Ιδιωτικής ετικέτας (Private Label - PL) είναι όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των προϊόντων που αγοράζουν οι καταναλωτές από τα σούπερ μάρκετ.
Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος σε συνδυασμό με το σφοδρό κύμα ανατιμήσεων στο ράφι, απόρροια της ενεργειακής κρίσης και της αύξησης τιμών των πρώτων υλών, αλλάζουν τις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών και σκληραίνουν τους όρους του παιχνιδιού για τα επώνυμα καταναλωτικά είδη.
Ετήσια έρευνα που πραγματοποίησε το Εργαστήριο Μάρκετινγκ του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε τυχαίο δείγμα 1.500 νοικοκυριών με μηχανογραφημένο σύστημα CATI, έδειξε ότι το 31,8% των προϊόντων που αγοράζουν οι καταναλωτές από τα σούπερ μάρκετ είναι ιδιωτικής ετικέτας. Το συγκεκριμένο ποσοστό αποτελεί το υψηλότερο που έχει καταγραφεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της έρευνας.
Στο θέμα της τιμής, η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος 86,4% (από 72,9% πέρυσι) θεωρεί ότι τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας έχουν καλύτερη τιμή.
Σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι ότι το 31,6% (31,2% πέρυσι) των ερωτηθέντων πιστεύει ότι είναι προϊόντα χειρότερης ποιότητας και το 57,5% (52,5% πέρυσι) ίδιας ποιότητας, ενώ το 10,9% (16,3% πέρυσι) τα θεωρεί ανώτερης ποιότητας από τις μάρκες των κατασκευαστών.
Το 44,8% (38,9% πέρυσι) του δείγματος βρίσκει τις συσκευασίες των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας χειρότερες, το 10,8% (11,4% πέρυσι) καλύτερες και το 44,4% (49,7% πέρυσι) εφάμιλλες με εκείνες των καθιερωμένων μαρκών. Σε ερώτηση σφαιρικής αξιολόγησης των προϊόντων, το 29,4% (28,6% πέρυσι) των ερωτηθέντων θεωρεί τις ιδιωτικές ετικέτες χειρότερες, το 11,5% (15,9% πέρυσι) καλύτερες, ενώ το 59,1% (55,8% πέρυσι) τις θεωρεί ίδιες με τις μάρκες των γνωστών κατασκευαστών. Αναφορικά με τον βαθμό ικανοποίησης του καταναλωτή από τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, δυσαρεστημένοι δήλωσαν το 4,9% (5,3% πέρυσι), ικανοποιημένοι το 63,1% (56,8% πέρυσι), ενώ ούτε ικανοποιημένοι και ούτε δυσαρεστημένοι είναι το 32% (37,9 πέρυσι) του δείγματος.
Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γεώργιος Μπάλτας, καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών στην τρέχουσα χρονική περίοδο, η ιδιωτική ετικέτα αναμένεται να ενισχυθεί σημαντικά τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς από την οικονομική πίεση που ασκείται στους καταναλωτές, εξαιτίας της ενεργειακής και πληθωριστικής κρίσης. «Οι καταναλωτές αναζητούν οικονομικότερες αγοραστικές επιλογές και η συμπεριφορά τους ενισχύει το μερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, στον βαθμό που αυτά συνεχίζουν να προσφέρονται σε αισθητά χαμηλότερες τιμές και δεν απειλούνται από δυνατές προωθητικές ενέργειες του ανταγωνισμού» σημειώνει ο κ. Μπάλτας.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι διεθνείς επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι «η γενικότερη ισχύς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας επηρεάζεται αρκετά από μακροοικονομικούς παράγοντες. Το συνολικό μερίδιο αγοράς της ιδιωτικής ετικέτας τείνει να αυξάνεται όταν επιδεινώνονται οι οικονομικές συνθήκες, καθώς οι καταναλωτές στρέφονται σε προϊόντα χαμηλότερης τιμής, εξαιτίας της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος τους. Επομένως, σε μία κατηγορία προϊόντων, η ιδιωτική ετικέτα θα κερδίζει πωλήσεις που θα αποσπά από τον ανταγωνισμό, εφόσον όμως προσφέρει στους καταναλωτές κωδικούς χαμηλότερου κόστους». Προσθέτει μάλιστα ότι «η ισχύς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας εξαρτάται επίσης από τον βαθμό συγκέντρωσης του λιανικού εμπορίου σε μία χώρα. O υψηλός βαθμός συγκέντρωσης και η διαμόρφωση ολιγοπωλιακών συνθηκών στο λιανικό εμπόριο προάγουν την ιδιωτική ετικέτα, καθώς οι εμπορικές αλυσίδες της χώρας είναι λιγότερες, μεγαλύτερες και ισχυρότερες».
