χωρίς βεβαίως να ζητάει ο ίδιος τίποτα. Εντοπίζονται οι φιλοσοφικές ρίζες της ποίησης του Καρούζου στην προσωκρατική φιλοσοφία, μια οντολογική ποίηση όπου ο κόσμος γεννιέται μαζί με τη λέξη. Τον χαρακτηρίζουν ως μοντέρνο ποιητή, ο οποίος συνδέει το καθημερινό και το πραγματικό με το μαγικό. Η ποίησή του εξηγούν πως είναι πνευματική, δεν απευθύνεται πρωτίστως στην αισθητική μας, αλλά στο πνεύμα και την ιστορία του.
Ο Καρούζος σχολιάζει τη σχέση εγωτικισμού και ασκητισμού στο έργο του και αναφέρει πως «Η αλητεία σε συνάρτηση με το τίποτα καθορίζει τη φαινομενικότητα της ύπαρξης». Για την ύπαρξη λέει ότι το δυστύχημά της είναι το δημιουργούμενο χάσμα μέσα στο οποίο η ποίηση αναλαμβάνει έργο νοσηλευτικό. Σύμφωνα με τον Καρούζο ο ποιητής έχει πεπρωμένο την θυσία του στην ποίηση και στην Ελλάδα θυσιάζεται επιπλέον κοινωνικά και οικονομικά. Για τη Νεοελληνική ποίηση πιστεύει ότι κατέχει μια εξέχουσα θέση στο παγκόσμιο στερέωμα και παροτρύνει τους νέους ποιητές να σεβαστούν τις υψηλές απαιτήσεις της γλώσσας μας και να αξιοποιήσουν ευρύτατα το διαχρονικό της πλούτο.
Αρχισυντάκτης: Σπύρος Κατσίμης
Σκηνοθεσία: Σταύρος Στρατηγάκος
έτος παραγωγής: 1990
