Μαρία Παπατζέλου: «Πριν να υπάρξει κάτι, το οτιδήποτε, κάποιος το έχει από πριν ονειρευτεί»

Συνέντευξη στην Γκέλη Ντηλιά *

Τη Μαρία Παπατζέλου τη γνώρισα πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη και ήταν αδύνατο να μη της ζητήσω να μοιραστεί τις σκέψεις της, που όταν δεν αποτελούν θέματα εικαστικής δημιουργίας, γίνονται ποιήματα/ χαϊκού και ιδεογράμματα. Εικαστικός, σκηνογράφος, καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης, performer, μια καλλιτέχνιδα πολυδιάστατη και πρωτοπόρος. 

Ταξίδεψα στη Πάτρα για να δω την τελευταία της έκθεση-installation με άρωμα Ιαπωνίας όπου παρουσιάστηκε το βιβλίο της «Εσωτερικές συνδέσεις του υγρού ουρανού» (εκδ. Οδός), ανάμεσα σε κιμονό και βεντάλιες σε washi χαρτί-ειδική παραγγελία από τη χώρα του Ανατέλλοντος Ήλιου που αφηγούνταν ιστορίες απέναντι από φωτογραφίες και γερανούς με άρωμα που κατασκευάστηκε ειδικά για τα εκθέματα. Κάπως έτσι «συνδεθήκαμε».

-Θυμάσαι το πρώτο σου έργο;

Θυμάμαι να ζωγραφίζω δύο ήρωες του 1821 στο Δημοτικό, να εντυπωσιάζεται ο δάσκαλος μου και οι συμμαθητές μου και να σκέφτομαι με χαρά να κάτι που κάνω πραγματικά καλά!

-Αν η έμπνευση αποτυπωθεί σε λάθος υλικό, πόσο χάνει;

Κάθε έργο χρειάζεται να χωρέσει στο ιδανικό μέγεθος και να αποτυπωθεί με το ιδανικό υλικό, αλλά ακόμη και τα λάθη μας οδηγούν σε νέες ανακαλύψεις και προσεγγίσεις στο έργο μας.

-Τι αφηγούνται τα έργα σου;

Πρόκειται για τις εσωτερικές συνδέσεις μου με τον κόσμο μέσα μου και γύρω μου.

-Πόσες αναγνώσεις αντέχει ένα έργο;

Όσες και οι θεατές του.

-Ο προσωπικός σου κόσμος απεικονίζεται περιληπτικά ή όχι;

Νομίζω πως χτίζεται μαζί και διαμέσου των έργων μου.

-Είναι τα έργα σου σελίδες ημερολογίου;

Όχι απαραίτητα, αλλά σίγουρα ακολουθούν τις σκέψεις, τις αγωνίες και τα όνειρά μου.

-Πού πιστεύεις ότι εστιάζεται η πρώτη ματιά σε ένα έργο;

Ένα έργο σε αρπάζει με την πρώτη ματιά ή σ’ αφήνει αδιάφορο. Τα πραγματικά δυνατά έργα όμως είναι όσα θα μπορούσες να βλέπεις, να διαβάζεις κάθε μέρα, και είναι διαφορετικά για τον καθένα από εμάς.

-Ανταμείβεσαι ως εικαστικός για το χρόνο που αφιέρωσες στη σύνθεση μιας έκθεσης;

Ναι! Μέσα από το βλέμμα των θεατών που συνομιλούν με τα έργα μου και γιατί κάθε νέα έκθεση κυοφορεί πάντα την επόμενη!

-Τι «πατώματα» προτιμάς όταν δημιουργείς;

Ξύλινα, γεμάτα με τα κομμένα χαρτιά των επικολλήσεων μου.

-Μπερδεύεται το υπαρκτό με το ανύπαρκτο;

Πριν να υπάρξει κάτι, το οτιδήποτε, κάποιος το έχει από πριν ονειρευτεί.

–Με ποιους ταυτίζεσαι;

Με όσους εμμονικά δημιουργούν.

-Αν δεν ήσουν ζωγράφος, τι θα ήσουν;

Συγγραφέας – θα ήθελα πολύ!- ή αρχαιολόγος.

