Και αυτό γιατί τα ειδικά γραφεία εξεύρεσης εργασίας που λειτουργούν σε χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας δεν έχουν εξοικειωθεί ακόµα µε τις ανάγκες των Ελλήνων αγροτών, αφού µόλις πρόσφατα έγιναν οι επαφές από θεσµικούς φορείς εκπροσώπησης (ΕΘΕΑΣ) ή το ίδιο το κράτος.
Με άλλα λόγια, το κενό εκτός από ποσοτικό, είναι και ποιοτικό. Λόγος γίνεται για τους Αλβανούς εργάτες γης, αλλά και τους Βούλγαρους, οι οποίοι έχουν στραφεί προς τα χωράφια άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Την τριάδα των προβληµάτων, ειδικά για την τρέχουσα περίοδο, έρχεται να συµπληρώσει η παρατεταµένη ανοµβρία και ο ζεστός χειµώνας αλλά και τα αυξηµένα επιτόκια.
Ενδεικτικό πάντως της κατάστασης σε ό,τι αφορά στους εργάτες γης, είναι ότι η συγκοµιδή της ελιάς, δεδοµένης και της φετινής βεντέµας, έχει µείνει αρκετά πίσω. Ήδη εκφράζονται ανησυχίες για µια πιθανή υποβάθµιση της ποιότητας. Ταυτόχρονα, η συγκοµιδή συµπίπτει µε άλλες παραγωγές (θερµοκήπια στην Κρήτη, φράουλες και εσπεριδοειδή στην Πελοπόννησο) καθιστώντας την υπόθεση του µαζέµατος ακόµα πιο δύσκολη. Στην Πελοπόννησο ειδικά, υπάρχουν περιοχές που από τους 10 εργάτες γης, που δραστηριοποιούνταν προ κορονοϊού οι επτά έχουν φύγει, µε αποτέλεσµα να µην υπάρχουν εργατικά χέρια.
Τα πρώτα στοιχεία για την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο, δείχνουν ελλείψεις της τάξης του 70% σε ορισµένες περιοχές, που προφανώς έχουν οδηγήσει ακόµα και σε διπλασιασµό των προσφερόµενων αµοιβών. Ήδη από τον περασµένο Σεπτέµβριο, σε περιοχές όπως η Κρήτη, ακούγοντας µεροκάµατα της τάξης των 55 και 60 ευρώ.
Το ζήτηµα δείχνει αρκετά σύνθετο ώστε να λυθεί µε διακρατικές συµφωνίες, όπως αυτή που συζητείται τις τελευταίες ηµέρες στη Βουλή. Εν προκειµένω, αναµένεται ότι θα ψηφιστεί εντός του µήνα η συµφωνία µεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για την αποστολή 5.000 εργατών από τη χώρα του Νείλου. Στα θετικά, ότι πρόκειται για εργάτες που φαίνεται να «ξέρουν τη δουλειά», ενώ η εγγύτητα της χώρας καθιστά πρακτικά πιο εύκολη τη µετάκλησή τους. Υπενθυµίζεται πάντως ότι αντίστοιχη συµφωνία υπεγράφη το περασµένο καλοκαίρι και µε το Μπαγκλαντές, η οποία λειτούργησε ελάχιστα, αφού το νοµοθετικό πλαίσιο µετάκλησης εργατών, παρά τις τροποποιήσεις που γίνονται διαρκώς την τελευταία τριετία παραµένει σύνθετο. Βέβαια, στην εν λόγω χώρα, δεν υπάρχει ελληνική πρεσβεία ούτε προξενείο (τις διπλωµατικές υποθέσεις τις χειρίζεται η ελληνική πρεσβεία στο Νέο ∆ελχί της Ινδίας).