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο κ. Μπάλτας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, το μερίδιο αξίας πωλήσεων (μερίδιο τζίρου) των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι αισθητά μεγαλύτερο από το μερίδιο που έχουν στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, με βάση στοιχεία του έτους 2021, το μερίδιο αξίας της ιδιωτικής ετικέτας στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 42,1%, στην Ελβετία 51,9%, στην Ισπανία 41,6% και στην Ολλανδία 43,8%. Τα μερίδια όγκου πωλήσεων είναι ακόμα μεγαλύτερα για την ιδιωτική ετικέτα. Για παράδειγμα, το μερίδιο όγκου πωλήσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθε στο 50,4%, στην Ελβετία 57,6%, στην Ισπανία 49,9% και στην Ολλανδία 49,8%, κατά το προηγούμενο έτος. Η ελληνική αγορά ακολουθεί σταθερά τη διεθνή μακροχρόνια τάση ανάπτυξης τέτοιων καταναλωτικών προϊόντων, τα οποία αυξάνουν την ποικιλία τους και το φάσμα των κατηγοριών προϊόντων όπου είναι διαθέσιμα. Ταυτόχρονα, έχουν αναπτυχθεί κωδικοί ιδιωτικής ετικέτας υψηλότερης ποιότητας και τιμής για να καλύψουν πληρέστερα τις ετερογενείς προτιμήσεις των καταναλωτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδιωτική ετικέτα εμφανίζεται συχνότερα και σε εξειδικευμένα τμήματα αγοράς, όπως τα βιολογικά τυποποιημένα τρόφιμα.
Τα PL κερδίζουν το καλάθι των αγορών
Η μεγάλη ταχύτητα ανάπτυξης των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στην ελληνική αγορά αποδεικνύεται από τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών IRI που δείχνουν ότι οι πωλήσεις σε αξία αυξήθηκαν κατά 10,2% από τον Ιανουάριο έως και τον Ιούλιο εφέτος διαμορφώνοντας μερίδιο αγοράς στο 15,9% από 14,8% το 2021. Αντίστοιχα, οι πωλήσεις σε αξία των επώνυμων (branded) προϊόντων το ίδιο διάστημα αυξήθηκαν κατά 1,2%.
Το ίδιο διάστημα οι συνολικές πωλήσεις των ταχυκίνητων καταναλωτικών προϊόντων στα σούπερ μάρκετ σε αξία σημείωσαν άνοδο κατά 2,8%, που οφείλεται στις ανατιμήσεις και όχι στη μεγαλύτερη κατανάλωση. Συγκεκριμένα, οι πωλήσεις έφτασαν τα 4,79 δισ. ευρώ από 4,66 δισ. ευρώ το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Η παράλληλη πτώση σε όγκους (-1,7% στα συσκευασμένα προϊόντα) διατηρείται, προς το παρόν, σε ήπια επίπεδα.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Βαγγέλης Φώσκολος, Senior Consultant IRI Hellas «οι καταναλωτές στρέφονται όλο και περισσότερο σε φθηνότερα brands και προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, για να διατηρήσουν, στο βαθμό που μπορούν, τα επίπεδα κατανάλωσης και το μέγεθος του καλαθιού».
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι ανατιμήσεις στο 7μηνο κυμαίνονται στο σύνολο 4% (4,3% για τα brands και 6,5% για τα PL) ενώ καταγράφεται πτώση στο ποσοστό της αξίας πωλήσεων που πραγματοποιείται υπό καθεστώς προώθησης. Συνολικά οι προωθητικές ενέργειες στα ταχυκίνητα καταναλωτικά προϊόντα αντιστοιχούσαν στο 24,5% των πωλήσεων που πραγματοποιήθηκαν στο 7μηνο του 2022 έναντι 25,9% την ίδια χρονική περίοδο πέρυσι. Ειδικά στα τρόφιμα το αντίστοιχο ποσοστό εφέτος είναι 23,8%, από 24,8% πέρυσι. Πίσω από αυτή τη μείωση των προωθητικών ενεργειών, σύμφωνα με τον κ. Φώσκολο, κρύβονται δύο λόγοι: «είτε ένα ποσοστό εταιρειών δεν μπορεί να ακολουθήσει το περυσινό προωθητικό πλάνο (πίεση περιθωρίων κέρδους λόγω αύξησης κόστους, περιορισμός promo budget), είτε ένα μερίδιο των καταναλωτών δεν έχουν την δυνατότητα/διάθεση να στοκάρουν, όπως παλιότερα σε περιπτώσεις προωθητικών ενεργειών».