-Ποιους θα καλούσες σε ένα δείπνο;

Τον Γούντι Άλεν, τον Μπουκόφσκι, τον Μίλαν Κούντερα και την Σιμόν ντε Μπωβουάρ για ένα δείπνο σουρεάλ συν- γραφής!

-Αν χτυπούσε τώρα το τηλέφωνο, ποιος/α θα ήθελες να ήταν;

Οι δύο πιο αγαπημένοι μου φίλοι που μένουν στο εξωτερικό και μου λείπουν πολύ.

-Τι μουσική σε συνοδεύει στο εργαστήριο σου;

Εκτός από λαϊκά σχεδόν τα πάντα, αναλόγως την διάθεση μου, με μία έμφαση στην όπερα και την ηλεκτρονική μουσική.

-Υπάρχει μουσικό κομμάτι που θα ήθελες να ζωγραφίσεις;

Σχεδόν όλα του Moby, του R.Sakamoto και του Κ.Βήτα.

-Η εικαστική σου γλώσσα από που είναι επηρεασμένη;

Έχω πολλές επιρροές όπως και όλοι οι καλλιτέχνες έχουν. Νομίζω πως οι υποσυνείδητες επιρροές, αυτές που αντιλαμβανόμαστε αφού ολοκληρωθεί μία ενότητα έργων μας, είναι και οι περισσότερο επιδραστικές.

-Ποιο είναι το πρόσφατο ερέθισμα που θα ήθελες να απεικονίσεις;

Αυτό της συγχρονικότητας και της έννοιας της επιστροφής.

-Ο χρόνος τι χρώμα θα είχε;

Μάλλον απαλό γκρι, γιατί χωράει τα πάντα.

-Η μνήμη τι σχήμα θα είχε;

Σαν οβάλ, μεγάλη πέτρα. Με μια μικρή οπή κάπου στη μέση.

-Είναι το πινέλο μια χειροβομβίδα που απασφαλίζει;

Μάλλον ένα μαχαίρι είναι που μας ξεφλουδίζει αριστοτεχνικά, δημιουργούς και θεατές.

-Υπάρχει ένα κοινό μοτίβο σε όλα τα έργα σου;

Ναι, όσα σύμβολα επανέρχονται διαρκώς στη δουλειά μου.

-Σε συγκινεί περισσότερο η παρουσία ή η απουσία;

Η παρουσία χρειάζεται την απουσία για να αντιληφθούμε την αξία της. Η απουσία είναι συνώνυμη της ζωής.

-Οφείλει η δράση να έχει ολοκληρωθεί σε ένα έργο;

Το ίδιο το έργο είναι η ολοκλήρωση της δράσης μας για το συγκεκριμένο έργο.

-Ένα καλό όνειρο τι χρώμα θα είχε;

Βαθύ μπλε, σαν την θάλασσα, ή απαλό ροζ.

-Στο βιβλίο σου «Εσωτερικές συνδέσεις του υγρού ουρανού» (εκδ. Οδός), αναφέρεις ότι η γραφή είναι εναλλακτική της ζωγραφικής, όταν μια εικόνα δεν ζωγραφίζεται, καθώς «δεν μπορούν να γίνουν ζωγραφιές όλες οι εικόνες».

Ομολογώ ότι δεν το είχα σκεφτεί!- Ευτυχώς, που υπάρχουν και οι λέξεις!

-Είναι καταπληκτικό πώς η ποίηση στο βιβλίο σου και ειδικά τα χαϊκού ενώνουν δύο χώρες και αναδεικνύουν κοινές αρχές για την ανθρωπότητα. Ενδεικτικά θα αναφερθώ στο ιδιαίτερο χαϊκού «Ένα άγγιγμα /ελαφρύ σαν φτερό / βάρος ασήκωτο». Πόσο βάρος κουβαλάει κάτι που μπορεί να λογίζεται ως σχεδόν αβαρές;

Αυτό, της αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι μας (ο Κούντερα το έχει περιγράψει πλήρως ως ιδέα.)

-Τι σχεδιάζεις στο προσεχές μέλλον;

Τρεις νέες εκθέσεις στο εξωτερικό που συζητάω αυτόν τον καιρό και που εύχομαι να πραγματοποιηθούν στα επόμενα 2 χρόνια!

* Η Γκέλη Ντηλιά είναι ποιήτρια και συγγραφέας.