Η έξοδος των Αλβανών
Η υπόθεση «έλλειψη εργατών γης» ξεκίνησε την άνοιξη του 2020. Τότε, εν µέσω καραντίνας, εκφράζονταν ανησυχίες σχετικά µε τη δυνατότητα µετακίνησης εργατών από την ανατολική Ευρώπη και από Τρίτες χώρες µε τρόπο µαζικό προς τα παραγωγικά κέντρα του µπλοκ. Εδώ απ’ ό,τι φάνηκε, κερδισµένος βγήκε όποιος νοµοθέτησε πρώτος, µε τους Γερµανούς και τους Ιταλούς να διευθετούν από νωρίς το ρυθµιστικό κενό που άνοιξε το περιοριστικό πλαίσιο µετακινήσεων της πανδηµίας (τουριστική βίζα). Κάπου εκεί θα απέκτησε µεγαλύτερη απήχηση η αναζήτηση εργασίας σε χωράφια της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης έναντι της Ελλάδας, για έναν σηµαντικό αριθµό εργατών γης από την Αλβανία. Τα ούτως ή άλλως υψηλά, σε σχέση µε εδώ µεροκάµατα, αυξηµένα εν µέσω των αγωνιών εξεύρεσης εποχικού προσωπικού, είχαν ως αποτέλεσµα µια άνευ προηγουµένου αποχώρηση από την εγχώρια αγορά εργασίας, ικανών εργατικών χεριών που είχαν παρουσία τριών δεκαετιών και πολυετείς σχέσεις µε τους Έλληνες αγρότες. Όπως φαίνεται σε έκθεση του ελληνικού υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, τον Αύγουστο του 2022 διαπιστώθηκε ότι 291.868 Αλβανοί µετανάστες είχαν έγκυρη άδεια παραµονής στην Ελλάδα, αποτελώντας το 61,4% των τακτικών αλλοδαπών. Όµως, σύµφωνα µε το υπουργείο, την ίδια περίοδο το 2021, ο αριθµός των Αλβανών µε έγκυρη άδεια παραµονής ήταν σηµαντικά υψηλότερος. Τον Αύγουστο του 2021, σύµφωνα µε το ελληνικό υπουργείο, 422.954 µετανάστες από την Αλβανία είχαν έγκυρη άδεια παραµονής και αποτελούσαν το 63,07% των τακτικών αλλοδαπών στην Ελλάδα.
Νωρίς ακόµα για ροµπότ
Εν τω µεταξύ, αν κάποιος εναπόθετε τις ελπίδες του στις τεχνολογικές εξελίξεις προκειµένου να κλείσει το κενό των εργατών γης, θα έπρεπε να περιµένει αρκετά. Οι εξελίξεις στο πεδίο της εκµηχάνησης της αγροτικής παραγωγής, δεν είναι ακόµα τόσο προχωρηµένες ώστε να µπορούσαν να υποκαταστήσουν πλήρως τους εργάτες γης. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τις εξελίξεις στην Αµερική, µια χώρα µε οµολογουµένως υψηλό επίπεδο αξιοποίησης της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας στα χωράφια, όπου αναφέρονται και εκεί σηµαντικές ελλείψεις σε εργάτες γης, µε αποτέλεσµα όλο και πιο φιλεργατικά πλαίσια να νοµοθετούνται από τις Πολιτείες, όπως πρόσφατα η θεσµοθέτηση καταβολής υπερωριών στο Όρεγκον.
Πόσο µάλλον στην Ελλάδα, όπου οι τεχνολογίες αιχµής, εκτός από το κόστος απόκτησης, θα προϋπέθεταν και µια αλλαγή στα µοντέλα καλλιέργειας, ξεκινώντας ακόµα και από την αναδιάρθρωση (γραµµική φύτευση σε οπωρώνες κ.ο.κ).
Άλλωστε, ο βαθµός εκµηχάνισης υπολείπεται σηµαντικά έναντι των υπολοίπων δυτικών χωρών, κάτι που σηµαίνει πως ακόµα και αν υπήρχαν τα εργαλεία, λίγες θα ήταν οι εκµεταλλεύσεις που θα µπορούσαν να επενδύσουν σε αυτά.
Νερό και ρευστό στις βασικές αβεβαιότητες της νέας χρονιάς
Πέρα από το πρόβληµα των εργατών γης, το οποίο αποτελεί κοινή συνιστώσα σε όλες τις κυρίαρχες καλλιέργειες της Ελλάδας, δύο ακόµα κοινές παράµετροι έχουν να κάνουν µε τα επιτόκια δανεισµού, καθώς και τις καιρικές συνθήκες και ιδίως τις λιγοστές βροχές σε συνάρτηση πάντα και µε το υψηλό κόστος άρδευσης.
Από 6 µε 7% που είχαν διατηρηθεί τα επιτόκια στα επενδυτικά δάνεια ή στο κεφάλαιο κίνησης, η αγορά έχει αναπροσαρµοστεί ήδη στο απαγορευτικό 10 µε 11% ενώ καθώς οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν να ακριβαίνουν το χρήµα, δεν αποκλείεται µια περαιτέρω αύξησή τους τους επόµενους µήνες. ∆εδοµένης και της µικρής ρευστότητας και των χαµηλών αποθεµατικών, που έχει η µέση αγροτική εκµετάλλευση στην Ελλάδα, τα επενδυτικά προγράµµατα απευθύνονται σε όλο και λιγότερους, αφού µένουν εκτός εκείνοι που έχουν να διαθέσουν την απαραίτητη ίδια συµµετοχή που απαιτεί ένα αξιόλογο επενδυτικό σχέδιο. ∆υσκολότερος γίνεται και ο δανεισµός.
