Η λέξη Ειρεσιώνη προέρχεται από το είρος= έριον, μαλλί. είναι κλάδος αγριελιάς. Η κίνηση αυτή ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του έτους που τελείωνε και παράκληση για εξακολούθηση της γονιμότητας και κατά το επόμενο. Η Ειρεσιώνη ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον Απόλλωνα, τον Ήλιο και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη).
Την εβδόμη ημέρα λοιπόν του μηνός Πυανεψιώνος (22 Σεπτεμβρίου-20 Οκτωβρίου), αμφιθαλείς παίδες, παιδιά δηλαδή των οποίων και οι δύο γονείς ζούσαν, περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους της πόλης των Αθηνών και τραγουδούσαν τα κάλαντα (καλένδες) από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας το αντίστοιχο φιλοδώρημά από τους νοικοκυραίους. Όταν έφθαναν έξω από το σπίτι, κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την επόμενη χρονιά οπότε και την έκαιγαν τοποθετώντας τη νέα Ειρεσιώνη. Να σημειώσουμε ότι τα αρχαιοελληνικά κάλαντα δεν είχαν, ως φαίνεται, θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά μάλλον κοινωνικό και χρονικό/ημερολογιακό.
Ουσιαστικά λοιπόν, η Ειρεσιώνη αποτελεί τον πρόγονο του στολισμού των δέντρων και ασφαλώς του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Πρόκειται για ένα αντιδάνειο όπως θα λέγαμε στη γλωσσολογία. Η Ειρεσιώνη ταξίδεψε μέσω των Ελλήνων ταξιδευτών και των ευρωπαίων περιηγητών στη ρημαγμένη Ελλάδα στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες όπου ασφαλώς δεν υπήρχαν ελιές, υπήρχαν όμως έλατα. Τα έλατα και τα άλλα δέντρα των βόρειων δασών άρχισαν να στολίζονται και κάπως έτσι το βάρβαρο ειδωλολατρικό έθιμο της Ειρεσιώνης που καταδικάστηκε εν καιρώ Βυζαντίου, επέστρεψε πίσω εξευρωπαϊσμένο, χριστουγεννοποιημένο και διόλου ενοχλητικό πια τον καιρό του Όθωνος και των Βαυαρών στην Ελλάδα του 1840 που προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της.
Ο Πλούταρχος μας διασώζει:
«Ειρεσιώνη σύκα φέρει και πίονας άρτους (πιόνας=αφράτοι)
και μέλι εν κοτύλη και έλαιον αναψήσασθαι (κοτύλη=ποτήρι)
και κύλικ” εύζωρον, ως αν μεθύουσα καθεύδη» (=και γεμάτο μπουκάλι για να μεθύσεις και να κοιμηθείς)
Στον Πλούταρχο επίσης, διαβάζουμε: "Γενομένου του κλήρου παραλαβών τούς λαχόντας ο Θησεύς εκ του πρυτανείου και παρελθών εις Δελφίνιον, έθηκεν υπέρ αυτών τωι Απόλλωνι την ικετηρίαν. Ην δε κλάδος από της ιεράς ελαίας ερίωι λευκώι κατεστεμμένος". Ο Θησέας πρώτος δηλαδή έφτιαξε την Ειρεσιώνη παίρνοντας κλαδί ελιάς και αφιερώνοντάς στον Απόλλωνα ως ικετήριο.
Υπάρχουν και άλλες εκδοχές περί του Θησέα και της αφετηρίας της Ειρεσιώνης. Αλλά αυτές θα τις βρείτε σε πιο εξειδικευμένα βιβλία και άρθρα.