Αναφορικά με το τελευταίο τετράμηνο του έτους ο κ. Φώσκολος εκτιμά ότι ο Σεπτέμβριος θα είναι κρίσιμος μήνας καθώς αποτελεί παραδοσιακά περίοδο μεγάλης κατανάλωσης. Διευκρινίζει ωστόσο ότι «εφέτος ο Σεπτέμβριος έρχεται μετά από συνεχόμενους μήνες κλιμακούμενου πληθωρισμού και αυξήσεων του κόστους διαβίωσης, παράγοντες που πιέζουν ολοένα και περισσότερο το διαθέσιμο εισόδημα αλλά και επηρεάζουν την διάθεση των καταναλωτών να δαπανήσουν. Ίσως λοιπόν να δούμε απότομες μειώσεις στα επίπεδα κατανάλωσης που θα βαρύνουν την εικόνα ολόκληρης της χρονιάς».
Την ίδια στιγμή ενδιαφέρον παρουσιάζουν, σύμφωνα με τον ίδιο, οι κινήσεις των εταιρειών, στις οποίες προχωρούν για να «απαντήσουν» στις εξελισσόμενες συνθήκες της καταναλωτικής ζήτησης. Όπως σημειώνει ο κ. Φώσκολος, σε αυτές τις κινήσεις περιλαμβάνονται η μείωση ποσότητας στο προϊόν, με σκοπό την διατήρηση της ίδιας τιμής ανά τεμάχιο ή την προσπάθεια ελαχιστοποίησης της αύξησης (το λεγόμενο και φαινόμενο shrinkflation), η μείωση/αλλαγή των υλικών συσκευασίας, καθώς και η επανεξέταση του προϊοντικού χαρτοφυλακίου και της στρατηγικής marketing με σκοπό την στόχευση του καταναλωτή της κατηγορίας (και των επιμέρους target groups), με το κατάλληλο προϊόν, στην κατάλληλη τιμή/ συσκευασία με ένα ολοκληρωμένο μοντέλο marketing.
Μεγαλώνει η ανησυχία και ο φόβος των καταναλωτών
Με τις προβλέψεις οικονομικών αναλυτών να κάνουν λόγο για διατήρηση του πληθωρισμού στο ράφι και το 2023 οι καταναλωτές προετοιμάζονται για ένα δύσκολο χειμώνα. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) σε δείγμα 1.000 καταναλωτών, ο μεγαλύτερος φόβος πλέον προέρχεται από την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά λόγω της ενεργειακής κρίσης και των ανατιμήσεων. Το 31% δηλώνει ότι νιώθει άγχος, το 29% θυμό, το 25% φόβο και το 23% ανασφάλεια, ενώ ένα ποσοστό 5% δηλώνει ακόμα και πανικό. Μόλις 2% δηλώνει αδιάφορο.
Ειδικότερα το πρόβλημα του πληθωρισμού και των ανατιμήσεων αξιολογείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα των καταναλωτών από το 52% του κοινού, ενώ ακολουθεί το κόστος ενέργειας με 39% και αρκετά χαμηλότερα ο πόλεμος στην Ουκρανία με 4%, οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις με 4% και τέλος η πανδημία COVID-19 με μόλις 1%. Συγκρινόμενο μάλιστα το πρόβλημα των σημερινών ανατιμήσεων με παρελθούσες κρίσεις όπως η δημοσιονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 ή η κρίση του κορονοϊού 2020-2021, το κοινό θεωρεί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό 64% ότι η σημερινή κρίση είναι χειρότερη. Ακολουθεί η δημοσιονομική κρίση της δεκαετίας του 2010 με 30% και τέλος η κρίση του κορονοϊού με 6%.
Εξειδικεύοντας τις κατηγορίες των ανατιμήσεων, από την έρευνα προκύπτει ότι το κόστος ενέργειας και θέρμανσης είναι το πιο επιβαρυντικό για το κοινό σε ποσοστό 56% και ακολουθούν τα προϊόντα τροφίμων σε ποσοστό 27%, τα κόστη καυσίμων και μεταφορών με 13% και τέλος τα προϊόντα εκτός τροφίμων με μόλις 1%. Τέλος, αντίστοιχες είναι οι απαντήσεις του κοινού σε σχέση με ποιες δαπάνες χρειάζονται μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια, με το 97% να δηλώνει στην ενέργεια (89% πολύ), το 93% στα καύσιμα (74% πολύ), το 86% στα τρόφιμα (αλλά μόλις 48% πολύ) και το 69% στην κατοικία-ενοίκια (μόλις 42% πολύ).