Με άλλα λόγια, το κενό εκτός από ποσοτικό, είναι και ποιοτικό. Λόγος γίνεται για τους Αλβανούς εργάτες γης, αλλά και τους Βούλγαρους, οι οποίοι έχουν στραφεί προς τα χωράφια άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Την τριάδα των προβληµάτων, ειδικά για την τρέχουσα περίοδο, έρχεται να συµπληρώσει η παρατεταµένη ανοµβρία και ο ζεστός χειµώνας αλλά και τα αυξηµένα επιτόκια.
Ενδεικτικό πάντως της κατάστασης σε ό,τι αφορά στους εργάτες γης, είναι ότι η συγκοµιδή της ελιάς, δεδοµένης και της φετινής βεντέµας, έχει µείνει αρκετά πίσω. Ήδη εκφράζονται ανησυχίες για µια πιθανή υποβάθµιση της ποιότητας. Ταυτόχρονα, η συγκοµιδή συµπίπτει µε άλλες παραγωγές (θερµοκήπια στην Κρήτη, φράουλες και εσπεριδοειδή στην Πελοπόννησο) καθιστώντας την υπόθεση του µαζέµατος ακόµα πιο δύσκολη. Στην Πελοπόννησο ειδικά, υπάρχουν περιοχές που από τους 10 εργάτες γης, που δραστηριοποιούνταν προ κορονοϊού οι επτά έχουν φύγει, µε αποτέλεσµα να µην υπάρχουν εργατικά χέρια.
Τα πρώτα στοιχεία για την τρέχουσα καλλιεργητική περίοδο, δείχνουν ελλείψεις της τάξης του 70% σε ορισµένες περιοχές, που προφανώς έχουν οδηγήσει ακόµα και σε διπλασιασµό των προσφερόµενων αµοιβών. Ήδη από τον περασµένο Σεπτέµβριο, σε περιοχές όπως η Κρήτη, ακούγοντας µεροκάµατα της τάξης των 55 και 60 ευρώ.
Το ζήτηµα δείχνει αρκετά σύνθετο ώστε να λυθεί µε διακρατικές συµφωνίες, όπως αυτή που συζητείται τις τελευταίες ηµέρες στη Βουλή. Εν προκειµένω, αναµένεται ότι θα ψηφιστεί εντός του µήνα η συµφωνία µεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου για την αποστολή 5.000 εργατών από τη χώρα του Νείλου. Στα θετικά, ότι πρόκειται για εργάτες που φαίνεται να «ξέρουν τη δουλειά», ενώ η εγγύτητα της χώρας καθιστά πρακτικά πιο εύκολη τη µετάκλησή τους. Υπενθυµίζεται πάντως ότι αντίστοιχη συµφωνία υπεγράφη το περασµένο καλοκαίρι και µε το Μπαγκλαντές, η οποία λειτούργησε ελάχιστα, αφού το νοµοθετικό πλαίσιο µετάκλησης εργατών, παρά τις τροποποιήσεις που γίνονται διαρκώς την τελευταία τριετία παραµένει σύνθετο. Βέβαια, στην εν λόγω χώρα, δεν υπάρχει ελληνική πρεσβεία ούτε προξενείο (τις διπλωµατικές υποθέσεις τις χειρίζεται η ελληνική πρεσβεία στο Νέο ∆ελχί της Ινδίας).
Η έξοδος των Αλβανών
Η υπόθεση «έλλειψη εργατών γης» ξεκίνησε την άνοιξη του 2020. Τότε, εν µέσω καραντίνας, εκφράζονταν ανησυχίες σχετικά µε τη δυνατότητα µετακίνησης εργατών από την ανατολική Ευρώπη και από Τρίτες χώρες µε τρόπο µαζικό προς τα παραγωγικά κέντρα του µπλοκ. Εδώ απ’ ό,τι φάνηκε, κερδισµένος βγήκε όποιος νοµοθέτησε πρώτος, µε τους Γερµανούς και τους Ιταλούς να διευθετούν από νωρίς το ρυθµιστικό κενό που άνοιξε το περιοριστικό πλαίσιο µετακινήσεων της πανδηµίας (τουριστική βίζα). Κάπου εκεί θα απέκτησε µεγαλύτερη απήχηση η αναζήτηση εργασίας σε χωράφια της κεντρικής και δυτικής Ευρώπης έναντι της Ελλάδας, για έναν σηµαντικό αριθµό εργατών γης από την Αλβανία. Τα ούτως ή άλλως υψηλά, σε σχέση µε εδώ µεροκάµατα, αυξηµένα εν µέσω των αγωνιών εξεύρεσης εποχικού προσωπικού, είχαν ως αποτέλεσµα µια άνευ προηγουµένου αποχώρηση από την εγχώρια αγορά εργασίας, ικανών εργατικών χεριών που είχαν παρουσία τριών δεκαετιών και πολυετείς σχέσεις µε τους Έλληνες αγρότες. Όπως φαίνεται σε έκθεση του ελληνικού υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, τον Αύγουστο του 2022 διαπιστώθηκε ότι 291.868 Αλβανοί µετανάστες είχαν έγκυρη άδεια παραµονής στην Ελλάδα, αποτελώντας το 61,4% των τακτικών αλλοδαπών. Όµως, σύµφωνα µε το υπουργείο, την ίδια περίοδο το 2021, ο αριθµός των Αλβανών µε έγκυρη άδεια παραµονής ήταν σηµαντικά υψηλότερος. Τον Αύγουστο του 2021, σύµφωνα µε το ελληνικό υπουργείο, 422.954 µετανάστες από την Αλβανία είχαν έγκυρη άδεια παραµονής και αποτελούσαν το 63,07% των τακτικών αλλοδαπών στην Ελλάδα.
Νωρίς ακόµα για ροµπότ
Εν τω µεταξύ, αν κάποιος εναπόθετε τις ελπίδες του στις τεχνολογικές εξελίξεις προκειµένου να κλείσει το κενό των εργατών γης, θα έπρεπε να περιµένει αρκετά. Οι εξελίξεις στο πεδίο της εκµηχάνησης της αγροτικής παραγωγής, δεν είναι ακόµα τόσο προχωρηµένες ώστε να µπορούσαν να υποκαταστήσουν πλήρως τους εργάτες γης. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τις εξελίξεις στην Αµερική, µια χώρα µε οµολογουµένως υψηλό επίπεδο αξιοποίησης της τελευταίας λέξης της τεχνολογίας στα χωράφια, όπου αναφέρονται και εκεί σηµαντικές ελλείψεις σε εργάτες γης, µε αποτέλεσµα όλο και πιο φιλεργατικά πλαίσια να νοµοθετούνται από τις Πολιτείες, όπως πρόσφατα η θεσµοθέτηση καταβολής υπερωριών στο Όρεγκον.
Πόσο µάλλον στην Ελλάδα, όπου οι τεχνολογίες αιχµής, εκτός από το κόστος απόκτησης, θα προϋπέθεταν και µια αλλαγή στα µοντέλα καλλιέργειας, ξεκινώντας ακόµα και από την αναδιάρθρωση (γραµµική φύτευση σε οπωρώνες κ.ο.κ).
Άλλωστε, ο βαθµός εκµηχάνισης υπολείπεται σηµαντικά έναντι των υπολοίπων δυτικών χωρών, κάτι που σηµαίνει πως ακόµα και αν υπήρχαν τα εργαλεία, λίγες θα ήταν οι εκµεταλλεύσεις που θα µπορούσαν να επενδύσουν σε αυτά.
Νερό και ρευστό στις βασικές αβεβαιότητες της νέας χρονιάς
Πέρα από το πρόβληµα των εργατών γης, το οποίο αποτελεί κοινή συνιστώσα σε όλες τις κυρίαρχες καλλιέργειες της Ελλάδας, δύο ακόµα κοινές παράµετροι έχουν να κάνουν µε τα επιτόκια δανεισµού, καθώς και τις καιρικές συνθήκες και ιδίως τις λιγοστές βροχές σε συνάρτηση πάντα και µε το υψηλό κόστος άρδευσης.
Από 6 µε 7% που είχαν διατηρηθεί τα επιτόκια στα επενδυτικά δάνεια ή στο κεφάλαιο κίνησης, η αγορά έχει αναπροσαρµοστεί ήδη στο απαγορευτικό 10 µε 11% ενώ καθώς οι κεντρικές τράπεζες συνεχίζουν να ακριβαίνουν το χρήµα, δεν αποκλείεται µια περαιτέρω αύξησή τους τους επόµενους µήνες. ∆εδοµένης και της µικρής ρευστότητας και των χαµηλών αποθεµατικών, που έχει η µέση αγροτική εκµετάλλευση στην Ελλάδα, τα επενδυτικά προγράµµατα απευθύνονται σε όλο και λιγότερους, αφού µένουν εκτός εκείνοι που έχουν να διαθέσουν την απαραίτητη ίδια συµµετοχή που απαιτεί ένα αξιόλογο επενδυτικό σχέδιο. ∆υσκολότερος γίνεται και ο δανεισµός.
Πηγή: agronews.gr
